Լևան Ցուցքիրիձե
Լևան Սեմյոնի Ցուցքիրիձե (վրաց.՝ ლევან სიმონის ძე ცუცქირიძე, հունվարի 12, 1926, Խաշուր - նոյեմբերի 17, 2021), վրացի խորհրդային նկարիչը, որը հայտնի է իր նկարազարդումներով, նախագծել է ավելի քան երեսուն գիրք, այդ թվում՝ «Ընձենավորը» հրատարակությունը։ ԽՍՀՄ նկարիչների միության անդամ։ Վրացական ԽՍՀ վաստակավոր արտիստ։
Լևան Ցուցքիրիձե վրաց.՝ ლევან სიმონის ძე ცუცქირიძე | |
|---|---|
| Ծնվել է | հունվարի 12, 1926 |
| Ծննդավայր | Խաշուր |
| Վախճանվել է | նոյեմբերի 17, 2021 (95 տարեկան) |
| Քաղաքացիություն |  Վրաստան |
| Մասնագիտություն | նկարիչ |
| Պարգևներ | |
Կենսագրություն
խմբագրելՄանկության մեծ մասն անցկացրել է Իմերեթի լեռներում գտնվող Մոլիթի փոքրիկ գյուղում։ Տասնմեկ տարեկանում զրկվել է հորից, որը 1937 թվականի բռնաճնշումների զոհ է դարձել[1], և ապրել մեծ կարիքի մեջ։
Նախնական կրթությունը ստացել Է Թբիլիսիում։ 1946 թվականին ուսումը շարունակել Է Թբիլիսիի գեղարվեստի պետական ակադեմիայում՝ նկարչության և գրաֆիկայի դասեր ստանալով։ Ավարտել է ակադեմիան 1957 թվականին՝ այնտեղ անցկացնելով տասներկու տարի, քանի որ առաջին կուրսից խնդիրներ է ունեցել ուսումնական գործընթացի հետ՝ որպես «ֆորմալիստ»․ երկրորդ կուրսից տեղափոխվել է առաջին, չորրորդից՝ առաջին մի ֆակուլտետից մյուսը և այլն։ Նրա աշխատանքները հեռացվել են ցուցահանդեսներից։ 1960 թվականին այնտեղ ավարտել է ասպիրանտուրան՝ հանդիսանալով Սերգեյ Քոբուլաձեի աշակերտը։
Առաջին անհատական ցուցահանդեսը տեղի է ունեցել 1959 թվականին։ Ցուցադրվել է արտերկրում, մասնավորապես՝ Բելգիայում[2]։
Ցուցկիրիձեն նկարազարդումներ է արել Յակոբ Ցուրտավելիի («Շուշանիկի նահատակությունը»), Վաժա-Փշավելայի («Հյուր հաղորդավար», «Գիժլիյա», «Գելմահամ» և այլն), Գալակտիոն Տաբիձեի, Ալեքսանդր Կազբեգիի («Հիվիսբերի Գոչա») գործերի համար։ Գրիգոլ Օրբելիանի («Կենաց») ստեղծագործությունների նկարազարդումները։
1976 թվականին Փոթիի նավահանգստում տեղադրվել է Լ. Ցուցկիրիձեի «Ձգտում» մեծ կտավը։ 1977 թվականին Վրաստանի գրողների տան համար ստեղծվել են «Կոլխեթի» մոնումենտալ կտավները, իսկ «Չերիզաբլը»՝ Շոթա Ռուսթավելու «Ընձենավորը» պոեմի հիման վրա։ 1984-1988 թվականներին նկարել է Սիոնի տաճարի երեք պատերի որմնանկարները[3]։ Աշխատել է Դավիթ Գարեջայի վանքում։
Հանդես է եկել նաև որպես դիմանկարիչ։
1960-1963 թվականներին եղել է դասախոս, 1967-1975 թվականներին՝ Վրաստանի տեխնիկական համալսարանի գեղանկարչության ամբիոնի դոցենտ։ Դասավանդել է Գեղարվեստի ակադեմիայում 1975-2005 թվականներին, պրոֆեսոր (1990)։
1974 թվականին ստացել է Մանկական գրքերի միջազգային խորհրդի (IBBY) պատվավոր դիպլոմ՝ Գ. Օրբելիանիի «Զազդրավնայա» (1972) գրքի ձևավորման համար[4]։.
