Վիքիպեդիա

Լալոն

Լալոն (բենգալերեն՝ লালন, 1772, Jhenaidah District, Khulna Division, Բենգալյան նախագահություն, Հնդկաստանը Բրիտանական ՕՍՏ-հնդկական ընկերության կառավարման ներքո, Բրիտանական կայսրություն - հոկտեմբերի 17, 1890(1890-10-17)), հայտնի նաև որպես Լալոն Շահ, Լալոն Ֆակիր, Շահջի և տիտղոսավորված Ֆակիր, շահ, եղել է Բանգլադեշի նշանավոր հոգևոր առաջնորդ, փիլիսոփա[1], միստիկ բանաստեղծ և սոցիալական բարեփոխիչ՝ ծնված Ջենայդահում, Բենգալ Սուբահում[2][3]: Համարվելով բենգալական մշակույթի խորհրդանիշ՝ նա ոգեշնչել և ազդել է բազմաթիվ փիլիսոփաների, բանաստեղծների և սոցիալական մտածողների վրա, այդ թվում՝ Ռաբինդրանաթ Թագորի, Կազի Նազրուլ Իսլամի և Ալեն Գինսբերգի: Լալոնի մարդասիրության փիլիսոփայությունը մերժել է կաստայի, դասի և դավանանքի բոլոր տարբերությունները և դեմ է կանգնել աստվածաբանական հակամարտություններին ու ռասիզմին: Այն մերժել է բոլոր աշխարհիկ գործերը՝ հոգու որոնման համար և մարմնավորել է ենթամայրցամաքային Բհակտիի և Սուֆիզմի սոցիալապես վերափոխիչ դերը[4][5]:

Լալոն
բենգալերեն՝ লালন
Դիմանկար
Ծնվել է1772
ԾննդավայրJhenaidah District, Khulna Division, Բենգալյան նախագահություն, Հնդկաստանը Բրիտանական ՕՍՏ-հնդկական ընկերության կառավարման ներքո, Բրիտանական կայսրություն
Մահացել էհոկտեմբերի 17, 1890(1890-10-17)
Քաղաքացիություն Բրիտանական Հնդկաստան
Մայրենի լեզուբենգալերեն
Մասնագիտությունբանաստեղծ, երգերի հեղինակ և կոմպոզիտոր
 Lalon Վիքիպահեստում

Լալոնը հիմնադրել է Լալոն Ակհրա կոչվող ինստիտուտը Չեուրիյայում, Բանգլադեշի հարավարևմտյան Կուշտիա երկաթուղային կայարանից մոտ 2 կիլոմետր (1.2 մղոն) հեռավորության վրա: Նրա աշակերտները հիմնականում բնակվել են Բանգլադեշում և Հնդկաստանի Արևմտյան Բենգալիա, Տրիպուրա և Ասսամի Բարակ հովտի նահանգներում: Ամեն տարի նրա մահվան տարեդարձի առթիվ հազարավոր աշակերտներ և հետևորդներ հավաքվել են Լալոն Ակհրայում և հարգանքի տուրք են մատուցել նրան՝ երեք օր տևողությամբ տոնակատարությամբ և նրա երգերի ու փիլիսոփայության քննարկմամբ[6][7]:

2004 թվականին Լալոնը զբաղեցրել էր 12-րդ տեղը BBC-ի՝ Բոլոր ժամանակների մեծագույն բենգալցու հարցման մեջ[2][8][9][10]:

Կենսագրություն

խմբագրել
 
Լալոնի անունը, գրված է 19-րդ դարի վերջին ձեռագրում, իր աշակերտ և գրագիր Բհոլայ Շահի կողմից, ոչ սովորական բենգալական ուղղագրությամբ

Լալոնի վաղ կյանքի մանրամասների վերաբերյալ հավաստի աղբյուրները քիչ են եղել, քանի որ նա զուսպ է եղել իր անցյալը բացահայտելու հարցում[8]: Հայտնի չի եղել, թե ճշգրիտ երբ, որտեղ և ինչպես է Լալոնը ծնվել: Լալոնը ֆորմալ կրթություն չի ունեցել[11][12]:

