Ակուրե
Ակուրե (անգլ.՝ Akure), քաղաք Նիգերիայի հարավ-արևմուտքում, Օնդո նահանգի խոշորագույն քաղաքն ու մայրաքաղաքը։ Բնակչությունը՝ 847 903 մարդ (2010)։
| Քաղաք | ||
|---|---|---|
| Ակուրե | ||
 | ||
| Երկիր |  Նիգերիա | |
| Հիմնադրված է | 1150 թ. | |
| Մակերես | 991 կմ² | |
| ԲԾՄ | 350 մետր | |
| Բնակչություն | 847 903 մարդ (2010) | |
| Ժամային գոտի | UTC+1 | |
| Հեռախոսային կոդ | 234 | |
| Փոստային դասիչ | 340106 | |
| ||
Պատմություն խմբագրել
Մինչև 1914 թվական խմբագրել
Ակուրեի ծայրամասում հայտնաբերվել են մեզոլիթի ժամանակաշրջանին թվագրվող ժայռապատկերներ։ Բացի այդ, հայտնաբերվել է Արևմտյան Աֆրիկայում երբևէ հայտնաբերված ամենահին Homo sapiens-ը, որը թվագրվում է մոտավորապես 11 000 տարի առաջ։ Ավանդազրույցն ասում է, որ Ակուրեն հիմնադրվել է Օմորեմիլեկուն Օմոլուաբիի կողմից, որը հանդիսանում է Օդուդուվա կայսեր ծոռը։ Արքայազնը հեռացել է Իֆա քաղաքից՝ իր նախապապի թագավորությունից, բնակություն հաստատելու վայր որոնելու համար՝ փորձություն անցնելով անձամբ Օդուդուվայի կողմից, և, ի վերջո, հիմնադրեց քաղաքը Ակուրե տարածաշրջան ժամանելուն պես։ Օբայի պալատը գտնվում է քաղաքի կենտրոնում և կառուցվել է մեր թվարկությունից առաջ 1150 թվականին[1]։ Այն ունի ավելի քան 15 բակեր, որոնցից յուրաքանչյուրն ունի իր ուրույն նպատակը։ Օրինակ՝ Ուա Ուբուրայի բակում երդվում են, իսկ Ուա Իկոմոն օգտագործվում է արարողությունների անվանակոչման համար։ Ներկայումս հին պալատի շրջակայքի հարավում կառուցվում է ավելի մեծ և ժամանակակից պալատ։ Օջա Օբա, ինչը նշանակում է Օբայի շուկա, պալատից ընդամենը մի հեռավորության վրա է գտնվում։
Ակուրեի արքան հայտնի է որպես Ակուրեի Դեժի և նրան աջակցում են վեց (6) բարձր ղեկավարներ (Իվարեֆա) իր տիրույթում։ Ակուրեի տոտեմը Ընձառյուծն է, իսկ Օմորեմիլեկունի հայրը՝ Օմոլուաբին, իրեն անվանում էին Էկուն (սա նրա թագավորական անունն էր)։
Քաղաք խմբագրել
Ժամանակակից Ակուրե թագավորության մեջ կան ևս երկու հիմնադիր համայնքներ՝ իրենց առանձին ղեկավարներով և ավանդույթներով։ Դրանցից ամենանշանավորը Իսիկանն է, իսկ երկրորդը՝ Իզոլոն։ Բաալեն Իսիկանից հայտնի է որպես Իրալեպո, իսկ Բաալե Իզոլոն հայտնի է որպես Օսոլո Իզոլո։ Նախկին ժամանակներում դրանք առանձին քաղաքներ էին, սակայն դրանք մի շարք պատերազմների արդյունքում միավորվեցին Ակուրեի անվան տակ։ Մոտակա քաղաքները ներառում են Իսարուն, Իլարա, Իգբարաոկե, Իջու, Իթաոգբոլա, Իդանե, Օվո, Իկերե և Օնդո։ Վերջին պատմության մեջ ամենաազդեցիկ Դեժին Օբա Ադեսիդա Առաջինն էր, ով հայտնի էր Աֆունբիովո անունով։ Նրանից հետո մի քանի Դեժիներ նրա անմիջական հետնորդներն էին։
Այն նաև ծննդավայրն է այնպիսի նշանավոր նիգերիացիների, ինչպիսիք են ղեկավար Օլու Ֆալայը (քաղաքական կուսակցության նախագահի նախկին թեկնածու, որը ղեկավարում է որպես թագավորության տիտղոսակիր արիստոկրատ), իրավաբանական լուսատուն դոկտոր Ակինոլա Ագուդան և ակադեմիայի, արդյունաբերության, ռազմական, դատական համակարգը և քաղաքացիական ծառայությունը։ Գորդոն Բելի մրցանակի դափնեկիր Ֆիլիպ Էմեագվալին և արքա Սանի Ադեի մայրը, երկուսն էլ Ակուրեի քաղաքացիներ են։ Ակուրեն նաև Ռալֆ Ալաբիի՝ Գինեսի Նիգերիայի նախկին նախագահ, և Կոլե Օմոտոշոյի ծննդավայրն է[2]։
Առողջապահություն և կրթություն խմբագրել
