Գովյեշտիցա
Գովյեշտիցա (սերբ.՝ Говјештица / Govještica), մեծ կարստային քարանձավ Պրաչա գետի կիրճում՝ Ռոմանիա լեռնաշղթայի Դրինա գետի ձախ վտակում, 580 մ բարձրության վրա (մուտքը), 9682 մ երկարությամբ, մեծ մուտքով, որը նույնպես աղբյուր է։ Մուտքից մի փոքր անց հիմնական միջանցքը բաժանվում է հյուսիսարևմտյան և հարավարևելյան ճյուղերի։ Հյուսիսարևմտյան մասնաճյուղը դեռ բաց է հետագա փորձարկման և առաջխաղացման համար[1]։
| Գովյեշտիցա | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | քարանձավ |
| Երկիր |  Բոսնիա և Հերցեգովինա |
| Վարչատարածք | Ռոգատիցա |
| Երկարություն | 9682 մետր |
| Հայտնաբերման տարի | 1906 |
 | |
 | |
Վարչականորեն պատկանում է Բոսնիա և Հերցեգովինայի Ռոգատիցա, Սերբական Հանրապետության համայնքին, որը գտնվում է քաղաքից քսանմեկ կիլոմետր հեռավորության վրա։
Ուսումնասիրության պամտություն խմբագրել
Գովյեշտիցան երկար ժամանակ հայտնի եղել որպես Բանյա Ստիենա (Մութ քարանձավ) և առաջին անգամ հայտնաբերվեց միայն 20-րդ դարի սկզբին, երբ 1906 թվականին Սարաևո-Վիշեգրադ երկաթուղային գծի կառուցման արդյունքում ժայռերի մի մասը փլուզվեց, և քարանձավի մուտքը բացվեց։ Քարանձավի ուսումնասիրության մասին առաջին հիշատակումը թվագրվում է 1911 թվականին, սակայն հետազոտողներին հաջողվել է խորանալ ընդամենը 100 մետր. հետագա առաջխաղացումը չափազանց վտանգավոր էր և պահանջում էր հատուկ սարքավորումներ։ Այդ ժամանակվանից քարանձավը բավականին հայտնի է դարձել զբոսաշրջիկների շրջանում[1], թեև այն ժամանակ ոչ ոք լրջորեն չէր ուսումնասիրում այն։ 1960-1970-ական թվականների կենսաբանական և հնէաբանական գրականության մեջ Գովյեշտիցան հիշատակվում է միայն անցողիկ՝ առանց որևէ գիտական տվյալների։
Քարանձավի ուսումնասիրության լուրջ տեղաշարժ տեղի է ունեցել միայն 2010 թվականին, երբ Բոլոնիայից և Նովարայից ժամանեցին իտալացի քարանձավաբանների խումբ՝ Բոսնիայի և Հերցեգովինայի տեղացի գիտնականների հետ համագործակցությամբ, Սարաևոյի կարստային և սպիրոլոգիական կենտրոնի աջակցությամբ, նրանք հասան որոշ հաջողությունների ուսումնասիրության մեջ. նրանք կազմել են թունելների մանրամասն քարտեզ, փաստագրել նոր ճյուղավորումներ, որոնցով քարանձավի ընդհանուր երկարությունը կազմել է մոտ 1200 մետր։ Ընդհանուր առմամբ, 2010-2013 թվականներին իրականացվել են մի քանի գիտարշավներ, մուտքի մոտ հայտնվել է փոքրիկ գիտահետազոտական ճամբար, և ուսումնասիրության գործընթացին միացել են բազմաթիվ մասնագետներ այլ քաղաքներից։ Ժամանակի ընթացքում հետազոտողներն ավելի ու ավելի են առաջ շարժվել, ուստի 2011 թվականին քարանձավի ուսումնասիրված հատվածի երկարությունը կազմել է 3800 մետր, 2012 թվականին՝ արդեն 7715 մետր, և վերջապես, 2013 թվականին հետազոտողները նշել են տվյալ պահի վերջնական երկարությունը` 9682 մետր։ Այսպիսով, Գովյեշտիցան Բոսնիա և Հերցեգովինայի ամենամեծ քարանձավն է՝ երկարությամբ առաջ անցնելով նախկին առաջատարներից` Մոկրանյսկի Միլյացկա գետի քարանձավից (Pečina Izvor Mokranjske Milyacke, 7200 մ)[2] և Վյետրենիցա քարանձավից (6700 մ)[1]։