Սունիլ Գանգոպադհյայը իր «Մոներ Մանուշ» գրքում պատմել է, որ Լալոնը, իր հարազատ գյուղի այլ բնակիչների հետ Ջագաննաթի տաճար ուխտագնացության ժամանակ, վարակվել է ծաղիկով և լքվել է իր ուղեկիցների կողմից Կալիգանգա գետի ափին: Մալամ Շահը և նրա կինը՝ Մատիջանը, մուսուլմանաբնակ Չեուրիյա գյուղի ջուլհակների համայնքի անդամներ, նրան գտել են ուշաթափ վիճակում և տարել իրենց տուն՝ առողջանալու համար: Մեծանալիս նա գտել է իր ուսուցչին՝ Սիրաջ Սաինին, այդ գյուղի Բաուլ սրբին[13][14]:

Լալոնն ապրել է Քուշտիայում՝ Թագորների զամինդարիում և այցելել է Թագորների ընտանիքին: Ասում են, որ զամինդար Ջյոտիրինդրանաթ Թագորը 1889 թվականին իր նավակ-տանը՝ Պադմա գետի վրա[15], նկարել է Լալոնի միակ դիմանկարը: Լալոնը մահացել է Չեուրիյայում 1890 թվականի հոկտեմբերի 17-ին՝ 118 տարեկան հասակում: Նրա մահվան լուրն առաջին անգամ հրապարակվել է «Գրամ Բարտա Պրոկաշիկա» թերթում, որը ղեկավարել է Կանգալ Հարինաթ[16] ը[17]: Լալոնը թաղվել է իր բնակավայրի կենտրոնում, որը հայտնի է որպես նրա Ակհրա: Հետազոտողները նշել են, որ Լալոնը մտերիմ ընկեր է եղել Կանգալ Հարինաթի՝ ժամանակակից սոցիալական բարեփոխիչներից մեկի և Լալոնի աշակերտի հետ[18]:

Փիլիսոփայություն

խմբագրել
 
Աշակերտները կատարում են Լալոնի երգը

Լալոնը դեմ է եղել կրոնական հակամարտությանը, և նրա շատ երգեր ծաղրել են ինքնության քաղաքականությունը, որը բաժանում է համայնքները և ծնում բռնություն[19]: Նա նույնիսկ մերժել է ազգայնականությունը Հնդկական ենթամայրցամաքում հակագաղութային ազգայնական շարժումների գագաթնակետին[20]: Նա չի հավատացել դասերի կամ կաստաների, մասնատված, հիերարխիկ հասարակության գաղափարին և դեմ է կանգնել ռասիզմին: Լալոնը չի համապատասխանել «միստիկ» կամ «հոգևոր» տիպին, ով մերժում է բոլոր աշխարհիկ գործերը հոգու որոնման համար. նա մարմնավորել է ենթամայրցամաքային բհակտիի և սուֆիզմի սոցիալապես վերափոխիչ դերը: Նա հավատացել է երաժշտության ուժին՝ փոխելու մտավոր և հուզական վիճակը, որպեսզի կարողանա հասկանալ և գնահատել հենց կյանքը[21]:

Նրա երգերի տեքստերում արտացոլվել են Բենգալիայի փիլիսոփայական դիսկուրսներ՝ շարունակելով Հնդկական ենթամայրցամաքի, հատկապես Նեպալի, Բենգալիայի և Գանգի հարթավայրերի տանտրիկ ավանդույթները: Նա յուրացրել է հինդու, ջայնիստական, բուդդայական և իսլամական ավանդույթներից բխող տարբեր փիլիսոփայական դիրքորոշումներ՝ զարգացնելով դրանք համաձայնեցված դիսկուրսի մեջ՝ առանց էկլեկտիզմի կամ սինկրետիզմի մեջ ընկնելու: Նա բացահայտորեն նույնացրել է իրեն Նադիյա դպրոցի հետ, Ադվայտա Աչարյայի, Նիտյանանդայի և Չայտանյայի հետ: Նա մեծապես ազդվել է Չայտանյայի նախաձեռնած սոցիալական շարժումից՝ ընդդեմ կաստայի, դավանանքի և կրոնի տարբերությունների: Նրա երգերը մերժում են ճիշտ և սխալի ցանկացած բացարձակ ստանդարտ և ցույց են տալիս մարդկանց նյութապես կամ հոգեպես բաժանելու ցանկացած փորձի աննշանությունը:

Աշխատանքներ

խմբագրել

Լալոնը հորինել է բազմաթիվ երգեր և բանաստեղծություններ, որոնք նկարագրում են նրա փիլիսոփայությունը: Գնահատվել է, որ Լալոնը հորինել է մոտ 2,000- 10,000 երգ, որոնցից միայն մոտ 800-ն են համարվել վավերական[22]: Լալոնը չի թողել իր երգերի գրավոր օրինակներ, որոնք փոխանցվել են բանավոր և միայն հետագայում են գրի առնվել նրա հետևորդների կողմից: Նաև նրա հետևորդների մեծ մասը չի կարողացել կարդալ կամ գրել, այնպես որ նրա երգերից քչերն են գտնվել գրավոր տեսքով[23]: Ռաբինդրանաթ Թագորը հրատարակել է Լալոնի որոշ երգեր Կալկաթայի «Պրաբասի» ամսագրում[24]:

Նրա ամենահայտնի երգերից են.

  • Shob Loke Koy Lalon Ki Jat Shongshare,
  • Khachar Bhitor Ochin Pakhi kyamne ashe jaay,
  • Jat Gelo Jat Gelo Bole,
  • Dekhna Mon Jhokmariay Duniyadari,
  • Pare Loye Jao Amai,
  • Milon Hobe Koto Dine,
  • Ar Amare Marishne Ma,
  • Tin Pagoler Holo Mela
  • Dhonno Dhonno Boli Tare
  • Emon Manob Jonom Aar Ki Hobe

Լալոնի երգերը նպատակ են ունեցել հասնել մի անբացատրելի իրականության, որը գտնվել է ռեալիզմից այն կողմ: Նա ուշադիր է եղել սոցիալական պայմանների նկատմամբ, և նրա երգերը խոսել են առօրյա խնդիրների մասին՝ պարզ, բայց հուզիչ լեզվով: Նրա փիլիսոփայությունն արտահայտվել է բանավոր, ինչպես նաև երգերի և երաժշտական ստեղծագործությունների միջոցով՝ օգտագործելով ժողովրդական գործիքներ, որոնք կարելի է եղել պատրաստել տանը առկա նյութերից. էկտարան (մեկ լարանի երաժշտական գործիք) և դուգգին (թմբուկ):

Լալոնի երգերը հիմնականում սահմանափակված են եղել բաուլ աղանդների շրջանակներում: Բանգլադեշի անկախությունից հետո դրանք հասել են քաղաքաբնակներին՝ հայտնի երգիչների միջոցով: Նրանցից շատերը սկսել են օգտագործել էկտարայից և բայայից բացի այլ գործիքներ: Ոմանք սկսել են օգտագործել դասական հիմքեր՝ ավելի հղկված ներկայացման համար՝ քաղաքային զանգվածների զգայարանները գրավելու նպատակով:

Ըստ Ֆարիդա Պարվինի՝ Լալոնի հայտնի երգչուհու, բառերի արտասանությունը նույնպես հղկվել է՝ դրանց իմաստներն ավելի պարզ դարձնելու համար, մինչդեռ բաուլների արտասանության վրա հավանաբար տեղական ազդեցություն է եղել:

Ժառանգություն և պատկերումներ ժողովրդական մշակույթում

խմբագրել
 
Լալոնի դամբարանը

1963 թվականին Բանգլադեշի Կուշտիա քաղաքում՝ նրա սրբավայրի տեղում, կառուցվել են դամբարան և հետազոտական կենտրոն: Հազարավոր մարդիկ տարին երկու անգամ այցելել են սրբավայր (բենգալերենով հայտնի որպես Ակհրա)՝ Ֆալգուն ամսվա (փետրվարից մարտ) Դոլ Պուրնիմայի և հոկտեմբերին՝ նրա մահվան տարեդարձի առթիվ: Այս եռօրյա երգի տոնավաճառների ընթացքում մարդիկ, հատկապես մուսուլման ֆակիրները և բաուլները, հարգանքի տուրք են մատուցել: Բաուլ երաժշտության ժամանակակից երգիչներից Ֆարիդա Պարվինը և Անուշեհ Անադիլը միջազգայնորեն հայտնի են եղել Լալոնի երգերը կատարելու համար: Մ. Շահինուր Ռահմանի «Բենգալացի բանաստեղծ Ֆակիր Լալոն Շահ. Բանավոր պոեզիան և ավանդույթը ժամանակակից Բանգլադեշի սոցիալական համատեքստում» թեզը նրա կյանքի փիլիսոփայության մասին եղել է հիմնարար աշխատանքներից մեկը[25]:

2004 թվականին Պադմա գետը հատող Լալոն Շահ կամուրջը անվանակոչվել է նրա անունով[26]:

Բանգլադեշի Իսլամական համալսարանի Կուշտիայում գտնվող արական ուսանողների հանրակացարաններից մեկը անվանվել է Լալոն Շահ հանրակացարան[27]:

Ֆիլմ և գրականություն

խմբագրել

Լալոնը նկարահանվել է գրականության, կինոյի, հեռուստատեսային դրամայի և թատրոնում: Լալոնի առաջին կենսագրությունը ՝ Լալոն Ֆաքիրը (1973) նկարահանվել է Սայեդ Հասան Իմամի կողմից[28]։ Լալան Ֆաքիր, հնդկական բենգալեզու կենսագրական դրամա ֆիլմ՝ ռեժիսոր Շակտի Չաթերջիի կողմից, որը թողարկվել է 1978 թվականին և Լալոնի դերում Աշիմ Կումարին[29]։ Ալեն Գինսբերգը 1992 թվականին գրել է «Լալոնի անվամբ» բանաստեղծությունը, որտեղ նա մարդկանց զգուշացրել է փառքի վտանգների և աշխարհիկ բաների հետ կապված լինելու մասին[30]:

2004 թվականին Թանվիր Մոկամելը նկարահանել է «Լալոն» ֆիլմը, որտեղ Ռաիսուլ Իսլամ Ասադը մարմնավորում էր Լալոնին[31]:

Պրոսենջիտ Չաթերջին Լալանին մարմնավորել է Մոներ Մանուշում, 2010 թվականի բենգալական ֆիլմում, որը հիմնված է Լալոնի կյանքի և փիլիսոփայության վրա[32]: Ֆիլմը Սունիլ Գանգոպադյայի համանուն կենսագրական վեպի ադապտացիան է։ Ռեժիսոր Գուտամ Գոսեի այս ֆիլմը արժանացել է մրցանակի՝ «Ազգային ինտեգրման մասին լավագույն գեղարվեստական ֆիլմ» անվանակարգում Հնդկաստանի ազգային կինոյի 58-րդ մրցանակաբաշխության ժամանակ[33]: Այն նաև արժանացել է լավագույն ֆիլմի մրցանակին Հնդկաստանի 41-րդ միջազգային կինոփառատոնում, որը տեղի է ունեցել Գոայում 2010 թվականի նոյեմբերի 22-ից դեկտեմբերի 2-ը [34]։

Պատկերասրահ

խմբագրել
  •  
    Լալոնի Դամբարան, Քուշթիա թաղ
  •  
    Լալոնի աշակերտների գերեզմանները
  •  
    Լալոնի սրբավայրի դարպասը
  •  
    «Շայնջիր Էքտարա» քանդակ, որը պատկերում է Սուրբ Լալոն Շահին
  •  
    Լալոն շահի քանդակըՔուշթիայում

