Վիքիպեդիա

Ֆանտաստիկ քառյակ

«Ֆանտաստիկ քառյակը» (անգլ.՝ Fantastic Four) Marvel Comics-ի սուպերհերոսների գեղարվեստական ​​թիմ է, որը առաջին անգամ հանդես է եկել The Fantastic Four #1 (նոյեմբեր 1961) ֆիլմում։ Ստեղծողները սցենարիստ Սթեն Լին և նկարիչ Ջեք Քիրբին էին, որոնք մտադիր էին ստեղծել առաջին սուպերհերոսների դաշինքը, որի անդամները կլինեն նույն ընտանիքի ներկայացուցիչներ։

Ֆանտաստիկ քառյակ
պատկերանիշ Խմբագրել Wikidata
Superhero team, fictional organization, fictional quartet Խմբագրել Wikidata
Գործունեության սկիզբՆոյեմբեր 1961 Խմբագրել Wikidata
Ստեղծել էՍթեն Լի, Ջեք Քիրբի Խմբագրել Wikidata
ՀրատարակիչMarvel Comics Խմբագրել Wikidata
Ծագման երկիրԱմերիկայի Միացյալ Նահանգներ Խմբագրել Wikidata
Լեզուանգլերեն Խմբագրել Wikidata
Սկսած1961 Խմբագրել Wikidata
Ներկայացված է ստեղծագործության մեջՖանտաստիկ չորս Խմբագրել Wikidata
From narrative universeMarvel Universe Խմբագրել Wikidata
Պաշտոնական կայքlink Խմբագրել Wikidata

Խումբը բաղկացած է չորս հիմնադիր կերպարներից, որոնք իրենց գերբնական ուժերը ձեռք են բերել տիեզերական ճառագայթների ազդեցության արդյունքում՝ տիեզերքում գիտական արշավի ժամանակ: Միստեր Ֆանտաստիկ (իրական անունը՝ Ռիդ Ռիչարդս)՝ թիմի առաջնորդն ու նշանավոր գիտնական, ով ունակ է ձգել և սեղմել իր մարմնի վերջույթները, Անտեսանելի կինը (իրական անունը՝ Սյուզան «Սյու» Շտորմ)՝ Ռիդի սիրելին, ով հետագայում ամուսնացավ նրա հետ, ունակ է դառնալ անտեսանելի և ստեղծել ամենաամուր ուժային դաշտեր, Ջահ-մարդ (իրական անունը՝ Ջոնաթան «Ջոննի» Շտորմ)՝ Սյուի կրտսեր եղբայրը, ով կարող է կրակ առաջացնել իր մարմնի շուրջը և թռչել, Արարած (իրական անունը՝ Բենջամին «Բեն» Գրիմ)՝ Ռիդի դյուրագրգիռ, բայց բարեհոգի լավագույն ընկերը և որակավորված օդաչուն, ում ձեռքերում կենտրոնացած է անհավատալի ուժ՝ շնորհիվ ամուր քարե մարմնի:

1961 թվականին իր առաջին հայտնվելուց ի վեր, Ֆանտաստիկ քառյակը ներկայացվել է որպես հակամարտող, բայց ամուր ընտանիք: Տասնամյակների ընթացքում նրա անդամները կոնֆլիկտի մեջ են մտել ինչպես այլմոլորակայինների, այնպես էլ իրենց միջև՝ ի նպաստ փառքի և հանրաճանաչության օգտին նրանց անանունության բացահայտման: Նրանց հավերժական հակառակորդների և դաշնակիցների թվում ամենահայտնիներն են՝ բժիշկ Դումը՝ թիմի ոխերիմ թշնամին և Լատվերիա պետության բռնապետ կառավարիչը, աշխարհակուլ Գալակտուսը, Կրի ցեղի ներկայացուցիչը, դաժան բռնակալ Ռոնան Մեղադրողը։ Բացասական գոտու տիրակալ Աննիհիլուսը, Ատլանտիդայի արքայազն Նեմորը, տիեզերական թափառաշրջիկ Արծաթե Սերֆերը, Սուբտերրանիայի կառավարիչ Խլուրդ-մարդը, ինչպես նաև Սկրուլների կերպարանափոխների կայսրությունը:

Ֆանտաստիկ քառյակը հայտնվել է այլ լրատվամիջոցներում: Մասնավորապես, ստեղծվել է չորս անիմացիոն սերիալ, նկարահանվել է չորս գեղարվեստական ​​ֆիլմ։

Հրապարակման պատմություն

խմբագրել

Ծագումները

խմբագրել

1961 թվականին կոմիքսների հրատարակիչ Մարտին Գուդմանը գոլֆ էր խաղում Ջեք Լեյբովիցի հետ (այլընտրանքով՝ Իրվին Դոնենֆելդ), մրցակից DC Comics ընկերության ներկայացուցիչ, որն այն ժամանակ հայտնի էր որպես National Allied Publications-ի ներկայացուցիչ, որը պարծենում էր «Արդարության լիգայի» նոր մեկնարկած կոմիքսների շարքի հաջողությամբ, որը Գուդմանը հանձնարարել է իր ենթակա Սթեն Լիին ստեղծել սերիալ իրենց սեփական սուպերհերոս թիմի մասին։[1] 1974 թվականին Լին մեկնաբանեց այս իրավիճակը հետևյալ կերպ. «Մարտին Գուդմանը նշեց, որ ազգային կոմիքսների վերնագրերից մեկն ավելի լավ էր վաճառվում, քան շատերը: Քանի որ Արդարության լիգան վաճառվում է, ինչո՞ւ մենք կոմիքս չենք թողարկում սուպերհերոսների թիմի մասին:[1]».

