Ֆիլիպ Ջեսափի անվան միջազգային իրավունքի դատախաղ-մրցույթ
Ֆիլիպ Ջեսափի անվան միջազգային իրավունքի դատախաղ մրցույթ (անգլ.՝ Philip C. Jessup International Law Moot Court Competition, հայտնի է նաև որպես Ջեսափի քննարկում (անգլ.՝ Jessup Moot) կամ Ջեսափ (անգլ.՝ The Jessup)), աշխարհի ամենահին և ամենամեծ միջազգային դատախաղ մրցույթ, որը վերջին տարիներին ներգրավել է մասնակիցներ ավելի քան 90 երկրների գրեթե 700 իրավաբանական դպրոցներից (100 երկրներ մասնակցել են 2018 թվականին)[3][4][5][6][7]։ Մրցույթը որակվել է որպես աշխարհի ամենահեղինակավոր դատախաղ մրցույթը միջազգային մեծ թվով կազմակերպությունների և համալսարանների կողմից և համարվում է մեծ սաղավարտի կամ խոշոր մրցախաղերից մեկը[8][9][10]։
 Հաագայի Միջազգային դատարանի շենք, որի գործունեության նմանության վրա է հիմնված Ջեսափի դատախաղը | |
| Հիմնադրում | 1960 (1968 միջազգային փուլեր) |
|---|---|
| Վայր | Վաշինգտոն ԿՇ ԱՄՆ |
| Գլխավոր թեման | Միջազգային իրավունք |
| Աստիճան | Մեծ սաղավարտ[1][2] |
| Ռեկորդային մասնակցություն | 645 թիմ (2017) |
| Որակավորում | Ազգային/տարածաշրջանային փուլեր |
| Ամենաշատ առաջնություններ | Սիդնեյի համալսարան (6; 1 առցանց) |
| վեբ-կայք | https://www.ilsa.org/about-jessup/ |
Դատախաղի ծագում խմբագրել
Մրցույթը Արդարադատության միջազգային դատարանի (ICJ) առջև երկրների միջև հորինված վեճի մոդելավորում է։ Այն կրում է Ֆիլիպ Ջեսափի անունը, ով ժամանակին ծառայել է ICJ-ում և կազմակերպվել է Իրավաբան ուսանողների միջազգային ասոցիացիայի (ILSA) կողմից։ Դատախաղը, Սթիվեն Շվեբելի ղեկավարությամբ (ով նաև գրել է անդրանիկ դատախաղի խնդիրը)[11], սկսվել է որպես շահերի պաշտպանության ընկերական մրցույթ Հարվարդի համալսարանի երկու թիմերի միջև 1960 թվականին[12]։ Առաջին չեմպիոնները հռչակվել են 1963 թվականին, իսկ մրցույթն իր դռները ոչամերիկյան թիմերի համար բացել է 1968 թվականին։
Դատախաղի ձևաչափ խմբագրել
Ջեսափի դատախաղը ներառում է միջազգային իրավունքի հարցերի շուրջ հիպոթետիկ գործի վիճարկում, այնպես, եթե այն քննվեր ՄՔԴ-ում, բայց ավեի քիչ դատավորներով (երեքը` 15-ի փոխարեն)։ ILSA-ի խորհուրդը պատասխանատու է ամեն տարի փոխզիջման համար առաջարկներ ներկայացնելու և ընտրելու համար։
Յուրաքանչյուր թիմ բաղկացած է երկուսից հինգ ուսանող անդամներից։ Յուրաքանչյուր թիմ պետք է պատրաստված լինի վիճելու ինչպես Դիմորդի, այնպես էլ Պատասխանողի կողմից, և պետք է գրավոր հուշագիր կազմի յուրաքանչյուր կողմի համար։ Յուրաքանչյուր բանավոր ռաունդում թիմի երկու մասնակիցներ ընդհանուր առմամբ 45 րոպե վիճարկում են գործի մի կողմը (ներառյալ հերքման կամ հակառակ հերքման համար հատկացված ժամանակը)։ Թիմի երրորդ անդամը կարող է նստած լինել բարի սեղանի մոտ որպես փաստաբան, բայց չի կարող փաստարկ ներկայացնել։
Որոշ թիմեր վիճաբանության յուրաքանչյուր կողմի համար հատկացնում են երկու բանախոս, ընդ որում հինգերորդ անձը ավելի բաց դերակատարում ունի։ Այլ թիմերում միայն երկու կամ երեք բանախոսներ են ներկայացնում բանավոր փաստարկները, ընդ որում առնվազն մեկ հոգի հանդես է գալիս ինչպես Դիմումատուի, այնպես էլ Պատասխանողի կողմում։ Բացի այդ, թիմերի մեծ մասը ներառում է առնվազն մեկ խորհրդատու կամ մարզիչ, որը սովորաբար կազմված է համապատասխան համալսարանների միջազգային իրավունքի ֆակուլտետից և/կամ Ջեսափի նախկին մրցակիցներից։