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ Ginsberg, Allen; Foley, Jack (Winter–Spring 1998). «Same Multiple Identity: An Interview with Allen Ginsberg». Discourse. 20 (1/2, The Silent Beat): 158–181. ISSN 1522-5321. JSTOR 41389881.
  2. ↑ 2,0 2,1 Ahmed, Wakil; Karim, Anwarul (2012). «Lalon Shah». In Islam, Sirajul; Jamal, Ahmed A. (eds.). Banglapedia: National Encyclopedia of Bangladesh (Second ed.). Asiatic Society of Bangladesh.
  3. ↑ Hossain, Abu Ishahaq (2009). Lalon Shah, the great poet. Dhaka: Palal Prokashoni. էջ 148. ISBN 978-9846030679. Վերցված է 30 June 2015-ին.
  4. ↑ «International : Mujib, Tagore, Bose among 'greatest Bengalis of all time'». The Hindu. 17 April 2004. Արխիվացված է օրիգինալից 25 December 2018-ին. Վերցված է 11 January 2018-ին.
  5. ↑ «Listeners name 'greatest Bengali'» (բրիտանական անգլերեն). 14 April 2004. Վերցված է 11 January 2018-ին.
  6. ↑ Uwe Skoda; Birgit Lettmann (30 October 2017). India and Its Visual Cultures: Community, Class and Gender in a Symbolic Landscape. SAGE Publishing India. էջեր 165–. ISBN 978-93-86446-69-5.
  7. ↑ «The Daily Star Web Edition Vol. 4 Num 313». The Daily Star. Արխիվացված է օրիգինալից 25 December 2018-ին. Վերցված է 11 January 2018-ին.
  8. ↑ 8,0 8,1 Caudhurī, Ābadula Āhasāna (1992). Lālana Śāha, 1774 - 1890 (1. punarmudraṇa. ed.). Ḍhākā: Bāṃlā Ekāḍemī. ISBN 978-9840725977. OCLC 246442470.
  9. ↑ Urban, Hugh B. (2001). Songs of ecstasy tantric and devotional songs from colonial Bengal. New York: Oxford University Press. էջ 18. ISBN 978-0-19-513901-3. Վերցված է 30 June 2015-ին.
  10. ↑ Tagore, Rabindranath; K. Stewart, Tony (Translation); Twichell, Chase (Translation) (2003). The lover of God. Port Townsend, Wash.: Consortium Book Sales & Dist. էջ 94. ISBN 978-1556591969.
  11. ↑ Tamanna Khan (29 October 2010). «Lalon Purity vs Popularity». The Daily Star. Արխիվացված է օրիգինալից 4 March 2016-ին. Վերցված է 1 July 2015-ին.
  12. ↑ Banerji, Debashish (2015). «Tagore Through Portraits: An Intersubjective Picture Gallery». In Banerji, Debashish (ed.). Rabindranath Tagore in the 21st Century. Sophia Studies in Cross-cultural Philosophy of Traditions and Cultures. Vol. 7. Springer India. էջեր 243–264. doi:10.1007/978-81-322-2038-1_17. ISBN 978-81-322-2037-4.
  13. ↑ «Fakir Lalon Shai ... 120 years on». The Daily Star. Արխիվացված է օրիգինալից 1 July 2015-ին. Վերցված է 30 June 2015-ին.
  14. ↑ Capwell, Charles (May 1988). «The popular expression of religious syncretism: the Bauls of Bengal as Apostles of Brotherhood». Popular Music. 7 (2): 123–132. doi:10.1017/S0261143000002701. S2CID 162424600.
  15. ↑ «Lalon memorial festival begins in Kushtia today». The Financial Express. Dhaka. Վերցված է 30 June 2015-ին.
  16. ↑ «Interview: Bengali Film Actor Priyangshu Chatterjee». Washington Bangla Radio USA. Արխիվացված է օրիգինալից 15 October 2018-ին. Վերցված է 30 June 2015-ին.
  17. ↑ «Fakir Lalon Shai …123 years on». Արխիվացված է օրիգինալից 1 July 2015-ին. Վերցված է 30 June 2015-ին.
  18. ↑ Lorea, Carola Erika (2013). «'Playing the Football of Love on the Field of the Body': The Contemporary Repertoire of Baul Songs». Religion and the Arts. 17 (4): 416–451. doi:10.1163/15685292-12341286. ISSN 1568-5292.
  19. ↑ L. Parshall, Philip (10 April 2007). Bridges to Islam A Christian Perspective on Folk Islam. InterVarsity Press. էջ 89. ISBN 978-0830856152. Վերցված է 30 June 2015-ին.
  20. ↑ Mazhar, Farhad; Buckles, Daniel (1 January 2007). Food sovereignty and uncultivated biodiversity in South Asia essays on the poverty and the wealth of the social landscape. New Delhi: Academic Foundation in association with International Development Research Centre. էջ 69. ISBN 978-8171886142. Վերցված է 30 June 2015-ին.
  21. ↑ Muthukumaraswamy, M.D.; Kaushal, Molly, eds. (1 January 2004). Folklore, public sphere, and civil society. New Delhi: Indira Gandhi National Centre for the Arts. էջ 161. ISBN 978-8190148146. Վերցված է 30 June 2015-ին.
  22. ↑ Lalon (2002). Āhamada, Oẏākila (ed.). Lālana gīti samagra. Ḍhākā: Baipatra. էջ 12. ISBN 9789848116463. Վերցված է 30 June 2015-ին.
  23. ↑ Tofayell, Z. A. (1968). Lalon Shah and lyrics of the Padma. Dacca: Ziaunnahar. էջ 144. OCLC 569538154. Վերցված է 30 June 2015-ին.
  24. ↑ Rahman, Syedur (27 April 2010). Historical Dictionary of Bangladesh. Scarecrow Press. էջ 179. ISBN 978-0810874534.
  25. ↑ Amt, Chowdhury; Supratim (2021-10-02). «A Comparative Study to Identify the Impact of Fakir Lalon Shah's Ideology in Modern Vision Management Concept of the Organisation». Social Science Research Network (անգլերեն). Rochester, NY: 21 page. ISSN 2770-0003. SSRN 3934797.
  26. ↑ «Lalon Shah Bridge». Structurae. 22 July 2014. Վերցված է 16 September 2021-ին.
  27. ↑ «Islamic University Bangladesh Official Website». Վերցված է 16 September 2021-ին.
  28. ↑ «Feature Film». Banglapedia - the National Encyclopedia of Bangladesh. Asiatic Society, Dhaka. Վերցված է 17 November 2016-ին.
  29. ↑ «Lalan Fakir», Eros Now (անգլերեն), Վերցված է 5 May 2021-ին
  30. ↑ Raskin, Jonah (7 April 2004). American Scream Allen Ginsberg's Howl and the Making of the Beat Generation. Berkeley: University of California Press. էջ 208. ISBN 978-0520939349. Վերցված է 30 June 2015-ին.
  31. ↑ «Tanvir Mokammel films screened in Morocco». The Daily Star. Արխիվացված է օրիգինալից 30 June 2015-ին. Վերցված է 30 June 2015-ին.
  32. ↑ Acharya, Anindita (3 March 2015). «Prosenjit Chatterjee starts an Indo-Bangladesh production». Hindustan Times. Արխիվացված է օրիգինալից 6 March 2015-ին. Վերցված է 30 June 2015-ին.
  33. ↑ «Moner Manush receives Indian National Film Award». The Daily Star. 9 September 2011. Արխիվացված է օրիգինալից 30 June 2015-ին. Վերցված է 30 June 2015-ին.
  34. ↑ Singh, Shalini (2 December 2010). «Moner Manush shines at IFFI». The Hindustan Times. Վերցված է 30 June 2015-ին.