Լին, ով երկու տասնամյակ անցկացրել է Marvel Comics-ի և նրա նախորդների Timely Comics-ի և Atlas Comics-ի գլխավոր խմբագիր և գեղարվեստական ​​ղեկավար, եկել է այն եզրակացության, որ ժանրը, որտեղ նա աշխատում էր, վերանայման կարիք ունի: Նոր կոմիքսների վրա աշխատելիս Լին ձեռնամուխ եղավ ստեղծելու իրական մարդկային խնդիրներով կերպարներ, որոնք հետաքրքիր կլիներ դիտել։ Նրա կերպարներն այնպիսին էին, որ կարող էիր նույնանալ նրանց հետ։ Նրանք մսից ու արյունից էին, կարող էին սխալվել, և որ ամենակարևորը նրանց սուպերհերոսի զգեստների հետևում ոչ միայն ուժ էր, այլ նաև թուլություն։ Որքան շատ էի մտածում այս հայեցակարգի մասին, այնքան այն ինձ գրավում էր»[1]։Արդյունքը եղավ «Ֆանտաստիկ քառյակը», որի առաջին համարը լույս տեսավ 1961 թվականի նոյեմբերին[1]։

Լիի և Ջեք Քիրբիի խոսքերով, Fantastic Four-ը հիշեցնում է DC Comics-ի սուպերհերոսների քառյակը՝ Անհայտի պատվիրակները, թեև նրանք, ի տարբերություն չորսի, գերհզորություններ չունեին։ Երկու թիմերն էլ ի հայտ եկան Սառը պատերազմի ֆոնին, ինչը ստիպեց նրանց ստեղծողներին հարմարեցնել սուպերհերոսների արդեն հաստատված հայեցակարգը նոր ժամանակաշրջանին։ Marvel-ը մի շարք հաջողակ նորամուծություններ կատարեց, նրանք հրաժարվեցին հերոսների ինքնության սովորական քողարկումից, թիմին ավելացրին մարդ, ով մուտացիայի ենթարկվեց հրեշի, հերոսներն իրենք կռվում էին միմյանց միջև և դժգոհում այն ​​բանից, ինչը հետագայում կոչվեց «սուպերհերոսներ իրական աշխարհում» հասկացությունից:[2] 1968 թվականին Լին երկրպագուների հետ խոսեց Fantastic Four-ի ստեղծման մասին։ Միաժամանակ Քիրբին առանձին հարցազրույց է տվել։ Հարցին, թե որ հեղինակի մոտ է առաջացել սուպերհերոսների թիմի գաղափարը, Լին պատասխանել է. Այդ ամենը իմ գաղափարն էր, բայց Ջեքն արեց կերպարների ձևավորումը»[3]։ 1974 թվականի իր «Մարվելի կոմիքսների ծագումը» գրքում Լին մանրամասնել է ստեղծագործական գործընթացը՝ ընդգծելով, որ նա հանդես է եկել գլխավոր հերոսների և առաջին համարի համառոտագրությամբ[1]։ Լին նշել է Քիրբիի և Գուդմանի ներդրումները նախքան ամփոփագիրը գրելը. «Մարտինի և Ջեքի հետ խոսելուց հետո մենք որոշեցինք տարօրինակ քառյակին անվանել «Ֆանտաստիկ քառյակ»: Ես գրել եմ պատմությունը առաջին համարի համար, մինչդեռ Ջեքը նկարազարդումներ էր անում»: Այն բանից հետո, երբ Քիրբին պատրաստի էջերը տվեց Լիին, նա նրանց տրամադրեց երկխոսություն: Այս մոտեցումը հետագայում հայտնի դարձավ որպես «Մարվելի մեթոդ»։ Իր արտադրողականության պատճառով այն հաջորդ տարվա ընթացքում դարձավ ընկերության ստանդարտ[4]։

Քիրբին ուներ իր տարբերակը, թե ով է հանդես եկել գլխավոր հերոսներով: 1970 թվականին Fanzine-ին տված հարցազրույցում նա հաստատել է Լիի մասնակցությունը Fantastic Four-ի ստեղծմանը, բայց իրեն անվանել է պատվիրատուն. «Դա իմ գաղափարն էր: Ես չեմ ասում, որ Սթենը որեւէ առնչություն չի ունեցել նախագծի հետ, իհարկե, ունեցել է, մենք միասին աշխատել ենք դրա վրա»[5]()։ Տարիներ հետո, 1990 թվականին տված հարցազրույցի ժամանակ, Քիրբին Լիի տարբերակը անվանեց «բացահայտ սուտ»[6]։ Միևնույն ժամանակ, ըստ հարցազրուցավար Գարի Գրոթի, այս հայտարարությունը չպետք է 100% ճշմարիտ համարել, քանի որ այն ժամանակ նկարիչը առճակատման մեջ էր Marvel Comics-ի հետ իր գործերի հեղինակության պատճառով, ինչպես նաև լարված հարաբերություններ ուներ Լիի հետ։ Քիրբին նաև նշել է, որ Marvel-ում մշակել է ֆանտաստիկ քառյակի հայեցակարգը, մինչդեռ Լին պարզապես երկխոսություն է ավելացրել ավարտված պատմությանը։ Ավելին, Քիրբին պաշտպանել է իր հեղինակությունը՝ վկայակոչելով Four-ի ստեղծումը որպես պատասխան DC Comics-ի թիմին, որը նա ստեղծել է մրցակից ընկերության համար. «Եթե նայեք զգեստներին, կնկատեք, որ դրանք նույնը [ինչպես Անհայտի սուրհանդակները]... Նրանցից յուրաքանչյուրի համար ես գոտիներով կիպ կոստյումներ եմ նկարել... Ֆանտաստիկ քառյակի անդամները կրում են նվազագույն աքսեսուարներ: Եվ, իհարկե, իր ուշագրավությամբ արարածի մաշկը կոտրում է կապույտ ձևի միապաղաղությունը»[7]։ Այնուամենայնիվ, Fantastic Four-ի սկզբնական անդամները կրում էին առօրյա հագուստներ սուպերհերոսների կոստյումների փոխարեն, որոնք ներկայացվեցին միայն (Baxter-ի գլխավոր գրասենյակի հետ միասին) շարքի երրորդ թողարկումում։[7] Բնօրինակ ձևավորումը նաև փոփոխվել է՝ ներառելու խորհրդանշական «4» կրծքանշանը շրջանագծի մեջ, ինչպես պատկերացրել էր Լիը [8]:

Քանի որ երկու տարբերակներն էլ իրարամերժ էին, դժվար էր որոշել, թե ով է ստեղծել Fantastic Four-ը։ Լիի տպագիր ամփոփագիր կա Fantastic Four-ի առաջին համարի սկզբնական հաջորդականության համար, որը նկարագրում է հերոսներին և նրանց ծագումը, հրապարակված տարբերակից որոշ փոքր տարբերություններով: Այնուամենայնիվ, Էրլ Ուելսը, գրելով The Comics Journal-ի համար, նշում է, որ այս համառոտագրի գոյությունը հստակ պատասխան չի տալիս. «[մենք] ճանապարհ չունենք որոշելու, թե արդյոք Լին գրել է համառոտագիրը Քիրբիի հետ քննարկումից հետո, որտեղ Քիրբին տրամադրեց ձեր գաղափարների մեծ մասը»[9]։