Երկրների մեծ մասն անցկացնում է ազգային կամ տարածաշրջանային փուլեր` ընտրելու լավագույն թիմը կամ թիմերը` Վաշինգտոնում կայանալիք մրցույթի միջազգային փուլին անցնելու համար, որն անցկացվում է Միջազգային իրավունքի ամերիկյան ընկերության տարեկան ժողովի հետ համատեղ։
Ընդհանուր առմամբ, յուրաքանչյուր երկիր կարող է ուղարկել միայն մեկ դպրոց դատախաղին մասնակցող յուրաքանչյուր տասը իրավաբանական դպրոցից։ Օրինակ` Միացյալ Նահանգները, որն ամեն տարի մասնակցում է հարյուրից ավելի իրավաբանական բուհերով, ներկայացված է մինչև 12 թիմով` իր վեց տարածաշրջանային փուլերի ավարտից հետո, մինչդեռ փոքր երկրները, որոնք ունեն միայն փոքր թվով իրավաբանական բուհեր, կարող են ուղարկել միայն մեկ թիմ։
Տեղական ռաունդների ադմինիստրատորներն ունեն որոշակի ինքնավարություն իրենց կանոնները սահմանելու հարցում։ Վերջին տարիներին աշխարհի շուրջ 700 դպրոցներ մասնակցում են մրցույթին, ընդ որում լավագույն 140-ը որակավորում են անցնում Վաշինգտոնում անցկացվող միջազգային փուլին մասնակցելուց առաջ։ Թիմերը, որոնք չեն համապատասխանում որակավորմանը, կարող են հրավիրվել մասնակցելու ցուցադրական փուլերին։
Վաշինգտոնում թիմերը մրցում են չորս նախնական փուլերում, որոնցից լավագույն 32 թիմերը դուրս են գալիս նոկաուտ փուլ (32-րդ փուլ, ութ եզրափակիչ, քառորդ եզրափակիչ, կիսաեզրափակիչ և եզրափակիչ)։ 2020 թվականից այս թիվը փոխվել է 40-ի, ընդ որում լավագույն 24 թիմերը ուղղակիորեն անցնում են 32-րդ փուլ, իսկ հաջորդ 16 թիմերը մասնակցում են երկրորդ փուլին։ Յուրաքանչյուր բանավոր փուլ և հուշագիր սովորաբար գնահատվում է երեք ժյուրիից բաղկացած հանձնաժողովի կողմից, և հուշագիրները վերագնահատվում են նոկաուտի և մրցանակաբաշխության նպատակներով։ Վաշինգտոնում անցկացվող փուլերի մեծ մասի դատավորները սովորաբար գործող իրավաբաններ կամ ակադեմիկոսներ են, մինչդեռ նշանավոր ակադեմիկոսներ և միջազգային դատավորներ սովորաբար հրավիրվում են դատելու կիսաեզրափակիչ և եզրափակիչ փուլի հանդիպումները։
Covid-19 համաճարակը հանգեցրեց բանավոր փուլերի չեղարկմանն առաջին անգամ։ 2021 թվականի հրատարակության համար բանավոր փուլերը ամբողջությամբ անցան առցանց` օգտագործելով Yaatly հարթակը[13], և բոլոր թիմերին թույլատրվեց մասնակցել` անկախ ցանկացած ազգային կամ տարածաշրջանային փուլի արդյունքից, և թիմերը կարող էին նստած քննարկել։ Առաջին չորս նախնական հանդիպումների 548 թիմերից լավագույն 168-ը մրցել են լրացուցիչ չորս փուլերում, որոնցից լավագույն 48 թիմերը մրցել են նոկաուտ (փլեյ-օֆ) փուլերում, իսկ լավագույն 16 թիմերը հրաժեշտ են տվել 32-րդ փուլին։ Ի տարբերությւն նախկին պրակտիկայի` կողմի ընտրությունը որոշվել է կազմակերպիչներով, այլ ոչ թե ավելի բարձր վարկանիշ ունեցող թիմով։ 2022 թվականի թողարկման միջազգային ռաունդներն ամբողջությամբ առցանց են անցկացվել[14], բայց նոկաուտի նախկին ձևաչափին վերադառնալով։ Միջազգային փուլերի 2023 թվականի թողարկումը կվերադառնա առերես ձևաչափին։
Ռեկորդներ և միջազգային փուլերի ռեկորդակիրներ խմբագրել