Արշավների ընթացքում կատարվել են քարանձավային սրահների կենսաբանական ուսումնասիրություններ, հավաքվել են հանքային և օրգանական նյութերի նմուշներ։ Քարանձավում հայտնաբերվել է չղջիկների գաղութ, և հայտնաբերվել են քարանձավային արջի գանգերի և ոսկորների բազմաթիվ բեկորներ, որը նախապատմական տեսակ է, որը ենթադրաբար մահացել է մոտ 15000 տարի առաջ։ Բացի այդ, գիտնականների կողմից ներսում հայտնաբերվել են լեյոդիդ բզեզների ընտանիքի հազվագյուտ միջատներ։
Բնության պահպանության միջազգային միության դասակարգման համաձայն՝ Գովյեշտիցան պահպանվող օբյեկտների թվում է։
Պատկերասրահ խմբագրել
_%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B2%D0%B0%D1%82_%D0%BF%D1%80%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B5_%D0%93%D0%BE%D0%B2%D1%98%D0%B5%D1%88%D1%82%D0%B8%D1%86%D0%B0,_%D0%91%D0%B0%D1%9A%D0%B0_%D0%A1%D1%82%D0%B8%D1%98%D0%B5%D0%BD%D0%B0_%D0%B8_%D0%9A%D0%B0%D1%9A%D0%BE%D0%BD_%D0%9F%D1%80%D0%B0%D1%87%D0%B5_31.jpg)
_%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B2%D0%B0%D1%82_%D0%BF%D1%80%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B5_%D0%93%D0%BE%D0%B2%D1%98%D0%B5%D1%88%D1%82%D0%B8%D1%86%D0%B0,_%D0%91%D0%B0%D1%9A%D0%B0_%D0%A1%D1%82%D0%B8%D1%98%D0%B5%D0%BD%D0%B0_%D0%B8_%D0%9A%D0%B0%D1%9A%D0%BE%D0%BD_%D0%9F%D1%80%D0%B0%D1%87%D0%B5_30.jpg)
_%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B2%D0%B0%D1%82_%D0%BF%D1%80%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B5_%D0%93%D0%BE%D0%B2%D1%98%D0%B5%D1%88%D1%82%D0%B8%D1%86%D0%B0,_%D0%91%D0%B0%D1%9A%D0%B0_%D0%A1%D1%82%D0%B8%D1%98%D0%B5%D0%BD%D0%B0_%D0%B8_%D0%9A%D0%B0%D1%9A%D0%BE%D0%BD_%D0%9F%D1%80%D0%B0%D1%87%D0%B5_29.jpg)
_%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B2%D0%B0%D1%82_%D0%BF%D1%80%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B5_%D0%93%D0%BE%D0%B2%D1%98%D0%B5%D1%88%D1%82%D0%B8%D1%86%D0%B0,_%D0%91%D0%B0%D1%9A%D0%B0_%D0%A1%D1%82%D0%B8%D1%98%D0%B5%D0%BD%D0%B0_%D0%B8_%D0%9A%D0%B0%D1%9A%D0%BE%D0%BD_%D0%9F%D1%80%D0%B0%D1%87%D0%B5_28.jpg)
_%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B2%D0%B0%D1%82_%D0%BF%D1%80%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B5_%D0%93%D0%BE%D0%B2%D1%98%D0%B5%D1%88%D1%82%D0%B8%D1%86%D0%B0,_%D0%91%D0%B0%D1%9A%D0%B0_%D0%A1%D1%82%D0%B8%D1%98%D0%B5%D0%BD%D0%B0_%D0%B8_%D0%9A%D0%B0%D1%9A%D0%BE%D0%BD_%D0%9F%D1%80%D0%B0%D1%87%D0%B5_27.jpg)
_%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B2%D0%B0%D1%82_%D0%BF%D1%80%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B5_%D0%93%D0%BE%D0%B2%D1%98%D0%B5%D1%88%D1%82%D0%B8%D1%86%D0%B0,_%D0%91%D0%B0%D1%9A%D0%B0_%D0%A1%D1%82%D0%B8%D1%98%D0%B5%D0%BD%D0%B0_%D0%B8_%D0%9A%D0%B0%D1%9A%D0%BE%D0%BD_%D0%9F%D1%80%D0%B0%D1%87%D0%B5_24.jpg)