Հատկանշական է, որ Fantastic Four-ի առաջին արկածը 1961 թվականին ներառում էր չորս արկածախնդիրների թիմ (երեք տղամարդ և մեկ կին), որը գլխավորում էր պրոֆեսորը, որը ճանապարհորդում էր դեպի Երկրի կենտրոն և հանդիպում հսկա հրեշներին, ինչպես նաև առճակատում էր մի մարդու հետ, ով նույն արյունակից, ինչպես նրանք՝ վերին աշխարհից[10]. Թեև ոչ Լին, ոչ էլ Քիրբին երբեք չեն վկայակոչել 1959 թվականին նկարահանված «Ճանապարհորդություն դեպի Երկրի կենտրոն» ֆիլմը որպես ոգեշնչում, հրատարակիչ Մարտին Գուդմանը հայտնի էր նրանով, որ հետևում էր զվարճանքի հանրաճանաչ միտումներին՝ մեծացնելով կոմիքսների շարքի վաճառքը[11]։ Ն

Կոմիքսների փորձագետ Ր.Կ. Հարվինը կարծում է, որ Ֆանտաստիկ քառյակ-ը նախկինում Քիրբին պատկանող ստեղծագործության շարունակությունն էր, և այդ պատճառով նա կոմիքսն անվանեց «ավելի շատ Քիրբիի ստեղծագործություն, քան Լիի»[12]։ Միևնույն ժամանակ, Հարվին նշում է, որ «Մարվելի մեթոդը» թույլ է տվել այս մարդկանցից յուրաքանչյուրին արտահայտվել, և Լիի երկխոսությունը սահմանել է սուպերհերոսների թիմի հետագա զարգացման ընթացքը[12]։ Ուելսը պնդում է, որ Լիի ներդրումները հաստատել են այն շրջանակը, որի շրջանակներում աշխատել է Քիրբին, և որ դա Լիին դարձնում է «ավելի պատասխանատու» կոմիքսների ստեղծման համար[9]։ Կոմիքսների փորձագետ Մարկ Էվանիերը՝ Ջեք Քիրբիի օգնականը 1970-ականներին, ասում է, որ Լիի և Քիրբիի ժամանակակիցներն այն կարծիքին էին, որ «Ֆանտաստիկ քառյակը ստեղծվել է Սթենի և Ջեքի կողմից»[13]։

1961–1970 թվականներ

խմբագրել

Fantastic Four #1-ը (նոյեմբեր, 1961) անսպասելի հաջողություն ունեցավ: Այդ ժամանակ Լին մտածում էր կոմիքսների արդյունաբերությունից հեռանալու մասին, սակայն ընթերցողների դրական ակնարկները և նրա վերջին ստեղծագործության առևտրային հաջողությունը ստիպեցին նրան վերանայել իր որոշումը։[14] Երկրպագուները սկսեցին նամակներ գրել հրատարակչին և, սկսած #3-ից, Լին սկսեց հրատարակել դրանցից մի քանիսը[15] Նաև երրորդ համարում Լին հանդես եկավ հիպերբոլիկ կարգախոսով. եւ դարձավ 1990-ականների համարների շապիկների անբաժանելի մասը[4] և բազմաթիվ շապիկներ 2000-ական թթ.

Նամոր Ենթածովիչը վերադարձավ «Ֆանտաստիկ քառյակի թիվ 4» ֆիլմում (1962 թվականի մայիս)[16] հակահերոս, ով նկարահանվել է Marvel-ի նախորդում՝ Timely Comics-ում, 1930-ականների վերջին և 1940-ականներին, մի ժամանակաշրջան, որը փորձագետներն ու երկրպագուներն անվանել են Կոմիքսների ոսկե դար: Թիվ 5-ում (հուլիս, 1962 թ.), թիմի թշնամի Դոկտոր Դումի դեբյուտը[17]։Ամենավաղ համարները հրատարակվում էին երկու ամիսը մեկ։ Թիվ 16-ում (1963թ. հուլիս) «The» հոդվածը հանվեց շապիկից, որից հետո կոմիքսը սկսեց կոչվել պարզապես Ֆանտաստիկ քառյակ։

Եթե ​​յուրաքանչյուր վաղ թողարկում ուներ մեկ ամբողջական պատմություն, հետագայում, կրկին ու կրկին, վերադարձնելով Դուը և Նեմորը պատմվածքներին, Լին և Քիրբին գրեցին պատմությունների կամարներ, որոնք ձգվում էին մի քանի ամիս: Համաձայն կոմիքսների փորձագետ Լես Դենիելսի՝ «Միայն բազմաբնույթ պատմությունները կարող են լուծել իսկապես բարդ խնդիրներ»: Սերիալի վրա երկարատև աշխատանքի ընթացքում հեղինակները եկան բազմաթիվ նոր կերպարների և իրադարձությունների, որոնք նշանակալից դարձան Marvel տիեզերքի համար որպես ամբողջություն, այդ թվում՝ գենետիկական փորձերի առեղծվածային ռասայի՝ Անմարդկանց ներկայացուցիչներ[18][19]։Սև Պանտերա[20], Աֆրիկյան Վականդա նահանգի թագավորը, ինչպես նաև կոմիքսների առաջին սևամորթ հերոսը[21], Կրի և Սկրուլս այլմոլորակային ցեղերը[22],Նա, այսուհետ հայտնի է որպես Ադամ Ուորլոք[23] և բացասական գոտի. Համարվում է Լիի և Քիրբիի ամենահաջող համագործակցություններից մեկը The Galactus Trilogy[24][25],եռամսյա պատմությունների աղեղը, որը սկսվեց Fantastic Four #48-ում (մարտ, 1966թ.), որտեղ աշխարհը լափող Գալակտուսը և նրա ավետաբեր Արծաթե սերֆերը դեբյուտային էին[26][27]։ 2001 թվականին Fantastic Four #48-ը ընթերցողների կողմից քվեարկվել է #24-րդ «Բոլոր ժամանակների 100 մեծագույն հրաշքների» ցանկում։ Խմբագիր Ռոբերտ Գրինբերգերը գրել է Arc-ի ներածությունը. «Ֆանտաստիկ քառյակի արկածների չորրորդ տարվա ավարտից հետո Սթեն Լին և Ջեք Քիրբին կարծես թե նոր էին տաքանում: Եթե ​​ետ նայենք, դա թերևս ամենաբեղմնավոր շրջանն էր Մարվելի ողջ դարաշրջանում»[28] ։ Դենիելսը նշել է, որ «սագայում ներթափանցած միստիկական և մետաֆիզիկական տարրերը իդեալականորեն համապատասխանում էին 1960-ականների երիտասարդ ընթերցողների ճաշակին»:[4] Լին նաև հայտնաբերեց, որ պատմությունը սիրված էր քոլեջի համալսարաններում: Fantastic Four Annual-ը լուսաբանում էր հիմնական իրադարձությունները. Fantastic Four Annual #1-ում (1963), Նամորը թագադրվեց Ատլանտիսի թագավոր:[29],Fantastic Four Annual #2 (1964) ֆիլմում բացահայտվեց Doctor Doom-ի ծագման պատմությունը, Fantastic Four Annual #3-ում (1965) տեղի ունեցավ Ռիդ Ռիչարդսի և Սյու Սթորմի հարսանիքը։[30],Fantastic Four Annual #4-ում (1966) բնօրինակ Մարդկային ջահը վերադարձավ Ջոնի Սթորմի ճակատամարտին[31], Fantastic Four Annual #5 (1967) Սյուի հղիության մասին հայտարարվեց, իսկ Fantastic Four Annual #6-ում (1968) ծնվեց նրա և Ռիդի որդին՝ Ֆրանկլին Ռիչարդսը[32], մինչ թիմը դիմակայում էր Աննիհիլուսին[33]։

