Բորազոլ

Բորազոլ (բորազին, եռբորինեռիմիդ), քիմիական բանաձևն է B₃H₆N₃, անգույն հեղուկ է։ Մոլեկուլը իրենից ներկայացնում է վեցանդամանի հարթ օղակ, որում բորի և ազոտի ատոմները հաջորդաբար միացված են միմյանց, նրանցից յուրաքանչյուրին միացված է մեկ ջրածնի ատոմ։ Բորազոլի մոլեկուլը իզոէլեկտրիկ է բենզոլի մոլեկուլին և ունի անալոգային կառուցվածք։ Բոր և ազոտ տարրերի ատոմների միջև ընկած հեռավորության փոքրացումը պայմանավորված է դելոկալիզացված π-էլեկտրոններով(d(B—N) = 0,144 նմ, միակի կապի դեպքում d(B—N) = 0,154 նմ)։

Բորազոլ
Ընդհանուր տեղեկություններ
Դասական անվանակարգում	հեքսահիդրո-1,3,5,2,4,6-եռազոեռբորին
Ավանդական անվանում	բորազոլ, բորազին, եռբորինեռիմիդ
Քիմիական բանաձև	B₃H₆N₃
Մոլային զանգված	1,3E−25 կիլոգրամ գ/մոլ
Խտություն	0,81 գ/սմ³ գ/սմ³
Հալման ջերմաստիճան	−58 °C °C
Եռման ջերմաստիճան	55 °C և 53 °C °C
Գոյացան էնթալպիա	−548 կՋ/մոլ կՋ/մոլ
Քիմիական հատկություններ
Դասակարգում
CAS համար	6569-51-3
PubChem	138768
EINECS համար	641-426-2
SMILES	B1NBNBN1
ЕС	641-426-2
ChEBI	122374
Եթե հատուկ նշված չէ, ապա բոլոր արժեքները բերված են ստանդարտ պայմանների համար (25 °C, 100 կՊա)

Հատկություններ

Բորազոլը հանդիսանում է բենզոլի անօրգանական անալոգը, այն նման է բենզոլին նաև իր ֆիզիկական հատկություններով(ագրեգատային վիճակով, եռման միջակայքով, խտությամբ և այլն)։ Իսկ քիմիական հատկություններով բենզոլն ու բորազոլը խիստ տարբերվում են, բորազոլն ավելի ռեակցիոնունակ է։ Բորազոլն օքսիդանում է օդում, ջրումում լուծելիս այն փոխազդում է ջրի հետ, առաջացնելով բորի հիդրօքսիդ(В(ОН)₃), ամոնիակ(NH₃) և ջրածին(H₂), այն պակաս ջերմադիմացկուն է քան բենզոլը։ Ջրածնի այն ատոմները, որոնք միացած են բորի ատոմներին, կարող են տեղակալվել առանց ցիկլը քանդելու։ Բորի քլորիդի BCl₃ կամ բորի բրոմիդի BBr₃ ազդեցությամբ, տաքացման պայմաններում, առաջացնում է պինդ և կայուն միացություն եռհալոգենբորազոլ(B₃N₃H₃Hal₃)։

Ստացում

Բորազոլ կարելի է ստանալ

• Լիթիումի քառհիդրոբորատի և ամոնիումի քլորիդի տաքացումով։

${\mathsf {3LiBH_{4}+3NH_{4}Cl\rightarrow B_{3}H_{6}N_{3}+3LiCl+9H_{2}}}$

• Տաքացման պայմաններում երկբորանի և ամոնիակի փոխազդեցությունից։

${\mathsf {3B_{2}H_{6}+6NH_{3}\rightarrow 2B_{3}H_{6}N_{3}+12H_{2}}}$

• Բորի եռքլորիդի և ամոնիումի քլորիդի փոխազդեցությամբ, երկփուլ ռեակցիայով։

${\mathsf {3BCl_{3}+3NH_{4}Cl\rightarrow Cl_{3}B_{3}H_{3}N_{3}+9HCl}}$

${\mathsf {Cl_{3}B_{3}H_{3}N_{3}+3NaBH_{4}\rightarrow B_{3}H_{6}N_{3}+3/2B_{2}H_{6}+3NaCl}}$

Գրականություն

• Карапетьянц М. Х. Дракин С. И. Общая и неорганическая химия. М.։ Химия 1994

Ծանոթագրություններ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Բորազոլ» հոդվածին։