2016 թվականի հունվարի 12-ին Վրաստանի մշակույթի և հուշարձանների պահպանության նախարար Միխայիլ Գիորգաձեն Լևան Ցուցկիրիձեին շնորհել է «արվեստի քահանա» կոչում՝ նրա ծննդյան 90-ամյակի և վրացական արվեստի զարգացման գործում ունեցած առանձնահատուկ ավանդի համար։
Նշանակալի աշխատանքներ
խմբագրել- Ադիհանջալա. Նար. Հեքիաթ [Տախտնակների համար. տարիքը / թարգմանությունը՝ Վ. Բերեստովի, նկարիչ. Լ. Ցուցկիրիձե]։ Թբիլիսի։ Նակադուլի, 1982 թվական, 20 էջ
- Ջափարիձե, Ռևազ։ Ամառը մոտենում է [տեքստ]՝ պատմություններ և պատմություններ, [Իլ. Լ. Ս. Ցուցկիրիձե]։ Մոսկվա, Սովետական գրող, 1971 թվական։ 367 էջ
- Ոսկե փունջ։ Կյանքը բեռ. գյուղեր (Պատմվածքներ) Կոնստանտին Լորդկիպանիձե (Նկարիչ. Լ. Ցուցկիրիձե)։ Թբիլիսի։ Սաբչոտա Սաքարթվելո, 1982 թվական, 138 էջ։
- Իմ օրերի և գիշերների գիրքը՝ (Բանաստեղծություններ) Կարլո Կալաձե, (Արվեստագետ. Լ.Ցուցկիրիձե)։ Թբիլիսի։ Մերանի, 1978թվական, 498 էջ
- Երեք բանաստեղծություն (թարգմ. Դ. Ռայֆելդ․ Իլ. Լ. Ցուցկիրիձե)։ Թբիլիսի։ Գանաթլեբա, 1981թվական,128 էջ։
- Չիկովանի, Գրիգոլ. Վադիլայ-վադիլ։ Պատմություններ։ Պատմություն (Ներած. Վ. Օսոցկու հոդված) (Իլլ՝ Լ. Ցուցկիրիձե)։ Մոսկվա։ Նկարիչ։ 1972 թվական, 575 էջ
- Մարդը քայլում էր ճանապարհի երկայնքով։ Վեպ՝ Օթար Չիլաձե, թույլտվություն, Անանիաշվիլի, (Նկարիչ. Լ. Ս. Ցուցկիրիձե) Մոսկվա. գրող, 1978 թվական, 470 էջ։
- Աշխարհի պոետները մայրեր են (Համ. թարգմ. և խմբ. նախաբան Մ.Պոցկիշվիլի․ Նկարիչ Լ.Ցուցկիրիձե) Թբիլիսի։
Գրականություն
խմբագրել- Леван Цуцкиридзе — иллюстратор : IV Междунар. симпоз. по груз. искусству / Мери Карбелашвили. — : Мецниереба, 1983. — 8 с.
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ «Сталинские списки из Грузии». Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ նոյեմբերի 30-ին. Վերցված է 2021 թ․ նոյեմբերի 30-ին.
- ↑ Ежегодник Большой советской энциклопедии/гл. ред. Б. А. Введенский. — Москва : Большая советская энциклопедия Արխիվացված 2021-11-02 Wayback Machine, 1957—1990. — 26 см. Вып. 18: 1974 / гл. ред. С. М. Ковалев; редкол. А. Н. Игнатьев и др.. — 1974. — 618 с.
- ↑ «Сионский собор». Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ նոյեմբերի 2-ին. Վերցված է 2021 թ․ նոյեմբերի 2-ին.
- ↑ «Региональный сайт детских библиотек». Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ նոյեմբերի 2-ին. Վերցված է 2021 թ․ նոյեմբերի 2-ին.
- ↑ 95 წლის ასაკში მხატვარი ლევან ცუცქირიძე გარდაიცვალა Արխիվացված 2021-11-17 Wayback Machine, „ტაბულა“, 17 ნოემბერი, 2021.
- ↑ «Ушел из жизни грузинский художник Леван Цуцкиридзе». Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ նոյեմբերի 17-ին. Վերցված է 2021 թ․ նոյեմբերի 17-ին.