1967թ.-ին Marvel-ը դիմեց «Ֆանտաստիկ քառյակ» ապրանքանիշը գրանցելու համար, բայց միայն 1970 թվականին ԱՄՆ արտոնագրերի և ապրանքանիշերի գրասենյակը ընկերությանը գրանցեց:[34].

Քիրբին լքել է Marvel-ը 1970 թվականի կեսերին[35], գրելով սերիայի առաջին 102 համարները, ինչպես նաև մեկ այլ անավարտ թողարկում, որը մասամբ հրատարակվել է Fantastic Four #108-ում լրացուցիչ փոփոխություններով, որից հետո այն ավարտվել և հրապարակվել է որպես Fantastic Four: The Lost Adventure (Ապրիլ, 2008): Fantastic Four-ի վրա աշխատել են այնպիսի սցենարիստներ, ինչպիսիք են՝ Ռոյ Թոմասը[36],Ջերի Քոնվեյը և Մարվ Վոլֆմանը, և նկարիչներ՝ Ջոն Ռոմիտա-ավագը, Ջոն Բյուսեման, Ռիչ Բաքլերը և Ջորջ Պերեսը, ինչպես նաև Ջո Սիննոթը, ով պատասխանատու էր տեսողական էֆեկտների համար: Այս ժամանակահատվածում սցենարիստ Ջիմ Ստերանկոն գրեց մի քանի սերիա, որոնց հիմքում ընկած էր Ֆանտաստիկ քառյակի կոնցեպտը: Թիմի մասնակցությամբ կարճատև գոյություն ունեցող Giant-Size Super-Stars սերիան սկսեց հրատարակվել 1974 թվականի մայիսին, իսկ երկրորդ թողարկումից հետո դրա անվանումը փոխվեց Giant-Size Fantastic Four[1]: #4-ում դեբյուտ արեց Ջեյմի Մեդրոքսը, ով հետագայում դարձավ Իքս-մարդիկ թիմի մաս:[37] 1975 թվականի հոկտեմբերին սերիան ավարտվեց վեցերորդ թողարկումով:[38] Ռոյ Թոմասը և Ջորջ Պերեսը ստեղծեցին մետապատում «Fantastic Four» #176-ի համար (Նոյեմբեր, 1976), որում Անհնարին մարդը այցելեց Marvel-ի գրասենյակները և ծանոթացավ կոմիքսների բազմաթիվ ստեղծողների հետ:[39].Մարվ Վոլֆմանը և Քեյթ Պոլլարդը գրեցին մի քանի թողարկումից բաղկացած սյուժետային գիծ՝ Դոկտոր Դումի որդու մասնակցությամբ, որի գագաթնակետը դարձավ #200 թողարկումը (Նոյեմբեր, 1978):[40].

Ջոն Բիրնը միացավ սերիայի աշխատանքներին #209-ում (Օգոստոս, 1979)՝ ստեղծելով էսքիզներ Սիննոթի համար: #211-ում (Հոկտեմբեր, 1979), նա և Վոլֆմանը ներկայացրեցին Գալակտուսի նոր սուրհանդակ՝ Տերրաքս Ընտելացնողին:[41].

1980 և 1990 թվականներ

խմբագրել

Բիլ Մանտլոն կարճ ժամանակով փոխարինեց Վոլֆմանին որպես սերիայի սցենարիստ և գրեց քրոսովեր The Spectacular Spider-Man #42-ի հետ (Մայիս, 1980):[42][43][44]. Բիլ Մանտլոն կարճ ժամանակով փոխարինեց Վոլֆմանին որպես սերիայի սցենարիստ և գրեց քրոսովեր The Spectacular Spider-Man #42-ի հետ (Մայիս, 1980):[45] Այնուհետև, սցենարիստ Դագ Մյոնչը և նկարիչ Բիլ Սենկևիչը հանդես եկան հաջորդ 10 թողարկումների հեղինակներ: #232-ում (Հուլիս, 1981), «Վերադարձ ակունքներին» ենթավերնագրով:[46] Բիրնը մնաց սերիայի միակ սցենարիստը, նկարիչն ու կոնտուրավորողը՝ ստորագրելով Բյորն Հեյն կեղծանվան տակ միայն այս թողարկման համար:[47].

