Դեղագործություն

(Վերահղված է Դեղագործից)

Դեղագործություն, առողջապահության բնագավառ, զբաղվում է դեղանյութերի որոնման, պատրաստման, հետազոտման, պահպանման, իրացման և դեղագործ, ծառայության կազմակերպման հարցերով։ Դեղագործության, դեղաբանության հետ մեկտեղ, կազմում է դեղաձևերի վերաբերյալ գիտություն՝ դեղագիտություն։ Երկար ժամանակ բուժումը և դեղերի պատրաստումը նույն մարդն էր կատարում։ Դեղամիջոցների քանակի մեծացմանը և դեղերի պատրաստման տեխնոլոգիայի զարգացմանը զուգընթաց անջատվեց բժշկի և դեղագործի գործունեությունը։

Զարգացման պատմություն խմբագրել

8-րդ դարում Միջագետքում (Բաղդադ(չաշխատող հղում)), այնուհետև Եվրոպայի մի շարք երկրներում նոր դեղամիջոցների ուսումնասիրման, պարզ ու բարդ պատրաստուկնևրի վերամշակման հետ կապված բոլոր աշխատանքները կենտրոնացվեցին դեղատներում։ Եվրոպայում 13-րդ դարում հրապարակվեցին բժիշկների և դեղագործնևրի պարտականություններն ու իրավունքները կանոնավորող օրենքներ, սահմանվեց բժշկական և դեղագործական կրթության հատուկ կարգ։ 19-րդ դարի 2-րդ կեսին հիմնվեց դեղանյութերի ազդեցության մասին գիտությունը՝ դեղաբանությունը, և ձևավորվեց դեղագիտական հատուկ առարկա՝ ֆարմակոգնոզիա (ուսումնասիրում է բուսական և կենդանական ծագման դեղահումքը)։ Դեղագործություն հասկացությունն այդ շրջանում ընդգրկում էր դեղագիտությունը և ֆարմակոգնոզիան, բայց սահմանափակվում էր լոկ դեղատնային տեխնոլոգիայի և քիմիկան դեղանյութերի ուսումնասիրման հարցերով։

11-րդ դարի վերջին Ռուսաստանի համալսարաններում գոյություն ունեին Դեզագործության և ֆարմակոգնոզիայի ամբիոններ, սակայն չկար դեղագործական կանոնավոր կրթություն (միայն Պետերբուրգի բժշկավիրաբուժական ակադեմիային կից, 1808-1880 թվականներին, գործում էր դեղագործական բաժին, որը դեղագործներ էր պատրաստում բանակի համար)։

Դեղաբանական ակտիվ նյութերի ստացման և առողջապահական պրակտիկայում արժեքավոր դեղանյութերի ներդրման համար բացվեցին գիտահետազոտական ինստիտուտներներ, ստեղծվեց քիմիա-դեղագործական արդյունաբերություն։

Զարգացման պատմությունը Հայաստանում խմբագրել

Հայաստանում դեղագործական արդյունաբերությունը զարգացավ և դեղագործական ուսումնական հաստատություններ հիմնվեցին խորհրդային կարգերի հաստատումից հետո։ 1925 թվականին Երևանի բժշկական ուսումնարանում բացվեց դեղագործության բաժին, ավելի ուշ, քիմիական տեխնիկումում՝ քիմիա-դեղագործական ֆակուլտետ։ 1941 թվականին Երևանում ստեղծվեցին դեղագործական, 1966 թվականին՝ վիտամինային պրեպարատների, 1968 թվականին՝ Հոկտեմբերյանի եթերային յուղերի գործարանները։ 1955 թվականից Երևանում գործում է Ա․ Մնջոյանի անվան նուրբ օրգանական քիմիայի ինստիտուտը։ 1972 թվականին Երևանի բժշկական ինստիտուտում բացվեց դեղագործությաև ֆակուլտետ, իսկ 1974 թվականին կազմակերպվեցին դեղերի տեխնոլոգիայի և դեղագործական քիմիայի ամբիոնները։

1998-ին Երևանում հիմնվել է «ՖարմաՏեք» դեղագործական ՓԲԸ (օտարերկրյա սեփականատիրությամբ)։ Արտադրում է 15 զանազան ներերակային օգտագործման լուծույթներ, որոնց մի մասը իրացվում է ՀՀ-ում, որոշները՝ ՌԴ-ում, Վրաստանում (խաղողաշաքար՝ 5%-անոց, 500 մլ, NaCI՝ 0,9%-անոց, 500 մլ, Ռինգեր՝ 500 մլ) և Թուրքմենստանում (հեմոդեզ՝ 250 և 500 մլ, ռեոպոլիգլյուկին՝250 և 500 մլ)։ Ունի նաև չափավորված հաբերի փաթեթավորման մեկուսացված արտադրամաս։ Մակնիշավորված արտադրատեսակների լիազորված փաթեթավորումը նախատեսված է 2000-ի վերջին։ Համալիրը ներառում է Նաև պահեստային համակարգ։ ՀՀում «ՖարմաՏեք»-ը ներկայացնում է ԳլաքսոՎելքոմ (Անգլիա), Բրիսթոլ Նայերս Սքվիբ (ԱՄՆ), Նովոնորդիսկ (Դանիա) ընկերությունները։

Դեղագործության հիմնական բաժիններ խմբագրել

Նա ներառում է այնպիսի բաժիններ, ինչպիսիք են

  1. դեղագործական քիմիա,
  2. դեղագործական պատրաստուկների տեխնոլոգիա,
  3. դատական քիմիա,
  4. կենդանական և բուսական ծագում ունեցող դեղանյութերի ուսմունք,
  5. դեղագործության էկոնոմիկա,
  6. զինվորական դեղագործություն և այլն։

Գրականություն խմբագրել

  • Государственная фармакопея СССР, 10 изд․, М․, 1968;
  • Международная фарма–копея, 2 изд․, Женева, 1969;
  • Муравьев И․ А․, Технология лекарств, М․, 1971;
  • Машковский М․ Д․, Лекарственные средства, ч․ 1—2, 7 изд․, М․, 1973․
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբանական տարբերակը վերցված է Հանրամատչելի բժշկական հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։  
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 3, էջ 337