Թեև դատախաղը հիմնադրվել է 1960 թվականին, մրցույթի առաջին երեք թողարկումների համար հաղթողներ չեն հայտարարվել։ Մրցույթն առաջին անգամ բաց է եղել Միացյալ Նահանգներից դուրս գտնվող երկրների համար միայն 1968 թվականին, իսկ Հյուսիսային Ամերիկայից դուրս՝ 1970 թվականին[12]։ Առաջին միջազգային մրցանակները հանձնվել են 1972 թվականին։
Սիդնեյի համալսարանը հաղթել է ամենաշատ առաջնությունները՝ վեց անգամ շահելով Ջեսափի գավաթը (2021 թվականին նվաճած վեցերորդ տիտղոսով, որոնք անցկացվել են առցանց՝ COVID-19-ի պատճառով)։
Սինգապուրի ազգային համալսարանն ունի երկրորդ լավագույն ռեկորդը (չորս անգամ չեմպիոն, ութ անգամ փոխչեմպիոն), ինչպես նաև ամենաշատ Բաքստերի մրցանակ[15] (հինգ), Էվանսի մրցանակ[16] (չորս), Լավագույն բանախոսի տիտղոս[17] (չորս) և լավագույն եզրափակիչ տիտղոս (յոթ)[12]։
Հինգ իրավաբանական դպրոցներ իրենց միջազգային դեբյուտում եզրափակիչ են դուրս եկել.
- Ավստրալիայի ազգային համալսարան (1981)
- Դալհաուզիի համալսարան (1984)
- Սասկաչևանի համալսարան (1991)
- Արևմտյան Ավստրալիայի համալսարան (1995)
- Սինգապուրի կառավարման համալսարան (2013)։
Այս դպրոցներից Ավստրալիայի (ANU), Դալհաուզի և Սասկաչևանի համալսարանները հաղթել են իրենց եզրափակիչ փուլերում։ Սինգապուրի կառավարման համալսարանը (SMU) երբևէ ամենաարագ իրավաբանական դպրոցն է, որը հասել է միջազգային եզրափակիչ՝ համեմատած մրցույթում իր դեբյուտի (2011), և նաև ամենաերիտասարդ իրավաբանական դպրոցն է, որը երբևէ հասել է միջազգային եզրափակիչ (առաջին խումբն ավարտվել է 2011 թվականին) և իրար հետևից երկու անգամ միջազգային եզրափակիչներ (2013 և 2014 թթ.):
Մշակութային ազդեցություն խմբագրել
2013 թվականին White & Case իրավաբանական ընկերությունը պատվիրել է 95 րոպեանոց վավերագրական ֆիլմ՝ All Rise, որը հետևում էր Ջեսափի յոթ թիմերի ճանապարհորդություններին ամբողջ աշխարհով մեկ։ Ֆիլմի համաշխարհային պրեմիերան կայացել է վավերագրական ֆիլմերի Doc NYC փառատոնում[18]։
Տես նաև խմբագրել
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ «The 2017/18 International Moots Season in Review». 2018 թ․ հոկտեմբերի 8. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ փետրվարի 10-ին. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 24-ին.
- ↑ «A Recap of the 2018/19 International Moots Season». 2019 թ․ սեպտեմբերի 7. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ փետրվարի 10-ին. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 13-ին.
- ↑ «ILSA». www.ilsa.org. 2018 թ․ հուլիսի 20. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ ապրիլի 1-ին. Վերցված է 2006 թ․ օգոստոսի 4-ին.
- ↑ «Santa Clara University». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 26-ին. Վերցված է 2010 թ․ մարտի 29-ին.
- ↑ «Search results». Tilburg University. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ փետրվարի 11-ին. Վերցված է 2010 թ․ մարտի 29-ին.
- ↑ «Faculty of Law - Civil Law section». Faculty of Law - Civil Law section. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ փետրվարի 11-ին. Վերցված է 2010 թ․ մարտի 29-ին.
- ↑ «UWA law students scoop Jessup Moot Competition». Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ փետրվարի 10-ին. Վերցված է 2010 թ․ մարտի 29-ին.