Ակուրեի պետական հատուկ հիվանդանոցը հագեցած և համալրված է որակյալ բժշկական անձնակազմով՝ բնակչության առողջության կարիքները հոգալու համար։ Բացի պետական մասնագիտացված հիվանդանոցի ջանքերին,կան նաև այլ պետական բժշկական կենտրոններ և մասնավոր կլինիկաներ։ Նահանգապետ Միմիկոյի վարչակազմի «Աբիե» առողջապահական ծրագիրը Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության (ԱՀԿ) կողմից ճանաչվել է որպես Մայրության պահպանման ծրագրերի լավագույն առողջապահական ծրագրերից մեկը՝ Ակուրեյում մոր և մանկան հիվանդանոց ստեղծելու համար։
Քաղաքում կան բարձրագույն ուսումնական հաստատություններ, դրանք են՝ «Ակուրեի դաշնային համալսարան», «Գյուղատնտեսության դաշնային քոլեջ», «Բուժքույրական և մանկաբարձության դպրոց» և «Առողջապահական տեխնոլոգիաների դպրոց» ԲՈՒՀ-երը։ Այստեղ կան նաև հայտնի միջնակարգ դպրոցներ, ինչպիսիք են Սուրբ Թովմաս Աքվինի քոլեջը, Օյեմեկուն գիմնազիան, Սենտ Լուիսի գիմնազիան և Ֆիվասայեի աղջիկների վարժարանը։ Առաջին երկուսը նախատեսված են տղաների համար, իսկ վերջին երկուսը՝ աղջիկների համար, Նիգերիայի նախնական դպրոցների ավանդույթի համաձայն։ Քաղաքում են գտնվում նաև դաշնային կառավարության կանանց քոլեջը և Սուրբ Պետրոսի միաբանության միջնակարգ դպրոցը, ինչպես նաև բազմաթիվ այլ ուսումնական հաստատություններ։
Խանութներ և ռեստորաններ խմբագրել
Ակուրեում կան բազմաթիվ հաստատություններ, որոնք ներառում են ռեստորաններ, ինչպիսիք են՝ Chicken Republic, Tantalizers, Captain Cook, Mr. Bigg's, LAH Kitchen և Lounge ի թիվս այլ բաների[3]։ Հիմնական սուպերմարկետներն են NAO սուպերմարկետը, AFOYEM սուպերմարկետը, CECI սուպերմարկետը, PEP խանութները, Omega սուպերմարկետը, DE CHRIS սուպերմարկետը, OUK սուպերմարկետը, God ' s Love սուպերմարկետը և այլն, ինչպես նաև Shoprite Akure առևտրի կենտրոնը։
Աշխարհագրական դիրք խմբագրել
НП կենտրոնի բացարձակ բարձրությունը ծովի մակարդակից 381 մետր է[4]։
Ժողովրդագրություն խմբագրել
Քաղաքի բնակչությունը ըստ տարիների[5]։
| 1991 | 2010 |
|---|---|
| 239 124 | 847 903 |
Կրոն խմբագրել
Ակուրեն մի քաղաք է, որն ունի տարբեր լիբերալ կրոնական հավատալիքներ։ Քրիստոնեությունը, իսլամը և ավանդական կամ Տոտեմիստական երկրպագությունը հավատքի հիմք են հանդիսանում բնակիչների մեծամասնության համար։ Քաղաքում գերակշռում են եկեղեցիները։ Կենտրոնական մզկիթը՝ Օբա Ադեսիդա ճանապարհի վրա գտնվող, քաղաքի գլխավոր տեսարժան վայրն է։ Հիշատակման է արժանի այն փաստը, որ Ակուրեի բոլոր բնակիչները վայելում են խաղաղ գոյակցությունը։
Սպորտ խմբագրել
Քաղաքում կան «Սանշայն Սթարզ» և «Ռայզինգ Սթարզ» ֆուտբոլային ակումբներ։
Ծանոթագրություն խմբագրել
- ↑ MAURICE ARCHIBONG (2009 թ․ օգոստոսի 6). «Struggles to breathe life into National Museum Akure after 21-year dormancy». Daily Sun. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ ապրիլի 11-ին. Վերցված է 2010 թ․ սեպտեմբերի 19-ին.
- ↑ «A Nigerian, A Computer Wizard?». Emeagwali.com. Վերցված է 2013 թ․ դեկտեմբերի 11-ին.
- ↑ «LAH Kitchen & Lounge Set To Launch In Akure As Recruitment Commences » 9jainsider.com». 9jainsider.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ սեպտեմբերի 18-ին. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 2-ին.
- ↑ «Akure, Nigeria Page» (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 31-ին. Վերցված է 2011 թ․ հոկտեմբերի 11-ին.
- ↑ «Ակուրե» (անգլերեն). World Gazetteer. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 31-ին. Վերցված է 2011 թ․ հոկտեմբերի 11-ին.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ակուրե» հոդվածին։ |