Բառնաուլ
Բառնաուլ (ռուս.՝ Барнаул), քաղաք Ռուսաստանի Դաշնության ասիական մասում՝ Արևմտասիբիրական հարթավայրի հարավում, Օբին Բառնաուլկա գետի միախառնվելու վայրի մերձակայքում։ Ալթայի երկրամասի (1937 թվականից)[2] և Բառնաուլ անունը կրող քաղաքային շրջանի վարչական կենտրոնն է[3][4][5], նաև՝ այդ երկրամասի խոշորագույն բնակավայրը. 2021 թվականի հունվարի 1-ի տվյալներով բուն քաղաքի բնակչության թվաքանակը եղել է 631 124, իսկ նրա ագլոմերացիայի տարածքում ապրող մարդկանց թիվը՝ 825 հազար. այդ ցուցանիշով Բառնաուլը ամբողջ Ռուսաստանում զբաղեցնում է 21-րդ, Սիբիրյան դաշնային տարածաշրջանում՝ 4-րդ տեղը։ ՌԴ նախագահի 2021 թվականի մայիսի 20-ի հրամանագրով Բառնաուլին շնորհվել է «Աշխատանքային արիության քաղաք» («Город трудовой доблести“») կոչումը[6][7]։
| Քաղաք | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Բառնաուլ | |||||
| ռուս.՝ Барнаул | |||||
| |||||
 | |||||
| Երկիր |  Ռուսաստան | ||||
| Երկրամաս | Ալթայի երկրամաս | ||||
| Շրջան | Բառնաուլի քաղաքային օկրուգ | ||||
| Ներքին բաժանում | Leninsky City District?, Zheleznodorozhny City District?, Industrialny City District?, Oktyabrsky City District? և Tsentralny City District, Barnaul? | ||||
| Հիմնադրված է | 1730-ականներ թ. | ||||
| Առաջին հիշատակում | 1730s-ականներ | ||||
| Տվյալ կարգավիճակում | 1771 թվականից | ||||
| Մակերես | 322,01 կմ² | ||||
| ԲԾՄ | 180 մ | ||||
| Պաշտոնական լեզու | ռուսերեն | ||||
| Բնակչություն | 621669 մարդ (2012) | ||||
| Խտություն | 1931 մարդ/կմ² | ||||
| Ժամային գոտի | UTC+7 | ||||
| Հեռախոսային կոդ | 3852 | ||||
| Փոստային դասիչ | 656xxx[1] | ||||
| Ավտոմոբիլային կոդ | 22 | ||||
| ՍՎՏԲՀԴ | 1401 | ||||
| Պաշտոնական կայք | barnaul.org | ||||
| |||||
Պատմություն խմբագրել
Բառնաուլի ներկայիս տարածքում ու նրա շրջակայքում մարդիկ (նեանդերթալյան և դենիսովյան Homo sapiens-ներ) բնակություն են հաստատել հարյուրհազարավոր տարիներ առաջ։ Գետը նրանք օգտագործել են ձկնորսության և տրանսպորտային նպատակներով։ Մեր թվականության սկզբին նախորդած հազարամյակի ընթացքում այս վայրերում հիմնականում ապրել ու գործել են սկյութներ և թյուրքալեզու ցեղեր[8]։
Բնակավայրը հիմնադրել է Դեմիդովների մեծահարուստ ընտանիքը, 1734—1735 թվականներին։ Իր տարեգրության սկզբնական շրջանում Բառնաուլը եղել է հիմնականում արծաթի ու պղնձի հանույթով ու ձուլմամբ զբաղվողների ավան։ Քաղաքի կարգավիճակ է ստացել 1771 թվականին։ Ներկայումս տրանսպորտային կարևոր հանգույց է, արդյունաբերական, մշակութային, կրթական, առողջապահական կենտրոն։
Քույր քաղաքներ խմբագրել
Բառնաուլը բարեկամական սերտ հարաբերություններ ունի հետևյալ քաղաքների հետ[9][10].