- ↑ * Message from United States Assistant Chief of Mission David Lindwall to Afghanistan competitors in the Jessup Moot, 2015 Արխիվացված 2016-03-08 Wayback Machine
- Columbia Law School, Jessup moot Արխիվացված 2016-12-21 Wayback Machine
- Duke University School of Law, Jessup cup Արխիվացված 2019-07-23 Wayback Machine
- Harvard Law School Moot Court Board, Jessup moot Արխիվացված 2020-10-24 Wayback Machine
- New York University Law School, 'Joe Russo '11 takes top prize in Jessup International Law Moot Court Competition' Արխիվացված 2019-10-18 Wayback Machine
- Stanford Law School, Jessup Moot Court Information Meeting Արխիվացված 2015-06-27 Wayback Machine
- Northwestern Law School, Moot court and trial teams Արխիվացված 2020-10-23 Wayback Machine
- Boston University School of Law, Jessup Moot Արխիվացված 2015-02-17 Wayback Machine
- Illinois Law School, Moot court Արխիվացված 2011-09-21 Wayback Machine
- Indiana School of Law, moot competitions Արխիվացված 2015-02-17 Wayback Machine
- University of Iowa Law School, Moot court competitions Արխիվացված 2017-07-01 Wayback Machine
- University of Minnesota Law School, 'On to Final Rounds for Jessup International Law Moot Court Team' Արխիվացված 2015-09-14 Wayback Machine
- Pace University Law School, Jessup moot Արխիվացված 2015-02-17 Wayback Machine
- Santa Clara Law School, SCU School of Law to Host the Prestigious Jessup Moot Court Regional Competition, 18 July 2008 Արխիվացված 16 Հոկտեմբեր 2019 Wayback Machine
- University of Alberta Faculty of Law, Jessup International Law Moot Արխիվացված 2016-03-04 Wayback Machine
- University of Buffalo, NY, 'UB Law School advances to International Round of Jessup International Law Moot Court Competition', 28 February 2014 Արխիվացված 24 Հուլիս 2019 Wayback Machine
- Washburn University School of Law, Jessup moot Արխիվացված 2020-08-07 Wayback Machine
- Dalhousie University, Schulich School of Law, Canada, Mooting Արխիվացված 2020-09-23 Wayback Machine
- Osgoode Hall Law School, Canada, Jessup moot Արխիվացված 2018-09-05 Wayback Machine
- University of Ottawa, Canada, 'uOttawa’s Common Law Jessup Team Ranks as #1 North American Team in World’s Largest Moot Competition' Արխիվացված 2015-02-17 Wayback Machine
- Bucerius Law School, Germany, Moot courts Արխիվացված 2019-10-30 Wayback Machine
- Kiel University, Germany, Jessup moot Արխիվացված 2017-06-27 Wayback Machine
- Tilburg University, The Netherlands, Jessup moot Արխիվացված 2015-06-27 Wayback Machine
- University of Amsterdam, Course description - Jessup moot Արխիվացված 2018-04-01 Wayback Machine
- Jagiellonian University, Poland, Jessup moot blog Արխիվացված 2019-07-25 Wayback Machine
- US-Ukraine Business Council, 'Asters supports participation of Kyiv students in Philip C. Jessup International Moot Court Competition', 12 November 2014 Արխիվացված 24 Հուլիս 2019 Wayback Machine
- University of Oxford, Harris Manchester College, 'Harris Manchester Participates in the Jessup Moot' Արխիվացված 2016-04-24 Wayback Machine
- Kings College London, 'King’s Students are Jessup Moot World Cup Semi-Finalists', 15 April 2014 Արխիվացված 4 Մարտ 2016 Wayback Machine
- University of Exeter, 'Jessup International Law Moot 2013 – Exeter team reach semi-finals' Արխիվացված 2015-02-17 Wayback Machine
- Brunel Law School, 'Brunel Student Captures the Prestigious 2013 Spirit of the Jessup Mooting Competition Prize at Grays Inn Chambers London', 21 February 2013 Արխիվացված 4 Մարտ 2016 Wayback Machine
- No. 5 barristers chambers, UK, 'No5 Chambers is Proud to Sponsor the UK Jessup Moot Competition 2015' 7 Jan 2015 Արխիվացված 5 Սեպտեմբեր 2018 Wayback Machine
- Hebrew University of Jerusalem, Faculty of Law, Jessup Moot Արխիվացված 2015-06-27 Wayback Machine
- Chinese University of Hong Kong, About the Philip C. Jessup International Law Moot Court Competition Արխիվացված 2016-03-04 Wayback Machine
- University of Hong Kong, International Competitions, Mooting & Client Counselling Արխիվացված 2018-09-05 Wayback Machine
- Singapore Management University School of Law, Jessup Moot Արխիվացված 2019-10-02 Wayback Machine
- Brajesh Rajak, 'Join the Bar: A Tale about Three Law Students: An Encounter with Life' (2011, Universal Law Publishing Co), 144.