_%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B2%D0%B0%D1%82_%D0%BF%D1%80%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B5_%D0%93%D0%BE%D0%B2%D1%98%D0%B5%D1%88%D1%82%D0%B8%D1%86%D0%B0,_%D0%91%D0%B0%D1%9A%D0%B0_%D0%A1%D1%82%D0%B8%D1%98%D0%B5%D0%BD%D0%B0_%D0%B8_%D0%9A%D0%B0%D1%9A%D0%BE%D0%BD_%D0%9F%D1%80%D0%B0%D1%87%D0%B5_23.jpg)
_%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B2%D0%B0%D1%82_%D0%BF%D1%80%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B5_%D0%93%D0%BE%D0%B2%D1%98%D0%B5%D1%88%D1%82%D0%B8%D1%86%D0%B0,_%D0%91%D0%B0%D1%9A%D0%B0_%D0%A1%D1%82%D0%B8%D1%98%D0%B5%D0%BD%D0%B0_%D0%B8_%D0%9A%D0%B0%D1%9A%D0%BE%D0%BD_%D0%9F%D1%80%D0%B0%D1%87%D0%B5_22.jpg)
_%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B2%D0%B0%D1%82_%D0%BF%D1%80%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B5_%D0%93%D0%BE%D0%B2%D1%98%D0%B5%D1%88%D1%82%D0%B8%D1%86%D0%B0,_%D0%91%D0%B0%D1%9A%D0%B0_%D0%A1%D1%82%D0%B8%D1%98%D0%B5%D0%BD%D0%B0_%D0%B8_%D0%9A%D0%B0%D1%9A%D0%BE%D0%BD_%D0%9F%D1%80%D0%B0%D1%87%D0%B5_17.jpg)
_%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B2%D0%B0%D1%82_%D0%BF%D1%80%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B5_%D0%93%D0%BE%D0%B2%D1%98%D0%B5%D1%88%D1%82%D0%B8%D1%86%D0%B0,_%D0%91%D0%B0%D1%9A%D0%B0_%D0%A1%D1%82%D0%B8%D1%98%D0%B5%D0%BD%D0%B0_%D0%B8_%D0%9A%D0%B0%D1%9A%D0%BE%D0%BD_%D0%9F%D1%80%D0%B0%D1%87%D0%B5_15.jpg)
_%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B2%D0%B0%D1%82_%D0%BF%D1%80%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B5_%D0%93%D0%BE%D0%B2%D1%98%D0%B5%D1%88%D1%82%D0%B8%D1%86%D0%B0,_%D0%91%D0%B0%D1%9A%D0%B0_%D0%A1%D1%82%D0%B8%D1%98%D0%B5%D0%BD%D0%B0_%D0%B8_%D0%9A%D0%B0%D1%9A%D0%BE%D0%BD_%D0%9F%D1%80%D0%B0%D1%87%D0%B5_02.jpg)
_%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B2%D0%B0%D1%82_%D0%BF%D1%80%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B5_%D0%93%D0%BE%D0%B2%D1%98%D0%B5%D1%88%D1%82%D0%B8%D1%86%D0%B0,_%D0%91%D0%B0%D1%9A%D0%B0_%D0%A1%D1%82%D0%B8%D1%98%D0%B5%D0%BD%D0%B0_%D0%B8_%D0%9A%D0%B0%D1%9A%D0%BE%D0%BD_%D0%9F%D1%80%D0%B0%D1%87%D0%B5_10.jpg)
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 «Пећина Говјештица | Туристичка организација Републике Српске» (սերբերեն). Վերցված է 2023 թ․ մայիսի 29-ին.
- ↑ «Izvor Mokranjske Miljacke: Najduža dokumentovana pećina u cijeloj BiH – BosanskiPortal.com». web.archive.org. 2015 թ․ սեպտեմբերի 23. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 23-ին. Վերցված է 2023 թ․ մայիսի 29-ին.
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- «Pećina Govještica (Dugovještica)» (սերբերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ դեկտեմբերի 21-ին.
- Пећина Говјештица: Језеро, украси, фосили... (սերբ.)
- РОГАТИЧКИ ДРАГУЉ: ПЕЋИНА ГОВЈЕШТИЦА (սերբ.)
- Govjestica najduža pećina u BiH (սերբ.)
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Գովյեշտիցա» հոդվածին։ |