| Երկիրը | Քույր քաղաքը | Բարեկամ հաստատելու տարին |
|---|---|---|
 ԱՄՆ |
Արիզոնա[11] | — |
 Իսպանիա |
Սարագոսա[11] | — |
| Ռուսաստան |
Ուստ Կամենոգորսկ[11] | 2012 |
 Չինաստան |
Բայչեն[12] | 1992 |
| Չինաստան |
Չանցզի[12] (Սինցզյան-Ույղուրական ինքնավար շրջան)[11] | 2006 |
Կլիմա խմբագրել
| Բառնաուլի կլիմայական տվյալները | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ամիս | հունվ | փետ | մարտ | ապր | մայ | հուն | հուլ | օգոս | սեպ | հոկ | նոյ | դեկ | Տարի |
| Ռեկորդային բարձր °C (°F) | 5.3 (41.5) |
7.4 (45.3) |
16.4 (61.5) |
32.3 (90.1) |
37.4 (99.3) |
36.6 (97.9) |
37.9 (100.2) |
38.3 (100.9) |
34.0 (93.2) |
27.4 (81.3) |
15.3 (59.5) |
6.3 (43.3) |
38.3 (100.9) |
| Միջին բարձր °C (°F) | −10.8 (12.6) |
−8.1 (17.4) |
−0.6 (30.9) |
10.1 (50.2) |
20.1 (68.2) |
24.3 (75.7) |
26.3 (79.3) |
24.3 (75.7) |
17.7 (63.9) |
9.2 (48.6) |
−2.2 (28) |
−8.5 (16.7) |
8.5 (47.3) |
| Միջին օրական °C (°F) | −15.5 (4.1) |
−13.7 (7.3) |
−6.5 (20.3) |
3.8 (38.8) |
12.8 (55) |
17.7 (63.9) |
19.9 (67.8) |
17.4 (63.3) |
11.0 (51.8) |
3.8 (38.8) |
−6.3 (20.7) |
−12.9 (8.8) |
2.6 (36.7) |
| Միջին ցածր °C (°F) | −20.1 (−4.2) |
−18.7 (−1.7) |
−11.8 (10.8) |
−1.2 (29.8) |
6.5 (43.7) |
11.6 (52.9) |
14.0 (57.2) |
11.6 (52.9) |
5.6 (42.1) |
−0.4 (31.3) |
−10.0 (14) |
−17.4 (0.7) |
−2.5 (27.5) |
| Ռեկորդային ցածր °C (°F) | −48.2 (−54.8) |
−42.9 (−45.2) |
−35.5 (−31.9) |
−27.6 (−17.7) |
−8.8 (16.2) |
−1.2 (29.8) |
2.9 (37.2) |
0.4 (32.7) |
−7.8 (18) |
−27.0 (−16.6) |
−38.9 (−38) |
−43.1 (−45.6) |
−48.2 (−54.8) |
| Տեղումներ մմ (դյույմ) | 24 (0.94) |
18 (0.71) |
17 (0.67) |
28 (1.1) |
40 (1.57) |
55 (2.17) |
68 (2.68) |
44 (1.73) |
43 (1.69) |
37 (1.46) |
37 (1.46) |
31 (1.22) |
433 (17.05) |
| Միջ. անձրևոտ օրեր | 0.4 | 1 | 3 | 12 | 17 | 16 | 17 | 15 | 16 | 14 | 6 | 1 | 118 |
| Միջ. ձնառատ օրեր | 22 | 20 | 16 | 9 | 2 | 0.1 | 0 | 0 | 1 | 10 | 18 | 24 | 122 |
| % խոնավություն | 78 | 76 | 74 | 63 | 55 | 64 | 70 | 70 | 69 | 73 | 79 | 79 | 71 |
| Միջին ամսական արևային ժամ | 77 | 112 | 178 | 218 | 272 | 315 | 320 | 265 | 199 | 109 | 75 | 64 | 2204 |
| Աղբյուր #1: pogoda.ru.net[13] | |||||||||||||
| Աղբյուր #2: NOAA (sun only, 1961-1990)[14] | |||||||||||||
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Տեղեկություններ բնակավայրի փոստային բաժանմունքի մասին «Ռուսաստանի Փոստ»-ի (Почта России) կայքում, www.russianpost.ru(չաշխատող հղում) (ռուս.)