Բիրնի ռանը նոր կյանք ներշնչեց հանրաճանաչությունը կորցնող սերիային:[48] Սկզբում Բիրնը պետք է միայն սյուժեն գրեր, իսկ Սենկևիչը զբաղվեր պատկերազարդումներով: Այնուհետև Սենկևիչն անցավ Moon Knight սերիայի վրա աշխատելուն, իսկ Բիրնը մնաց որպես գրող, նկարիչ և կոնտուրավորող: Fantastic Four-ը ունեցել է տարբեր խմբագիրներ, սակայն Բոբ Բուդյանսկին այդ պաշտոնում ավելի երկար է աշխատել, քան մյուսները: Մի անգամ Բիրնը բողոքեց Ջիմ Շուտերին Բուդյանսկու հետ տեսակետների տարբերության և համատեղ աշխատանքի անհնարինության մասին, թեև ի վերջո նրանց հաջողվեց ընդհանուր լեզու գտնել: 2006 թվականին Բիրնը հայտարարեց. «Դա իմ պարանոյան էր: Հետ նայելով՝ կարծում եմ, որ դա Շուտերն էր փորձում ստիպել ինձ հրաժարվել Fantastic Four-ի վրա աշխատելուց»: Բիրնը հեռացավ սերիայից #293-ից հետո (Օգոստոս, 1986), սյուժետային աղեղներից մեկի մեջտեղում՝ բացատրելով իր հեռանալը կոմիքսի վրա աշխատելիս ստացած հաճույքի բացակայությամբ:[49].Բիրնի ձեռքբերումներից մեկը Անտեսանելի աղջկա վերափոխումն էր Անտեսանելի կնոջ, նրան ավելի շատ վճռականություն և ինքնավստահություն հաղորդելով:[50]. Ավելի վաղ ընթերցողները նրան դիտարկում էին բացառապես որպես գերուժեղ մայր և գլխավոր հերոսի կյանքի ուղեկից, հեռուստաշոուների հերոսուհիների լավագույն ավանդույթներով, այնպիսի դերասանուհիների կատարմամբ, ինչպիսիք են Դոննա Ռիդը և Ֆլորենս Հենդերսոնը[51].

Սյուժեներ գրելիս Բիրնը շեշտադրում էր կերպարների անձնական կյանքը. Ռիդ Ռիչարդսի և Սյու Շտորմի ամուսնության մեջ վերջինս վիժում տարավ, իսկ Բանը լքեց Ֆանտաստիկ քառյակը, որից հետո նրան երկար ժամանակ փոխարինում էր Կին-Հալկը: Բիրնը նաև փորձում էր ընդգծել ընտանեկան դինամիկան, որից, իր կարծիքով, սերիան հեռացել էր Լիի և Կիրբիի ռանից հետո, նշելով, որ՝ «Ընտանիքը՝ ոչ անբարեկեցիկ ընտանիքը, Fantastic Four-ի առանցքային թեման է: Չի կարելի անտեսել հերոսների միջև դինամիկան:»[45].

Բիրնից հետո սերիայի վրա աշխատեցին այլ սցենարիստներ՝ Ռոջեր Սթերնը, Թոմ ԴեՖալկոն և Ռոյ Թոմասը: Սթիվ Էնգլհարտը հորինեց սյուժե #304–332-ի համար (բացառությամբ #320-ի): Սերիան բախվեց նոր դժվարությունների, ուստի Էնգլհարտը որոշեց արմատական փոփոխություններ մտցնել: Հեղինակի կարծիքով, կոմիքսը խիստ հնացել էր անփոփոխ թիմի կազմի պատճառով, ուստի #308-ում Ռիդը և Սյուն լքեցին թիմը, և նրանց փոխարինեցին Շերոն Վենտուրան՝ Բանի ընկերուհին, և Ջոննի Շտորմի նախկին սիրեցյալը՝ Կրիստալը: Այս նորամուծության շնորհիว զգալիորեն աճեց ընթերցողների հետաքրքրությունը: Այս շրջանում Marvel-ը և Էնգլհարտը տարաձայնություններ ունեցան սցենարիստի մեկ այլ աշխատանքի՝ West Coast Avengers-ի վերաբերյալ: Հետագայում, #326-ում Էնգլհարտին հրամայվեց վերադարձնել Ռիդին ու Սյուին և չեղարկել իր մտցրած այլ փոփոխությունները: Այդ կապակցությամբ Էնգլհարտը ջնջեց իր անունը հաջորդ կոմիքսներից: Նա օգտագործեց Ջոն Հարքնես կեղծանունը, որը ստեղծել էր տարիներ առաջ իր համար անընդունելի աշխատանքի համար: Էնգլհարտի խոսքերով, անցումը #326-ից դեպի իր վերջին թողարկումը՝ #332-ը, «[իր] կարիերայի ամենացավոտ հատվածներից մեկն էր»:[52]. Սցենարիստ և նկարիչ Ուոլթ Սիմոնսոնը փոխարինեց Էնգլհարտին #334-ում (Դեկտեմբեր, 1989), որից հետո նա նաև նկարեց հաջորդ երեք թողարկումները: Սիմոնսոնն աշխատեց բոլոր երեք ուղղություններով մինչև #354-ը (Հուլիս, 1991):[53][54].

Սիմոնսոնը, ով նաև աշխատում էր «The Avengers» կոմիքսի վրա, թույլտվություն ստացավ Ռիդին և Սյուին ներառել Վրիժառուների կազմում, այն բանից հետո, երբ Էնգլհարտը նրանց հեռացրեց Ֆանտաստիկ քառյակից: Այնուամենայնիվ, The Avengers #300-ում, որտեղ նրանք պետք է միանային թիմին, Սիմոնսոնին կանգնեցրին փաստի առաջ, որ զույգը վերադառնում է Ֆանտաստիկ քառյակ: Արդյունքում Սիմոնսոնը լքեց «The Avengers»-ը: Շուտով նրան առաջարկեցին աշխատել Ֆանտաստիկ քառյակի վրա: Նա վերագրեց մի քանի պատմություններ Ռիդի և Սյուի մասնակցությամբ Վրիժառուների կազմում՝ ներառելով դրանք իր Fantastic Four ռանում: Ավելի ուշ Սիմոնսոնը հիշում էր, որ Ֆանտաստիկ քառյակ-ի վրա աշխատելիս նա կարող էր օգտագործել Վրիժառուների բնօրինակ անդամներ Թորին և Երկաթե մարդուն, ինչը հնարավոր չէր անել The Avenger-ի վրա աշխատելիս:[55].

Սերիայում կրկին փոխվեց հեղինակների կազմը. Թոմ ԴեՖալկոն դարձավ Marvel-ի գլխավոր խմբագիր, կոմիքսի պատկերազարդումներով զբաղվում էր Փոլ Ռայանը, իսկ գունավորմամբ՝ Դեն Բուլանադին, ընդ որում Ռայանը ստանձնեց վերջինիս դերը, սկսած #360-ից (Հունվար, 1992): Այս թիմը, որին պարբերաբար միանում էին տարբեր գրաֆիկ նկարիչներ, շարունակեց աշխատել սերիայի վրա տարիներ շարունակ մինչև #414-ը (Հուլիս, 1996): ԴեՖալկոն չեղարկեց Շտորմի և Մաստերսի ամուսնությունը, քանի որ իր մտահղացմամբ Սկրուլլների արտերկրյա կայսրությունը առևանգել էր իսկական Ալիսիա Մաստերսին և փոխարինել նրան Լայա անունով լրտեսով: Այնուամենայնիվ, Լայան, ով իսկապես սիրահարվել էր Ջոննի Շտորմին, օգնեց Ֆանտաստիկ քառյակին փրկել Ալիսիային: Վենտուրան լքեց թիմը՝ ենթարկվելով մուտացիայի Դոկտոր Դումի պատճառով: Թեև որոշ երկրպագուներին դուր չեկավ ԴեՖալկոյի ազդեցությունը Ֆանտաստիկ քառյակի վրա, որի համար նա ստացավ «իսկական սատանա» մականունը, կոմիքսի վաճառքը այս ժամանակահատվածում կայուն աճում էր:[56][57].

