Ազոտ պարունակող օրգանական միացություններ
Ազոտ պարունակող օրգանական միացություններ, օրգանական միացությունների մի դաս, որի կազմի մեջ մտնում է նաև ազոտը։ Ազոտ պարունակող միացությունները լայն տարածվածություն ունեն օրգանական քիմիայում և կենսաքիմիայում[1]։
Ազոտն ունի հինգ վալենտային էլեկտրոններ և առաջնային ամիններում եռավալենտ է, բացի այդ էլ ունի մեկ չզույգված էլեկտրոնային զույգ։ Այդ պատճառով հնարավոր է նոր կապի առաջացում ազոտի և ջրածնի ատոմների միջև, որը հանգեցնում է ամոնիումային աղերի առաջացմանը։ Բազմաթիվ ազոտ պարունակով միացություններ իրենց բնույթով հիմնային են, բայց հիմնայնության աստիճանը զգալիորեն կախված է նրանց տարածական կառուցվածքից։ Ամիդներում գտնվող ազոտի ատոմը հիմնային չէ, քանի որ տեղի է ունենում չզույգված էլեկտրոնային զույգի ապատեղայնացում կրկնակի կապի հետ, իսկ պիրոլում էլեկտրոնային զույգը հանդիսանում է արոմատիկ սեքստետի մաս։
Ածխածին-ածխածին քիմիական կապի նման հնարավոր է կրկնակի (իմիններ) և եռակի կապերի (նիտրիլներ) առաջացում[2]։
CN քիմիական կապը բևեռացված է դեպի ազոտի ատոմը (C և N-ի էլեկտրաբացասականությունները համապատասխանաբար կազմում են 2.55 և 3.04), և այդ պատճառով մոլեկուլն ունի մեծ մոլեկուլային դիպոլային մոմենտ։
Ազոտ պարունակող օրգանական միացություններ
խմբագրել| Միացության դաս | Կապի կարգ | Բանաձև | Կառուցվածքային բանաձև | Օրինակ | C–N կապի միջին երկարություն (Å)[3] |
|---|---|---|---|---|---|
| Ամիններ Ամինաթթուներ |
1 | R2C-NH2 | 
|
 Մեթիլամին |
1.469 (չեզոք ամին) 1.499 (ամոնիումային աղ) |
| Ազիրիդիններ | 1 | CH2NHCH2 | 
|
 Միտոմիցին |
1.472 |
| Ազիդներ | 1 | R2C-N3 | 
|
 Ֆենիլ ազիդ |
|
| Անիլիններ | 1 | Ph-NH2 | 
|
 Անիզիդին |
1.355 (sp2 N) 1.395 (sp3 N) 1.465 (ամոնիումային աղ) |
| Պիրոլներ | 1 | 
|
 Պորֆիրին |
1.372 | |
| Ամիդներ Պեպտիդներ |
1.2 | R-CO-NR2 | 
|
 Ացետամիդ |
1.325 (առաջնային) 1.334 (երկրորդային) 1.346 (երրորդային) |
| Պիրիդիններ | 1.5 | py | 
|
 Նիկոտինամիդ |
1.337 |
| Իմիններ | 2 | R2C=NR | 
|
 DBN |
1.279 (C=N) 1.465 (C–N) |
| Նիտրիլներ | 3 | R-CN | .svg){kind=small}
|
 Բենզոնիտրիլ |
1.136 |
| Իզոնիտրիլներ | 3 | R-NC | 
|
 TOSMIC |
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Organic Chemistry John McMurry 2nd Ed.
- ↑ CRC Handbook of Chemistry and Physics, 65Th Ed.
- ↑ F. H. Allen, O. Kennard, D. G. Watson, L. Brammer, A. G. Orpen. Tables of bond Lengths determined by X-Ray and Neutron Diffraction. Part 1. Bond Lengths in Organic Compounds. J. Chem. Soc. Perkin Trans. II 1987, S1-S19.
| Հիմնական միացություններ | Ունեն մեծ կիրառություն քիմիայում |
| Ակադեմիական հետազոտություններ | Միացություններ, որոնք հայտնի չեն կամ չեն ստացվել |