- ↑ Charter of Altai Krai, Article 6
- ↑ Евдокимов М.Ю., Комарова Г.Ф (2018)։ «Барнау́л»։ Большая Российская Энциклопедия (ռուսերեն)։ Москва: Научное издательство «Большая российская энциклопедия»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2019-05-12-ին։ Վերցված է 2019-06-07
- ↑ Law #144-ZS
- ↑ Law #28-ZS
- ↑ Барнаул удостоен почетного звания «Город трудовой доблести»
- ↑ Указ Президента Российской Федерации от 20.05.2021 № 304 "О присвоении почетного звания Российской Федерации «Город трудовой доблести»
- ↑ Minns Ellis Hovell (January 13, 2011)։ Scythians and Greeks: A Survey of Ancient History and Archaeology on the North Coast of the Euxine from the Danube to the Caucasus։ Cambridge University Press։ ISBN 9781108024877։ Վերցված է January 1, 2018 – via Google Books
- ↑ «США, Испания и Китай: в каких еще странах у Барнаула есть города-побратимы?»։ tolknews.ru (ռուսերեն)։ Tolk։ 2020-10-31։ Արխիվացված է օրիգինալից 2022-03-08-ին։ Վերցված է 2020-11-30
- ↑ «Град Шумен – Как да ни намерите»։ tourism-shumen.com (բուլղարերեն)։ Tourism Shumen։ Վերցված է 2020-07-14
- ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 «Города-побратимы»։ Официальный сайт города Барнаула։ Արխիվացված է օրիգինալից 2013-02-25-ին։ Վերցված է 2013-02-23
- ↑ 12,0 12,1 «О российско-китайском межрегиональном сотрудничестве»։ Посольство России в Китае։ 2010-10-07։ Արխիվացված է օրիգինալից 2015-11-22-ին։ Վերցված է 2015-11-21
- ↑ «Weather And Climate - Climate Barnaul» (ռուսերեն)։ Վերցված է May 14, 2015
- ↑ «Climate Normals for Barnaul»։ National Oceanic and Atmospheric Administration։ Վերցված է January 23, 2013
Գրականություն խմբագրել
- Ковалёва А. М. Барнаульский хронограф. Календарь знаменательных и памятных дат / под ред. Олейник В. С. — 15-е. — Барнаул: ГИПП "Алтай", 2008. — 136 с.
- Пурдик Л. Н. Ландшафты и экология: монография / ред. Пестова Л. В. — Барнаул: Азбука, 2007. — 256 с. — ISBN 978-5-93957-230-9
Արտաքին հղումներ խմբագրել
Barnaul travel guide from Wikivoyage- «Barnaul»։ Encyclopædia Britannica 3 (11th ed.)։ 1911
- http://www.barnaul.org Բառնաուլ. պաշտոնական կայք (ռուսերեն)
- Ռուսաստանի Պետական վիճակագրական ֆեդերալ ծառայության պաշտոնական կայք, www.gks.ru Archived 2010-12-03 at the Wayback Machine. (ռուսերեն)
- Ռուսաստանի ժամային գոտիները, worldtimezone.com կայքում (անգլ.)
- Официальный сайт города Барнаула
- Барнаульская городская дума
- «Электронная карта и справочник города»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2014-02-14-ին , проект 2ГИС
- 3D панорамы улиц города Барнаула
- Բառնաուլ
- Архитектура Барнаула
- «Первая женская гимназия Барнаула»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2012-03-04-ին
- «История Алтая: Просвещение»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2011-04-30-ին
- Барнаул с высоты 10 этажа. Фоторепортаж
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 2, էջ 301)։ 
|