Սերիալը տեսավ նաև հետևյալ կարևոր իրադարձությունները. Ֆրանկլին Ռիչարդսը ճանապարհորդեց դեպի ապագա և վերադարձավ ներկա դեռահաս տարիքում, դեբյուտ ունեցավ Ռիդի հայրը՝ Նաթանիելը, ժամանակի ճանապարհորդ և ապագա չարագործ Քանգ Նվաճողի նախահայրը: Բացի այդ, Ռիդ Ռիչարդսը կարծես սպանվեց վիրավոր բժիշկ Դումի կողմից[58]. Կանցներ երկու տարի, մինչև ԴեՖալկոն վերակենդանացներ երկու կերպարներին, որոնց «մահերը» կազմակերպել էր գերչարագործ Հիպերսթորմը։

Շարքը փակվեց #416-ում (1996թ. սեպտեմբեր) և վերսկսվեց որպես հատ. 2 #1 (նոյեմբեր, 1996 թ.) որպես Heroes Reborn բազմամաս քրոսովերի պատմության կամարի մաս: Երկրորդ հատորը ժամանակակից ոճով լուսաբանում էր թիմի առաջին արկածները[59] և տեղի է ունեցել զուգահեռ տիեզերքում: Այս փորձի ավարտից հետո Fantastic Four-ը վերագործարկվեց հատորում: 3 #1 (հունվար, 1998): Այն ի սկզբանե մշակվել է սցենարիստ Սքոթ Լոբդելի և նկարիչ Ալան Դևիսի կողմից։[60],բայց հետո Դոբդելին փոխարինեց Քրիս Քլերմոնտը (#4-5-ում պատմվածքի համահեղինակ), իսկ Դեյվիսին՝ Սալվադոր Լարոկան։ Այս հեղինակային դուետը գոյություն է ունեցել մինչև #32 (օգոստոս, 2000 թ.):

2000 թվականներ

խմբագրել

Քլերմոնտից, Լոբդելից և Լարոկայից հետո Կառլոս Պաչեկոն աշխատանքի ընդունվեց որպես նոր երթուղային և պատմվածքի համահեղինակ, նախ՝ Ռաֆայել Մարինի, այնուհետև Մարինի և Ջեֆ Լոեբի հետ։ Այս ժամանակահատվածում սերիան օգտագործեց կրկնակի համարակալում, ընդգծելով բնօրինակ Fantastic Four շարքի շարունակականությունը՝ #42 / #471 (հունիս, 2001 թ.)։ Այն ժամանակ Marvel-ի կոմիքսների շարքերը, որոնք սկսվել են 1960-ականներին, ինչպիսիք են Thor-ը և The Amazing Spider-Man-ը, ունեին նույն երկակի շապիկի համարակալումը, իսկ ներկայիս հատորը համարակալվում էր սկզբնական սերիայից: #70 / #499 (օգոստոս, 2003) հետո վերնագիրը վերադարձավ սկզբնական հատորին։ 1 #500 (սեպտեմբեր, 2003 թ.):

Կառլ Քեսելը փոխարինեց Լոեբին որպես համահեղինակ #51/#480 (2002թ. մարտ), իսկ #60/489-ից սկսած (2002թ. հոկտեմբեր) Մարկ Ուեյդը ստանձնեց որպես գրող և սերիալի նկարիչ Մայք Վիերինգոն։ Marvel-ը այս թողարկումը վաճառեց ինը ցենտով, սովորական 2,25$-ի փոխարեն[61][62]. Նկարիչներ Մարկ Բուքինգհեմը, Քեյսի Ջոնսը և Հովարդ Փորթերը տարբեր աստիճանի ներդրում են ունեցել #524-ում (մայիս, 2005թ.): #527–541 (հուլիս 2005 - նոյեմբեր 2006) գրվել են Ջոզեֆ Մայքլ Ստրաչինսկու և նկարիչ Մայք ՄակՔոնի կողմից։ Հաջորդ համարը գրվել է Դուեյն ՄակԴաֆիի կողմից, և Փոլ Պելլետիերը ՄակՔոկունից ստանձնել է #544-ում (2007թ. մայիս):

Քաղաքացիական պատերազմի քրոսովերի պատմության աղեղի իրադարձություններից հետո Black Panther-ը և Storm-ը դարձան Ռիդի և Սյուի ժամանակավոր փոխարինողները թիմում: Այս ժամանակահատվածում Ֆանտաստիկ քառյակը նկարահանվել է նաև «Սև Պանտերա» ֆիլմում[63][64], Ռեջինալդ Հադլինի և Ֆրենսիս Պորտելայի կողմից: Սկսած #554-ից (ապրիլ, 2008), գրող Մարկ Միլարը և նկարիչ Բրայան Հիչը սկսեցին աշխատել կոմիքսների հաջորդ 16 համարների վրա։[65][66].2008 թվականի ամառային Secret Invasion քրոսովերի շարքից և 2009 թվականի Dark Reign-ի հետևանքներից հետո, երբ թվացյալ բարեփոխված գերչարագործ Նորման Օսբորնը դարձավ Միացյալ Նահանգների ամենահզոր դեմքերից մեկը, Fantastic Four-ը հայտնվեց 5 համարից բաղկացած մինի սերիալում, որը կոչվում էր Dark Reign. Fantastic Four (2009 թվականի մայիս-սեպտեմբեր), գրված Ջոնաթան Հիքմանի կողմից և նկարազարդված Շոն Չենի կողմից[67][68][69]։ Հիքմանը Դեյլ Իգլշեմի հետ միասին դարձավ սովորական սերիալ գրող՝ սկսած #570-ից։[70], որին այնուհետև փոխարինեց Սթիվ Էպտինգը։

