Վիքիպեդիա

Ժոֆիա Տորմա

Ժոֆիա Տորմա (հունգ.՝ Zsófia Torma, սեպտեմբերի 27, 1832(1832-09-27)[1], Cristeștii Ciceului, Uriu, Բիստրիցա Նեսեուդ, Ռումինիա - նոյեմբերի 14, 1899(1899-11-14)[2], Orăștie, Հունեդոարա, Ռումինիա[1]), հունգարացի հնագետ, մարդաբան, հնէաբան։

Ժոֆիա Տորմա
Ծնվել էսեպտեմբերի 27, 1832(1832-09-27)[1]
Cristeștii Ciceului, Uriu, Բիստրիցա Նեսեուդ, Ռումինիա
Մահացել էնոյեմբերի 14, 1899(1899-11-14)[2] (67 տարեկան)
Orăștie, Հունեդոարա, Ռումինիա[1]
Քաղաքացիություն Հունգարիա
Մասնագիտությունմարդաբան, հնէաբան, հնագետ, պատմաբան, նախապատմության ուսումնասիրող և ազգագրագետ
Տիրապետում է լեզուներինհունգարերեն[2]
Պարգևներ
ՀայրJózsef Torma?
 Zsófia Torma Վիքիպահեստում
Գտածոներ

Կենսագրություն խմբագրել

Ծնվել է 1832 թվականի սեպտեմբերի 26-ին Ավստրո-Հունգարիայի Տրանսիլվանիա երկրամասի Բեստերցե-Նասոդ շրջանի Չիչոկերեստուր գյուղում (ներկայումս՝ Ռումինիայի Բիստրիցա-Նեսեուդ շրջանի Ուրիու համայնք)։ Հայրը՝ Յոժեֆ Տորման (1801-1864), մանր ազնվական էր, հողի ոչ մեծ սեփականատեր, պատմաբան[3], եղբայրը՝ Կարոյ Տորման (1829-1897)՝ հնագետ։ Ժոֆիան լավ կրթություն է ստացել, թեև առանձնապես չի խորացել հնագիտության մեջ (ժամանակի ընթացքում ինքնակրթությամբ լրացրել է բացը)։ Պեղումների առաջին փորձերը կատարել է եղբոր հետ, իրենց հողամասերում։ Ողջ կյանքը նվիրել է գիտությանը. չի ամուսնացել, ընտանիք չի կազմել, կյանքի վերջին տարիներին դարձել է իր ամուսնացած քրոջ ընտանիքի մի անդամը, որին այնքան էլ ջերմորեն չեն վերաբերվել[4]։

Սենսացիա են առաջացրել Հունյադի շրջանում իրականացրած հնագիտական պեղումների արդյունքում Տորմայի հայտնաբերած կավե առարկաները, որոնց վրա խորհրդանշաններ ու գրեր էին փորագրված։ Նրա գտածոներից մեծ հետաքրքրություն են առաջացրել նաև 6.000-ից 7.000 տարվա հնություն ունեցող, Տորդոս մշակույթին վերագրվող արտիֆակտները, որոնց մի մասը պատված էր Վինչա խորհրդանիշերով։

Ինչ վերաբերում է գիտական աշխատություններին, մասնագետներից շատերի կարծիքով այս բնագավառում Ժոֆիա Տորմայի լավագույն երկը Ethnographische Analogien մենագրությունն է, որը հրատարակել է 1894 թվականին Ենայում[5]։

Տորման զգալի ներդրում է ունեցել Կոլոշվարում (ներկայիս Կլուժ-Նապոկայում) Տրանսիլվանիայի պատմության ազգային թանգարանի հիմնադրման գործում, այդ թանգարանին է իր կտակով նվիրաբերել հնագիտական իր հարուստ հավաքածուն։ Նա եղել է առաջին կին գիտնականը, որ արժանացել է Կոլոշվարի համալսարանի պատվավոր դոկտորի կոչման։

