Բադուլլա
Բադուլլա (սինգ․՝ බදුල්ල, թամիլերեն՝ பதுளை), քաղաք Շրի Լանկայի կենտրոնական մասում, Ուվա նահանգի վարչական կենտրոնը և համանուն շրջանը։ Բնակչությունը կազմում է 43 000 մարդ (2004)։ Քաղաքը գտնվում է Կոլոմբոյից մոտ 230 կմ և Կանդիից 100 կմ հեռավորության վրա, ծովի մակարդակից 680 մ բարձրության վրա։ Այն հայտնի է որպես բրիտանացի ականավոր արաբագետ Հարի Ֆիլբիի ծննդավայր։
| Բնակավայր | ||
|---|---|---|
| Բադուլլա | ||
| անգլ.՝ Badulla սինգ․՝ බදුල්ල թամիլերեն՝ பதுளை | ||
 | ||
| Երկիր |  Շրի Լանկա | |
| Մակերես | 10 կմ² | |
| ԲԾՄ | 680±1 մետր | |
| Բնակչություն | ▼42 923 մարդ (2007) | |
| Ժամային գոտի | UTC+5:30 | |
| Հեռախոսային կոդ | 55 | |
| Պաշտոնական կայք | jaffna.mc.gov.lk/en/other_mc.php | |
| ||
Աշխարհագրություն խմբագրել
Բադուլլան գտնվում է Կանդիի հարավ-արևելքում, գրեթե շրջապատված Բադուլու Օյա գետով, ծովի մակարդակից մոտ 680 մ (2230 ֆտ) բարձրության վրա և շրջապատված է թեյի տունկերով։ Քաղաքը ստվերվում է Նամունուկուլայի լեռների շարքով (ամենաբարձր գագաթը՝ 2016 մ (6614 ֆտ) ծովի մակարդակից)։ Այն եղել է նախագաղութային սինհալական տեղական արքայազնի (տարածաշրջանային թագավորի) բազան, ով կառավարում էր տարածքը Կանդիում գլխավոր թագավորի օրոք՝ նախքան Բրիտանական կայսրության մաս դառնալը։ Հետագայում այն դարձել է բրիտանական կառավարիչների գավառական վարչական կենտրոններից մեկը։ Քաղաքը եղել է բրիտանացիների կողմից կառուցված վերգետնյա երկաթուղային գծի վերջնակետը՝ հիմնականում թեյի տունկերի արտադրանքը Կոլոմբո տանելու համար։
Պատմություն խմբագրել
Բադուլլան մեկուսացված գյուղ էր, մինչև 19-րդ դարի կեսերին բրիտանացիները ճանապարհներ կառուցեցին Կանդիից և Նուվարա Էլիայից՝ որպես աճող տունկերի տնտեսության մաս։
20-րդ դարում Բադուլլան դարձել էր տարածաշրջանային կենտրոն, որտեղ բրիտանացիները այն հաստատել էին որպես Ուվա Վելասայի մայրաքաղաք, որն այժմ հայտնի է որպես Ուվա նահանգ։ Բադուլլան դեռևս ունի մի շարք բրիտանական գաղութային շենքեր՝ ներառյալ Բադուլլա երկաթուղային կայարանը, Սուրբ Մարկոսի եկեղեցին և Հին Ուելեկադե շուկան։ Բադուլլա թաղամասը թեյ արտադրող առաջատար շրջաններից մեկն է, որը զիջում է միայն Նուվարա-Էլիա թաղամասին։
Երկրի անկախացումից հետո քաղաքը կայուն աճ է գրանցել՝ 1946 թվականին մոտավորապես հասնելով 13000-ի, 1977 թվականին՝ 38000-ի և 2011 թվականին՝ 47587-ի[1]։
Բադուլլան բազմազգ քաղաք է, որի սրտում է գտնվում հնագույն Մութիյանգանա տաճարը։ Կաթոլիկ եկեղեցին այստեղ ունի թեմ։
Կլիմա խմբագրել
Քաղաքը գրեթե բոլոր կողմերից շրջապատված է Բադուլլա գետով և լեռներով։ Արդյունքում քաղաքում և նրա շրջակայքում ստեղծվում է հատուկ միկրոկլիմա, որը բնութագրվում է բարձր խոնավությամբ և հաճախակի թանձր մառախուղներով, ինչպես նաև այս տարածաշրջանի համար համեմատաբար ցածր միջին ջերմաստիճանով։ Տարվա ընթացքում Բադուլլայում ցերեկային հարաբերական խոնավությունը տատանվում է հուլիսի 58%-ից մինչև դեկտեմբերի 85%[2]։