Գրականություն

խմբագրել
  • Salomon, Carol (2017) City of Mirrors: Songs of Lālan Sā̃i. Edited by Keith Cantú and Saymon Zakaria. Oxford University Press, South Asia Research Series, New York.
  • Muhammad Enamul Haq (1975), A History of Sufism in Bangla, Asiatic Society, Dhaka.
  • Qureshi, Mahmud Shah (1977), Poèmes Mystiques Bengalis. Chants Bauls Unesco. Paris.
  • Siddiqi, Ashraf (1977), Our Folklore Our Heritage, Dhaka.
  • Karim, Anwarul (1980), The Bauls of Bangladesh. Lalon Academy, Kushtia.
  • Capwell, Charles (1986), The Music of the Bauls of Bengal. Kent State University Press, USA 1986.
  • Bandyopadhyay, Pranab (1989), Bauls of Bengal. Firma KLM Pvt, Ltd., calcutta.
  • Mcdaniel, June (1989), The Madness of the Saints. Chicago.
  • Sarkar, R. M. (1990), Bauls of Bengal. New Delhi.
  • Brahma, Tripti (1990), Lalon : His Melodies. Calcutta.
  • Gupta, Samir Das (2000), Songs of Lalon. Sahitya Prakash, Dhaka.
  • Karim, Anwarul (2001), Rabindranath O Banglar Baul (in Bengali), Dhaka.
  • Choudhury, Abul Ahsan (editor) (2008), Lalon Samagra, Pathak Samabesh.

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լալոն» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Լալոն&oldid=10133642» էջից