Լիգկայան Բիգկայ

Լիգկայան Բիգկայ;
Ծնվել է	20-րդ դար
Մահացել է	նոյեմբերի 20, 2023
Քաղաքացիություն	Ֆիլիպիններ
Մասնագիտություն	բնապահպան

Բայ Բիբյաոն Լիգկայան Բիգկայ (Bai Bibyaon Ligkayan Bigkay, 20-րդ դար - նոյեմբերի 20, 2023(2023-11-20)^[1]), ֆիլիպինյան տեղաբնիկ լումադ ժողովրդի^[2] առաջնորդ և բնապահպան։ Նա Մանոբոյի ժողովրդի պատմության մեջ առաջին և միակ կին ղեկավարն է^[3]։

Լիգկայան Բիգկայը բնիկ ժողովուրդների իրավունքների ջատագով է և 1994 թվականից ի վեր պաշտպանում է Մանոբոյի նախնիների հողերը և Պանտարոն լեռնաշղթան (Ֆիլիպիններ)։ Պանտարոն լեռնաշղթան Ֆիլիպիններում մնացած կույս անտառներից ամենամեծերից մեկն է^[4]։ Լեռնաշղթայից է սնվում նաև Մինդանաոյի հիմնական գետերը, ներառյալ՝ Մինդանաո գետը, Պուլանգի գետը, Դավաո գետը, Տագոլոան գետը և Ագուսան գետի խոշոր վտակները^[5]։

Անվան ստուգաբանություն խմբագրել

Բիգկայը ստացել է պատվավոր Բայ (Bai) տիտղոսը, որը Մինդանաոյում բարձրահասակ կանանց է տրվում, իսկ Բիբյաոն տիտղոսը՝ որպես իր ցեղի ղեկավար^[6]։

Տարիք խմբագրել

2017 թվականին «նա մոտավորապես 70-ից 90 տարեկան էր, իսկ ծնողների անունները հայտնի չեն, քանի որ նա չունի ծննդյան վկայական։ Բայց նա ճապոնական օկուպացիայի ժամանակ արդեն ծնված էր»^[6]։

Գործունեություն խմբագրել

Լիգկայան Բիգկայն այն առաջնորդների շարքում է, որոնք դեմ էին անտառահատման և հանքարդյունաբերության կործանարար գործողություններին, որոնք կկործանեին Մանոբոյի նախնիների հողերը Տալաինգոդում (Դավաո դել Նորտե)^[3]։ Նա ղեկավարել է միջցեղային պատերազմը, երբ իր ցեղի առաջնորդը (datu) սպանվել էր անտառահատւմն ու հանքարդյունաբերությունը սատարող պետական զորքերի դեմ պայքարում^[6]։

Մրցանակներ խմբագրել

Բիգկայը 2017 թվականին ստացել է Ֆիլիպինների համալսարան «Գավադ Տանդանգ Սորա» (Gawad Tandang Sora) մրցանակ՝ բնիկների կողմից մարդու իրավունքների և արժանապատվության համար մղվող պայքարն առաջնորդելու համար^[7]։ Նրան դիմավորել են որպես «գյուղի Տանդանգ Սորա… Լումադների մայր, որը ոգեշնչում է ֆիլիպինցիների հեղափոխությունը ազգային ինքնորոշման և ազատության համար»^[3]։

Նա նաև ճանաչվել է 2018 թվականին 5-րդ Gawad Bayani ng Kalikasan («Շրջակա միջավայրի հերոս» մրցանակ) ամենանշանավոր մրցանակակիր^[5]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 https://www.sunstar.com.ph/davao/bai-bibyaon-bigkay-lumad-rights-advocate-passes-away-at-90
↑ «Photographs of Mindanao, Philippines: PORTRAITS». web.archive.org. 2005 թ․ նոյեմբերի 2. Արխիվացված է օրիգինալից 2005 թ․ նոյեմբերի 2-ին. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 24-ին.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 «Lumad Leader Bai Bibyaon Ligkayan Bigkay is 2017 UP Gawad Tandang Sora awardee». University of the Philippines (ամերիկյան անգլերեն). 2017 թ․ փետրվարի 22. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 5-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
↑ Cortez, Kath M. (2019 թ․ օգոստոսի 14). «Lumad women, their inter-generational struggle for self-determination». Davao Today (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 5-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
↑ ^5,0 ^5,1 Salamat, Marya (2018 թ․ մարտի 17). «'We're all challenged to defend the environment' - Bibiaon Bigkay». Bulatlat (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 26-ին.
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 «Bai Bigkay is Gawad Tandang Sora awardee». University of the Philippines. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ հունվարի 16-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 6-ին.
↑ «UP CSWCD names Bai Bibyaon Ligkayan Bigkay 2017 Gawad Tandang Sora honoree». Kodao Productions (ամերիկյան անգլերեն). 2017 թ․ փետրվարի 24. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 5-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)

Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Լիգկայան Բիգկայ կատեգորիայում։

[_18b08842316c275f-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 https://www.sunstar.com.ph/davao/bai-bibyaon-bigkay-lumad-rights-advocate-passes-away-at-90

[2] «Photographs of Mindanao, Philippines: PORTRAITS». web.archive.org. 2005 թ․ նոյեմբերի 2. Արխիվացված է օրիգինալից 2005 թ․ նոյեմբերի 2-ին. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 24-ին.

[:02-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 «Lumad Leader Bai Bibyaon Ligkayan Bigkay is 2017 UP Gawad Tandang Sora awardee». University of the Philippines (ամերիկյան անգլերեն). 2017 թ․ փետրվարի 22. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 5-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)

[4] Cortez, Kath M. (2019 թ․ օգոստոսի 14). «Lumad women, their inter-generational struggle for self-determination». Davao Today (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 5-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)

[:12-5] 5,0 ^5,1 Salamat, Marya (2018 թ․ մարտի 17). «'We're all challenged to defend the environment' - Bibiaon Bigkay». Bulatlat (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 26-ին.

[:0-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 «Bai Bigkay is Gawad Tandang Sora awardee». University of the Philippines. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ հունվարի 16-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 6-ին.

[7] «UP CSWCD names Bai Bibyaon Ligkayan Bigkay 2017 Gawad Tandang Sora honoree». Kodao Productions (ամերիկյան անգլերեն). 2017 թ․ փետրվարի 24. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 5-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]