 Ջերմաստիճանի և տեղումների տարեկան միջին ցուցանիշները Բադուլլա
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ամիս | հունվ | փետ | մարտ | ապր | մայ | հուն | հուլ | օգոս | սեպ | հոկ | նոյ | դեկ | տարին |
| միջին առավելագույնը (°C) | 24,8 | 26,8 | 29,2 | 29,1 | 30,5 | 31,0 | 31,3 | 30,2 | 30,6 | 29,8 | 26,1 | 25,1 | - |
| միջին ջերմաստիճանը (°C) | 21,9 | 23,3 | 24,4 | 25,4 | 25,9 | 26,0 | 25,6 | 25,3 | 25,5 | 25,0 | 23,1 | 22,8 | 24,5 |
| միջին նվազագույնը (°C) | 16,3 | 15,5 | 17,5 | 18,7 | 19,5 | 18,9 | 18,7 | 18,8 | 19,3 | 18,8 | 18,7 | 18,8 | - |
| տեղումների քանակը (մմ) | 198,7 | 52,1 | 137,8 | 199,2 | 98,1 | 50,8 | 36,3 | 83,1 | 79,7 | 328,6 | 276,9 | 310,7 | 1851,9 |
Բնակչություն խմբագրել
2004 թվականի մարդահամարի տվյալներով Բադուլլայի բնակչությունը կազմել է 42․9 հազար մարդ։ Էթնիկական կազմը բաշխված է հետևյալ կերպ՝ սինգալցիներ՝ 72%, շրի-լանկյան թամիլներ՝ 3,8%, հնդիկ թամիլներ՝ 18%, մավրեր (արաբներ)՝ 5%, բյուրգերներ՝ 0,1%, մալայացիներ՝ 0,2%։ Բադուլլայի բնակչության մոտ 72%-ը դավանում է բուդդայականություն, 20%-ը՝ հինդուիզմ, 5%-ը՝ իսլամ, 1,7%-ը՝ կաթոլիկություն, 0,7%-ը՝ քրիստոնեության այլ ոլորտներ[3]։
Բադուլլայի բնակչության դինամիկան 1891-2001 թվականներին․
| Տարի | 1891 | 1901 | 1911 | 1921 | 1931 | 1946 | 1953 | 1963 | 1971 | 1981 | 2001 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Թիվ (հազար) | 5,0 | 5,9 | 6.5 | 8.1 | 9.9 | 13.4 | 17.0 | 27.1 | 35.5 | 33.1 | 41.0 |
Տրանսպորտ խմբագրել
Ճանապարհ խմբագրել
Բադուլլան Կոլոմբոյից մոտ 230 կմ (140 մղոն) հեռավորության վրա է դեպի Շրի Լանկայի կենտրոնական բլուրների արևելյան լանջերը։ Կան բազմաթիվ երթուղիներ դեպի Բադուլլա Կոլոմբոյից, Կանդիից և Գալլեից։ Կոլոմբոյից կարելի է ճանապարհորդել Ռատնապուրայի, Բալանգոդայի, Հապուտալեի, Բանդարավելայի և Հալի Էլայի միջով A4 և A16 երկայնքով մինչև Բադուլլա, որը կարող է տևել 5-6 ժամ։ Կանդիից գոյություն ունի երկու երթուղի՝ կամ «Վիկտորիա-Ռանդենիգալա Ռաջա Մավաթա» կամ Նուվարա Էլիա (երթուղի A5)։ Գալլեից լավագույն երթուղին Մատարա, Համբանտոտա, Ուելավայա, Էլլա, Դեմոդարա և Հալի Էլա (A2 երթուղի) միջով է։ Բոլոր երթուղիները գեղատեսիլ են, և կարելի է տեսնել աշխարհագրության հիասքանչ տեսարաններ, որոնք փոխվում են ճանապարհորդելիս։ Բադուլլան և նրա շրջակայքը խորհուրդ են տրվում էկոտուրիստներին, քանի որ Հորթոն Սարահարթ ազգային պարկը և Քնուքլես լեռները գտնվում են մի քանի ժամվա հեռավորության վրա։