2010 թվականներ

խմբագրել

«Երեք» սյուժեում, որը ավարտվել է Fantastic Four #587-ում (2011թ. մարտ), Մարդկային ջահը, ըստ երևույթին, մահանում է՝ Բացասական գոտուց հրեշների ոհմակին պահելիս: Շարքն ավարտվեց հաջորդ համարով՝ #588-ով, և վերաթողարկվեց 2011 թվականի մարտին՝ FF նոր վերնագրով։[71][72][73]. Վերագործարկման ժամանակ թիմը վերանվանվեց Future Foundation, և նրա անդամները սկսեցին կրել նոր սև և սպիտակ կոստյումներ: Մահացած Ջոնի Սթորմի տեղը զբաղեցրել է Չորսի մտերիմ ընկերն ու դաշնակիցը՝ Սարդ-մարդը։[74][75][76]. 2011 թվականի հոկտեմբերին, FF #11-ի թողարկմամբ (դեկտեմբեր 2011), Fantastic Four-ը հասավ #599-ին։

2011 թվականի նոյեմբերին, ի պատիվ Fantastic Four-ի և Marvel կոմիքսների 50-ամյակի, ընկերությունը հրապարակեց 100 էջանոց Fantastic Four #600 (հունվար, 2012 թ.)[77], որում սերիան վերադարձավ իր սկզբնական համարակալմանը և տեսավ նաև Մարդկային ջահի վերադարձը: Բացահայտվեց Ջոնի Սթորմի ճակատագիրը, ով իրականում մահացավ #587-ին, բայց հարություն առավ՝ պայքարելու որպես Աննիհիլուսի գլադիատոր։ Ավելի ուշ Սթորմը ստեղծեց դիմադրության ստորաբաժանում, որը կոչվում էր Թեթև բրիգադ և ջախջախեց իր թշնամուն:[78].

Չնայած ի սկզբանե գործարկվել էր որպես Fantastic Four-ի շարունակություն, FF-ը շարունակում է հրատարակվել որպես առանձին շարք: Սկսած #12-ից՝ կոմիքսը կենտրոնանում է Future Foundation-ի երիտասարդ անդամների վրա, ներառյալ Ֆրանկլին և Վալերիա Ռիչարդսը:

Fantastic Four: Season One գրաֆիկական վեպը թարմացրել է Fantastic Four-ի ծագման պատմությունը՝ այն տեղափոխելով 1960-ականներից մինչև մեր օրերը: Կոշտ կազմով հավաքածուն հայտնվեց The New York Times-ի բեսթսելերների ցուցակի 4-րդ տեղում:[79].

Որպես Marvel NOW-ի մի մաս: Fantastic Four-ը ավարտվեց #611-ում, Ջոնաթան Հիքմանը երկար ժամանակ առաջադրվեց, իսկ 2012 թվականի նոյեմբերին Մեթ Ֆրեյշնը աշխատանքի ընդունվեց որպես նոր գրող, իսկ Մարկ Բագլին ստանձնեց որպես նկարիչ:[80][81] Նոր դրվագում, որը սկսվեց թիվ 1-ով, ամբողջ Fantastic Four ընտանիքը ուսումնասիրում է տիեզերքը, մինչդեռ Ռիդ Ռիչարդսը գաղտնի փորձում է բացատրություն գտնել իր ուժերի անկման համար:

Գրող Ջեյմս Ռոբինսոնը և նկարիչ Լեոնարդ Քըրքը աշխատել են նոր Fantastic Four վերնագրի վրա 2014 թվականի փետրվարին (ապրիլ 2014 թ.)[82].

Այնուհետև Ռոբինսոնը հաստատեց, որ Fantastic Four-ը կավարտվի 2015 թվականին #645-ով՝ հայտարարելով կոմիքսի «վերադառնալ իր սկզբնական թողարկումից և ժամանակավոր փակումը»՝ միաժամանակ վստահեցնելով ընթերցողներին, որ «վերջնական համարը կարդալուց հետո բերանում վատ համ չի լինի»:[83].Գաղտնի պատերազմների սյուժեի ավարտից հետո Բանը միացավ Գալակտիկայի պահապաններին, և Մարդկային ջահը դարձավ երկրացիների դեսպանը անմարդկանց հետ շփվելու համար:[84].Այն բանից հետո, երբ Ֆրանկլինը վերականգնեց իր ուժերը, և Ռիդը ձեռք բերեց Բեյոնդերսի-ի կարողությունները, Ռիչարդների ընտանիքը ձեռնամուխ եղավ վերականգնելու ավերված բազմաշխարհը:[85], մինչդեռ Պիտեր Փարքերը գնել է Baxter Building-ը, որպեսզի այն «ապահով» պահի մինչև թիմի վերադարձը։[86].

2018 թվականի օգոստոսին «Ֆանտաստիկ քառյակի արկածների մասին» նոր հատորը, որը հեղինակել է Դեն Սլոթը, թողարկվել է «Թարմ սկիզբ» ծրագրի շրջանակներում:[87][88]. Նոր սերիայի առաջին թողարկումն արժանացավ բարձր վաճառքի և դրական քննադատության[89][90][91][92]. Ամեն ինչի վերջում Լացողի տեսքով ի հայտ եկող նոր սպառնալիքով պարոն Ֆանտաստիկը խաղաց իր հպարտության վրա՝ հայտարարելով, որ ամբողջ Ֆանտաստիկ քառյակը կարող է հաղթել իրեն, ինչի արդյունքում նա նրան տրամադրեց իր սարքավորումները՝ թույլ տալով Ռիդին և Հայցեք Ջոնիի և Բենի հետ վերամիավորվելու համար: Նախկին թիմի անդամների տեսքով դաշնակիցների ժամանման շնորհիվ ֆանտաստիկ քառյակը հաղթեց և վերադարձավ Երկիր, որտեղ հայտնվեց մի նոր թիմ, որը կոչվում էր ֆանտաստիկ՝ Միսս Ամերիկայի գլխավորությամբ, որը վերցրեց Միսս ֆանտաստիկ անունը: Ֆանտաստիկ քառյակը հավանություն տվեց Ֆանտաստիկների գործունեությանը և նույնիսկ թիմին հանձնեց Բաքսթերի շենքը, մինչդեռ նրանք իրենք տեղափոխեցին իրենց շտաբը Յանսի փողոց:[93].

