Բաշկորտոստանի արգելոց
Բաշկորտոստանի պետական բնական արգելոց գտնվում է Հարավային Ուրալի լեռնաճյուղավորումներում։
 | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | բնության հատուկ պահպանվող տարածք, արգելոց և Ռուսաստանի հատուկ պաշտպանվող տարածք |
| Երկիր |  Ռուսաստան |
| Վարչատարածք | Բաշկորտոստան |
| Հիմնվել է | հուլիսի 11, 1930 |
| Մակերես | 496,09 կմ² |
| ԲԾՄ | 685 մետր |
  | |
Պատմություն խմբագրել
Արգելոցը կազմակերպվել է 1930 թվականի հուլիսի 11-ին։ Մակերեսը կազմում է 49 609 հեկտար։
Բաշկորտոստանի ինքնավար խորհրդային սոցիալիստական հանրապետության նախարարության խորհրդի 1951 թվականի որոշմամբ արգելոցը լուծարվել է, վերջինիս տարածքում ձևավորվել է անտառային տնտեսություն և անտառը ինտենսիվ շահագործվել է։
1958 թվականի նոյեմբերին Բաշկորտոստանի առաջին արգելոցը վերականգնվեց[1]։ Մինչև 1986 թվականը արգելոցը բաղկացած էր երեք տարածքներից՝ Ուրալ Տաու, Հարավային Կրակ և Պրիբելսկի։ Վերջինս 1986 թվականին վերածվել է անկախ արգելոցի՝ Շուլգան Տաշ։
2006 թվականին Տեղեկատվական տեխնոլոգիաների կենտրոնի և Մոսկվայի պետական համալսարանի (աշխարհագրության ֆակուլտետի) աշխատակիցների և ուսանողների ջանքերով մշակվել է արգելոցի տարածքային համալիրների քարտեզը[2]։
Աշխարհագրություն խմբագրել
Արգելոցը գտնվում է Բաշկորտոստանի (Հարավային) Ուրալի կենտրոնական մասում, Բաշկորտոստանի՝ Բուրզյանսկի, Աբզելիլովսկի, Բելորեցկի շրջանների տարածքում։ Հսկվող տարածքի բնական սահման են՝ Կագա գետը հյուսիսից, Ուրալտաու լեռնաշղթայի արևմուտյան լանջերը արևելքից, հարավից Ուզյան գետը և Կրակ լեռնաշղթայի հարավային հատվածի արևելյան լանջերը հարավից։
Արգելոցի ռելիեֆը լեռնային է։ Լեռնաշղթաներից շատերի գագաթները հարթ են և ծածկված են անտառներով։ Խիտ անտառային ծածկույթներին հաջորդում են հարավային լեռնաշղթայի տափաստանները, տարբեր բուսատեսկաներով հարուստ մեծ և փոքր մարգագետիններով։ Երկու տարածքներում էլ ռելիեֆն ունի իր առանձանահատկությունները։
Արգելոցի տարբեր տարածքներում կիման տարբեր է, բայց հիմնականում խիստ է, ջերմաստիճանն հասնում է մինչև -45 աստիճան։ Լեռներում ցրտահարություններ լինում են նույնիսկ ամռան ամիսներին։ Սառցահոսանք կարող է նկատվել ապրիլի առաջին կեսերին, իսկ ամսվա վերջին ձյունը հալվում է, պահպանվելով միայն լեռների հյուսիսային լանջերին։ Տեղումները ավելի քանի 500 մմ են, որոնց մեծ մասը տեղում է ամռան և աշնան ընթացքում։
Բուսական և կենդանական աշխարհ խմբագրել
Արգելոցում աճում են ավելի քան 700 տեսակ խոտային, թփային և ծառային բույսեր, բնակվում են կաթնասունների 51, թռչունների 155, ձկների 27, երկկենցաղների 4 և սողունների 6 տեսակներ։ Արգելոցի տարածքում հանդիպում են նաև բաշկորտոստյան վայրի մեղրատու մեղուներ։
Պատկերասրահ խմբագրել
Ծանոթագրություններ խմբագրել
Գրականություն խմբագրել
- Позднякова Э. П., Лоскутов А. В., Скокова Н. Н. Башкирский заповедник // Заповедники европейской части РСФСР. II / Под ред. В. В. Соколова, Е. Е. Сыроечковского. — М.: Мысль, 1989. — С. 234—263.
- Салихова Галина. Билет за границу «Седьмого климата».// Статья в ж.«Ватандаш». 2013, № 11. Արխիվացված 2016-03-04 Wayback Machine
- Кучеров Е. В., Мулдашев А. А., Галеева А. Х. Охрана редких видов растений на Южном Урале. М., 1987.
- Мартыненко В. Б., Соломещ А. И., Жирнова Т. В. Леса Башкирского государственного заповедника. Уфа, 2003.