Ադըղեական լեզուներ, ադիգական լեզուներ, ադիգեական լեզուներ, չերքեզական լեզուներ, երբեմն այսպես են կոչվում ադիգերենն ու կաբարդա-չերքեզերենը, որոնք իրար խիստ մոտ լեզուներ են[1]։ Ադիգերենն ունի կես միլիոն, իսկ կաբարդա-չերքեզերենը՝ մեկ միլիոն խոսող։ Խոսակցական լեզվում, սակայն այս երկու լեզուները խառնվում են՝ կազմելով տարբեր բարբառներ։ Ադըղեական լեզուների ամենահին նմուշները արաբական գրով են և դրանց հեղինակն է 17-րդ դարի թուրք ճանապարհորդ Էվլիյա Չելեբին[2]։

Ադըղեական լեզուներ
Տեսակլեզվաընտանիք
Ենթադասաբխազա-ադըղեական լեզուներ
ԵրկրներՀյուսիսային Կովկաս
ԴասակարգումԱդըղեական լեզուներ
Ադիգերեն
Կաբարդա-չերքեզերեն
Գրերի համակարգկյուրեղագիր

     Ադըղեական լեզուներ

Ադիգերենի այբուբեն

А а

Б б

b

В в

v

Г г

ɣ or ɡ

Гу гу

ɡʷ

Гъ гъ

ʁ

Гъу гъу

ʁʷ

Д д

d

Дж дж

d͡ʒ

Дз дз

d͡z

Дзу дзу

d͡zʷ

Е е

[ja/aj]

Ё ё

[jo]

Ж ж

ʒ

Жъ жъ

ʐ

Жъу жъу

ʒʷ

Жь жь

ʑ

З з

z

И и

[jə/əj]

Й й

j

К к

k

Ку ку

Къ къ

q

Къу къу

Кӏ кӏ

t͡ʃʼ/kʼ

Кӏу кӏу

kʷʼ

Л л

ɮ or l

Лъ лъ

ɬ

Лӏ лӏ

ɬʼ

М м

m

Н н

n

О о

[aw/wa]

П п

p

Пӏ пӏ

Пӏу пӏу

pʷʼ

Р р

r

С с

s

Т т

t

Тӏ тӏ

Тӏу тӏу

tʷʼ

У у

w/əw

Ф ф

f

Х х

x

Ху ху

Хъ хъ

χ

Хъу хъу

χʷ

Хь хь

ħ

Ц ц

t͡s

Цу цу

t͡sʷ

Цӏ цӏ

t͡sʼ

Ч ч

t͡ʃ

ЧI чI

t͡ʃʼ

Чъ чъ

t͡ʂ

Ш ш

ʃ

Шъ шъ

ʂ

Шъу шъу

ʃʷ

Шӏ Шӏ

ʃʼ

Шӏу шӏу

ʃʷʼ

Щ щ

ɕ

Ъ ъ

ˠ

Ы ы

ə

Ь ь

ʲ

Э э

a

Ю ю

[ju]

Я я

[jaː]

ӏ

ʔ

ӏу

ʔʷ

Կաբարդա-չերքեզերենի այբուբեն

А а

Э э

a

Б б

b

В в

v

Г г

ɣ

Гу гу

ɡʷ

Гъ гъ

ʁ

Гъу гъу

ʁʷ

Д д

d

Дж дж

d͡ʒ

Дз дз

d͡z

Е е

[ja/aj]

Ё ё

[jo]

Ж ж

ʒ

Жь жь

ʑ

З з

z

И и

[jə/əj]

Й й

j

К к

k

Ку ку

Къ къ

q

Къу къу

Кхъ кхъ

q͡χ

Кхъу кхъу

q͡χʷ

Кӏ кӏ

t͡ʃʼ/kʼ

Кӏу кӏу

kʷʼ

Л л

ɮ or l

Лъ лъ

ɬ

Лӏ лӏ

ɬʼ

М м

m

Н н

n

О о

[aw/wa]

П п

p

Пӏ пӏ

Р р

r

С с

s

Т т

t

Тӏ тӏ

У у

w/əw

Ф ф

f

Фӏ фӏ

Х х

x

Ху ху

Хъ хъ

χ

Хъу хъу

χʷ

Хь хь

ħ

Ц ц

t͡s

Цӏ цӏ

t͡sʼ

Ч ч

t͡ʃ

Чӏ чӏ

t͡ʃʼ

Ш ш

ʃ

Щ щ

ɕ

Щӏ Щӏ

ɕʼ

Ъ ъ

ˠ

Ы ы

ə

Ь ь

ʲ

Ю ю

[ju]

Я я

[jaː]

ӏ

ʔ

ӏу

ʔʷ

Բարբառային տառեր

Гь гь

ɡʲ

Зу зу

Кь кь

Кӏь кӏь

kʲʼ

Су су

Сӏ сӏ

Сӏу сӏу

sʷʼ

Цӏу цӏу

t͡sʷʼ

Чъу чъу

t͡ʃʷ

ӏь

ʔʲ

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. Հ. Զ. Պետրոսյան, Ս. Ա. Գալստյան, Թ. Ա. Ղարագյուլյան, Լեզվաբանական բառարան (խմբ. Էդ. Բ. Աղայան), Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի հրատարակչություն», 1975, էջ 2։
  2. Papşu, Murat (2006)."Çerkes-Adığe yazısının tarihçesi Արխիվացված 2013-12-14 Wayback Machine". Nart, İki Aylık Düşün ve Kültür Dergisi, Sayı 51, Eylül-Ekim 2006. (թուրքերեն)