- Australian National University, Jessup Moot Արխիվացված 2015-02-17 Wayback Machine
- Deakin University, Course description for Jessup Moot Արխիվացված 2017-01-25 Wayback Machine
- Melbourne Law School, Jessup Moot course description Արխիվացված 2016-03-04 Wayback Machine
- Monash University, Jessup moot application form
- Sydney Law School, '2015 Jessup National Champions', 9 February 2015 Արխիվացված 4 Մարտ 2016 Wayback Machine
- University of Queensland, Jessup Moot course description Արխիվացված 2017-03-08 Wayback Machine
- Faculty of Law, University of Western Australia, Jessup Moot Արխիվացված 2015-06-28 Wayback Machine
- Lawyers Weekly Australia, Jessup moot finalists 'live and breath the law', 11 February 2015 Արխիվացված 5 Սեպտեմբեր 2018 Wayback Machine
- University of Auckland, Auckland Law School represents New Zealand in the Jessup Moot Competition, 23 April 2014 Արխիվացված 27 Հունվար 2020 Wayback Machine
- University of the Western Cape, New Zealand, Jessup moot Արխիվացված 2019-10-12 Wayback Machine
- Universidad Torcuato Di Tella represents Argentina in the Jessup Moot Court Competition Արխիվացված 2019-10-10 Wayback Machine
- ↑ «Another Season of Record-Breaking International Moot Court Achievements (SMU) - The Law Gazette of Singapore». 2017 թ․ նոյեմբերի 1. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ դեկտեմբերի 10-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 28-ին.
- ↑ Ganz, Kian. «Mooting Premier League is back: MPL 7 sees Nalsar, UILS, NLS, NLIU lead after strong 2016 start». www.legallyindia.com. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ դեկտեմբերի 8-ին. Վերցված է 2018 թ․ մարտի 25-ին.
- ↑ «International Law Students Association - the future of international law». www.ilsa.org. Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ ապրիլի 29-ին. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 28-ին.
- ↑ 12,0 12,1 12,2 «1960 Jessup Competition». ilsa.org. International Law Students Association. Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ հունվարի 5-ին. Վերցված է 2014 թ․ հոկտեմբերի 30-ին.
- ↑ «Yaatly». yaatly.com. Վերցված է 2023 թ․ մարտի 2-ին.
- ↑ ILSA (2022-03-23), Jessup 2022 Yaatly Competition Platform Team Training, Վերցված է 2023-03-02-ին
- ↑ Դիմորդի կամ Պատասանողի լավագույն հուշագիր (մեմորանդում)
- ↑ Միջազգային մրցափուլերի լավագույն հուշագիր (1973-1976 թվականներին Էվանսի մրցանակն էր լավագույն հուշագրի համար)
- ↑ Սա հիմնականում վերաբերում է միայն նախնական փուլերին, թեև մրցանակներ են շնորհվել նաև բարձր փուլերի համար։
- ↑ «All Rise». Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ նոյեմբերի 24-ին. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 27-ին.
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- The Philip C. Jessup International Law Moot Court Competition registration and schedule
- Արդարադատության միջազգային դատարանի նախագահներ Ռոզալին Հիգինսը և Ստիվեն Շվեբելը 2009 թվականի մարտի 27-ին տեղի ունեցած գալա համերգում` նվիրված ILSA-ASIL Ֆիլիպ Ք. Ջեսափի անվան միջազգային իրավունքի դատախաղ մրցույթի 50-ամյակին, Ջեսափի 50-ամյակի պատվավոր հանձնաժողովին, Ջեսափի 50-ամյակի տեսահոլովակին և Ջեսափի 50-ամյա նախագծին և Միջազգային դատարանի նախկին նախագահ Ստիվեն Շվեբելին նվիրված «Լավագույն Ջեսափի բանախոսի» մրցանակի մեկնարկը Արխիվացված 2009-02-11 Wayback Machine https://web.archive.org/web/20090310214600/http://am2009.asil.org/index.cfm կայքում «Միջազգային իրավունքը որպես իրավունք» ամենամյա ժողովում, որը տեղի է ունեցել Ֆայրմոնթ հյուրանոցում, Վաշինգտոն ԿՇ, 25-28 մարտի 2009 թվականին։