Երկաթուղի խմբագրել
Բադուլլա երկաթուղային կայարանը գլխավոր գծի վերջին կայարանն է և գտնվում է Կոլոմբո Ֆորտ կայարանից 292․3 կմ (181․6 մղոն) հեռավորության վրա։ Գիծը կառուցվել է բրիտանացիների կողմից Բադուլլա թաղամասից հավաքված թեյը Կոլոմբո տեղափոխելու համար։
Տեսարժան վայրեր խմբագրել
- Մութիյանգանա տաճար՝ հին բուդդայական տաճար, որը գտնվում է Բադուլլայի կենտրոնում։ Այն համարվում է Սոլոսմաստաններից մեկը՝ Շրի Լանկայի տասնվեց սուրբ վայրերից մեկը, որը բուդդիստների կարծիքով այնտեղ է այցելել Գաուտամա Բուդդան։
- Բադուլլա Կատարագամա Դևալայա՝ հնագույն դևալայա, որը գտնվում է Բադուլլա քաղաքում։ Այն սինհալական Կատարագամա դևիյոյին նվիրված սրբավայրերից մեկն է։
- Հին շուկա՝ պատմական գաղութային շենք, որը գտնվում է Բադուլլա քաղաքի կենտրոնում։ Այն կառուցվել է 1889 թվականին բրիտանացիների կողմից։
- Դունհինդա ջրվեժ՝ 64 մետր (210 ոտնաչափ) բարձրությամբ ջրվեժ, գտնվում է Բադուլլայից 5 կիլոմետր (3,1 մղոն) հյուսիս։ Սա Շրի Լանկայի ամենահայտնի ջրվեժներից մեկն է, որը հիշատակված է մի քանի հայտնի երգերում և գրական ստեղծագործություններում։ Այն շատ տեղացի և օտարերկրյա զբոսաշրջիկների է գրավում տարածաշրջան։
- Բոգոդայի հնագույն փայտե կամուրջ՝ երկրի ամենահին պահպանված փայտե կամուրջներից մեկն է (ավելի քան 400 տարեկան) և գտնվում է Բադուլլայից 13 կիլոմետր (8,1 մղոն) հարավ, Հալի-էլա քաղաքին մոտ։
- Դեմոդարա երկաթուղային կայարան՝ գտնվում է Էլլա և Ուդոուարա երկաթուղային կայարանների միջև։ Դեմոդարա երկաթուղային կայարանը հայտնի է նրանով, որ երկաթուղին շրջվում է հարթակից, այնուհետև անցնում թունելում գտնվող երկաթուղային կայարանի տակով։
- Սուրբ Մարկոսի եկեղեցի՝ կառուցվել է Ուվա նահանգի կառավարության գործակալի օգնական մայոր Թոմաս Ուիլյամ Ռոջերսի հիշատակին, ով մահացել է 1845 թվականի հունիսի 7-ին Հապուտալեի Շերվուդ կալվածքում կայծակի հարվածից հետո։ Սա առաջին եկեղեցին էր, որը օծվել է (1857 թվականի ապրիլի 25) Կոլոմբոյի առաջին եպիսկոպոս Վեր. Ջեյմս Չեփմենը։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Peebles, Patrrick (2015). Historical Dictionary of Sri Lanka. Rowman & Littlefield. էջ 49. ISBN 9781442255852.
- ↑ Climate in Sri Lanka Արխիվացված 2012-07-15 Wayback Machine
- ↑ Population in Sri Lanka Արխիվացված 2012-07-08 Wayback Machine
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- Նահանգապետի գրասենյակ - Ուվա / ඌව පලාත් ආණ්ඩුකාරවර කාර්යාලය
- Գավառական գլխավոր հիվանդանոց - Բադուլլա / පළාත් මහ රෝහල - බදුල්ල
- Դպրոց Բադուլլա շրջանում
- Բադուլլա Արխիվացված 2018-08-07 Wayback Machine
- Մանրամասն քարտեզ Շրի Լանկայի և Բադուլլա շրջակայքի
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Բադուլլա» հոդվածին։ |