Աշխատություններ խմբագրել

  • Hunyadvármegye neolith-kőkorszakbeli telepek. Ábrákkal. Kolozsvár, 1879
  • A nándori barlangcsoportozat. Két kőny. táblával. U. ott, 1880
  • Sofie von Torma: Ethnographische Analogien: ein Beitrag zur Gestaltungs- und Entwicklungsgeschichte der Religionen. Costenoble, Jena 1894 (übersetzt ins Ungarische, Budapest 1972; 2008, ISBN 978-963-9335-57-8)
  • Hazánk népe ősmythosának maradványai. In: A Szolnok-Dobokamegyei nők ezredévi emléklapja. Deés, 1896
  • A tordosi őstelep és hazánk népe ősmythosának maradványai. In: Hunyadmegye Monographiája, 3–16. Budapest, 1897
  • Hunyadmegye története. I. köt. Hunyadvármegye földjének története az őskortól a honfoglalásig. U. ott, 1902

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Գերմանիայի ազգային գրադարանի կատալոգ (գերմ.)
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  3. ↑ Torma József, bei MEK (hu)
  4. ↑ Laura Coltofean: When Passion is Stronger than Death, 2012, S. 72. 74.
  5. ↑ Laura Coltofean: When Passion is Stronger than Death, S. 72.

Գրականություն խմբագրել

  • Laura Coltofean: Zsófia Torma: A pioneer of prehistoric archaeology in nineteenth-century Transylvania. In: Cs. Szabó, V. Rusu-Bolindeț, G. T. Rustoiu, M. Gligor (eds.): Adalbert Cserni and His Contemporaries. The Pioneers of Alba Iulia and Beyond. Mega Publishing House, Cluj-Napoca, 2017: 327–354.
  • Laura Coltofean: Importanța ediției a opta a Congrès international dꞌanthropologie et dꞌarchéologie préhistoriques în dezvoltarea arheologiei preistorice în Transilvania secolului al XIX-lea / The Importance of CIAAP 1876 in the Development of Prehistoric Archaeology in 19th Century Transylvania., In: ArheoVest, Nr. III / No. III: In Memoriam Florin Medeleț (1943-2005), Interdisciplinaritate în Arheologie [Interdisciplinarity in Archaeology], Timişoara, 28 noiembrie 2015 / 28 November 2015, Vol. 2: Metode Interdisciplinare și Istorie [Interdisciplinary Methods and History], 2015, ISBN 978-963-315-264-5, S. 1035–1055.
  • Laura Coltofean: Object Photography in 19th Century Archaeology. The Photographs of Zsófia Torma's Archaeological Collection. In: Brukenthal. Acta musei 10, 1, 2015, S. 35–48.
  • Laura Coltofean: Unveiling Zsófia Torma. The Diary of a Woman, an Archaeologist and a Visionary. In: Joan Marler (Hrsg.): Fifty Years of Tărtăria Excavations. Festschrift in Honor of Gheorghe Lazarovici on the Occasion of His 73rd Birthday. Sebastopol 2014, S. 258–273.
  • Laura Coltofean: When Passion is Stronger than Death… Zsófia Torma’s Reflections. In: Brukenthalia. Romanian Cultural History Review 2, 2012, S. 67–77.
  • Gábor Téglás: Spuren von Steinzeitmenschen Bezirk Hunedoara. 1877.
  • Károly Goos: Bericht über die Sammlung des Fräuleins S. T., Archiv des Vereins für Landeskunde Siebenbürgens, 1877.
  • Márton Roska: Die Sammlung Zsófia von Torma in der numismatisch-archaeologischen Abteilung des Siebenbürgischen Nationalmuseums. Ungarisch und deutsch. Minerva Irodalmi és Nyomdai Műintézet, Kolozsvár 1941.
  • Magda Tulok: 100 éve hunyt el Torma Zsófia. In: Holt lóra patkó. Tanulmányok Torma Zsófia (1840-1899) emlé-kezetére. Budapest 1999, S. 17–40.
  • Lozny, Ludomir R., ed. (2011). Comparative Archaeologies A Sociological View of the Science of the Past (1., neue Ausg. ed.). New York, NY: Springer New York. էջեր 285, 305. ISBN 9781441982254.
  • The life work of Zsófia Torma in the Transylvanian Values Collection (հունգարերեն)

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ժոֆիա Տորմա» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ժոֆիա_Տորմա&oldid=9244328» էջից