Բակսան (գետ)
Բակսան (կաբ.-չերք.՝ Бахъсэн, կարաչ.-բալկ.՝ Басхан), Հյուսիսային Կովկասի Կաբարդա-Բալկարական Հանրապետությունում գտնվող գետ, Մալկայի աջ վտակը (Թերեքի ավազան)։ Գետի ակունքի վերին հոսանքը երբեմն հանդիպում է Ազաու անվամբ։
Բակսան | |
---|---|
Բնութագիր | |
Երկարություն | 169 կմ |
Ավազանի մակերես | 6800 կմ² |
Ջրի ծախս | 33,6 մ³/վ |
Գետաբերանի տեղակայում | Մալկա գետ |
Կոորդինատներ | |
Հոսող հոսքեր | Cherek?, Ադիր Սու, Adylsu?, Արգայուկո, Գունդելեն, Չեգեմ գետ, Geduko? և Յաման Սու |
Երկրամաս | Կաբարդա-Բալկարիա |
Ջրահավաք | Թերեք գետի ավազան |
Նկարագրություն խմբագրել
Գետի երկարությունը 169[1] կմ է, ջրամբարի մակերեսը՝ 6800[1] կմ²։ Բակսանը սկիզբ է առնում Էլբրուսի շրջանի սառցադաշտերից։ Սնումը առավելապես սառցադաշտային է, ձնային և ընդերքային (ստորգետնյա)։ Գետի հորդացումը հուլիս-հունիս ամիսներին է։ Ունի բազմաթիվ վտակներ, որոնցից առավել խոշորը Չերեկ և Չեգեմ գետերն են, որոնք նրա մեջ են թափվում Մալկա գետի հետ միախառնման տեղից մի փոքր վերև։
Բակսան գետի և նրա վտակների վերին հոսանքում են տեղակայված Բակսանի, Ջան-Տուգանի, Էլբրուսի և այլ ալպինիստական ճամբարները, Էլբրուսի շրջանի ազգային զբոսայգին, Տերսկոլի աստղադիտարանը։
Բակսան գետի վրա են տեղակայված Տիրնիաուզ և Բակսան քաղաքները, իսկ Մալկուի մեջ թափվելու հակառակ կողմում՝ Պրոխլադնի քաղաքը։
Գետի ստորին հոսանքի ջրերը օգտագործվում են ոռոգման նպատակով (Բակսանի ոռոգման մեխանիզմ)։ Գետի վրա կառուցվել է Բակսանի ՀԷԿ-ը։
Գետը չափազանց աղտոտված է[2]։
Ստուգաբանություն խմբագրել
Գետի անվան ծագումն ստուգաբանորեն ունի մի քանի տարբերակ։ Գետի կաբարդինական Բախսեն (Бахъсэн) անվանումը կարելի է թարգմանել «գոլորշի ցրող»[3] կամ «փրփրող»[4]։ Լ. Վ. Վեգները կարծել է, որ տեղանվան հիմքում հնարավոր է ընկած է բալկարերեն «հեղեղող» բառը[5]։
Տես նաև խմբագրել
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 173326|Река Баксан (Азау)
- ↑ Показатели состояния подземных вод в 2000 г(չաշխատող հղում)
- ↑ Е.Д. Налоева «Кабарда в первой половине XIII века». Глава: Гидронимика Кабарды. Стр 164
- ↑ А.В. Твердый Топонимический словарь Кавказа: Баксан
- ↑ Вегенер Л. В. Опубликовано в путеводителе «От Марухи до Эльбруса»
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- Баксан (река на Сев. Кавказе)
- Баксан
- Фотография горы Джан-Туган