Սպին-Օֆֆը

խմբագրել

Բացի հիմնական շարքից, Marvel Comics-ը հրապարակել է մի քանի սփին-օֆֆ և այլընտրանքային Fantastic Four կոմիքսներ, այդ թվում՝ 1970-ականների Giant-Size Fantastic Four-ը, 1990-ականների Fantastic Four Unlimited և Fantastic Four Unplugged-ը և 18 թողարկումից բաղկացած Fantastic Force-ը (1994ov): - 1996 թվականի ապրիլ) մեկ այլ ժամանակացույցից մեծահասակ Ֆրանկլին Ռիչարդսի դերակատարմամբ՝ որպես Psi-Lord: 2001 թվականին «Fantastic Four. The World's Greatest Comics Magazine»-ը լույս է տեսել 12 համարով՝ նվիրված Սթեն Լիի և Ջեկ Քիրբիի ստեղծած լեգենդար շարքին։ Marvel Knights 4-ի սփին-օֆֆը (ապրիլ 2004 - օգոստոս 2006) գրվել է Ռոբերտո Ագիրե-Սակասայի կողմից և նկարազարդվել է Սթիվ ՄաքՆիվենի կողմից:[94], որը դարձավ նրա առաջին աշխատանքը Marvel-ում: Կային նաև բազմաթիվ մինի-սերիալներ, որոնք ներկայացնում էին թիմը:

1996-ին Marvel-ը թողարկեց Fantastic Four 2099-ը, Marvel 2099 նախագծի մի մասը, որը ներկայացնում էր Marvel Universe-ի այլընտրանքային ապագան։ Չորս գլխավոր հերոսները անհասկանալիորեն հայտնվում են 2099 թվականին, որտեղ հանրությունը սկսում է նրանց դիտել որպես Ֆանտաստիկ քառյակի իրական անդամների կլոններ։ Թողարկվել է 8 թողարկում (1996 թվականի հունվար - օգոստոս), որոնք հավելում են Doom 2099-ին՝ Marvel 2099-ի օրիգինալ սերիալին, որի գլխավոր հերոսը մի մարդ էր, ով իրեն իսկական Վիկտոր ֆոն Դում էր համարում։

2004 թվականին թողարկվեց Ultimate Fantastic Four-ը: Որպես Ultimate Marvel-ի նոր կոնցեպտի մաս՝ թիմի անդամները դեռահասներ էին[95].Շարքը ներառում էր 60 թողարկում (փետրվար, 2004 - փետրվար, 2009): 2008 թվականին թողարկվել է նաև Marvel Adventures: Fantastic Four, մի շարք, որը կապված չէ օրիգինալ կոմիքսների հետ և ուղղված է երիտասարդ ընթերցողներին։

Չնայած ի սկզբանե գործարկվել էր որպես Fantastic Four-ի շարունակություն, ԿՖ-ն շարունակեց հրատարակվել որպես առանձին շարք՝ սկսած #12-ից։ Սյուժեն կենտրոնանում է Future Foundation-ի երիտասարդ անդամների, մասնավորապես Ֆրանկլին և Վալերիա Ռիչարդների վրա: Երկրորդ հատորը թողարկվել է որպես Marvel NOW! Matt Fraction-ի և Mike Allred-ի կողմից, որտեղ Fantastic Four-ը ներառում էր՝ Սքոթ Լանգը, Մեդուզան, Կին -Հալկը և Միսս արարածը:

Սոլո շարք

խմբագրել

Սոլո շարքը Մարդ-Ջահի

խմբագրել

Մարդ-Ջահը 1962 թվականին ձեռք բերեց մենասերիալ, որպես Strange Tales կոմիքսի մի մաս՝ սերիալի վաճառքը մեծացնելու համար[4]։ Շարքը սկսվեց Strange Tales #101-ում (հոկտեմբեր, 1962թ.)՝ որպես 12-1 էջանոց պատմություններ, որոնք գրված էին Լիի կողմից, սկզբնապես գրված Լարի Լիբերի համահեղինակությամբ և նկարազարդված Քիրբիի և Դիկ Այերսի կողմից:

Պատմության մեջ Ջոննին ապրում էր իր ավագ քրոջ՝ Սյուի հետ, հորինված Գլենվյու քաղաքում, Նյու Յորք, որտեղ նա սովորում էր միջնակարգ դպրոցում և փորձում էր գաղտնի պահել իր ինքնությունը: Strange Tales #106 (մարտ, 1963) ֆիլմում Ջոնին հայտնաբերեց, որ իր ընկերներն ու հարևանները գիտեին իր սուպերհերոսի դերի մասին ամբողջ ընթացքում Ֆանտաստիկ քառյակի մասին լուրերից, բայց որոշեց ծաղրել նրան: Երկրորդ պլանի հերոսների շարքում աչքի ընկավ Դորիս Էվանսը` Ջոնիի ընկերուհին, որը սովորաբար սարսափում էր, երբ Ջոնին գնում էր հրեշների դեմ կռվելու: Նա վերադարձավ հիմնական սերիալ 1973 թվականին, որտեղ նա արդեն կայացած կին և մայր էր[96]։ Այերսը նկարել է առաջին 10 համարները, նախքան նրան փոխարինել է Ոսկե դարի մարդկային ջահի բնօրինակ ստեղծող Կարլ Բուրգոսը: Ֆանտաստիկ քառյակը ժամանակ առ ժամանակ հայտնվում էր որոշ դրվագներում, իսկ #123-ում The Thing-ը դարձավ Storm-ի լիիրավ գործընկերը (օգոստոս, 1964):

Այերսը նկարել է առաջին 10 համարները, նախքան նրան փոխարինել է Ոսկե դարի մարդկային ջահի բնօրինակ ստեղծող Կարլ Բուրգոսը: Ֆանտաստիկ քառյակը ժամանակ առ ժամանակ հայտնվում էր որոշ դրվագներում, իսկ #123-ում The Thing-ը դարձավ Storm-ի լիիրավ գործընկերը (օգոստոս, 1964):

2003-ից 2000 թվականներին մանգայով ոգեշնչված շարունակական Human Torch-ը 12 համարների համար թողարկվեց գրող Կարլ Քեսելի և նկարիչ Սքոթի Յանգի կողմից: Այնուհետև 2005 թվականին թողարկվում է Spider-Man/Human Torch մինի-սերիալը, որը պատմում է Human Torch-ի և Spider-Man-ի միջև բարեկամության սկզբի մասին։

Սոլո սերիա Էակներ

խմբագրել

The Thing-ը հայտնվել է Marvel Feature #11–12 (սեպտեմբեր–նոյեմբեր 1973 թ.) թիմային շարքի երկու թողարկումներում։ Դրանք հաջողված էին, ուստի նա ստացավ իր սեփական թիմը Marvel Two-in-One կոմիքս, որտեղ Բեն Գրիմը միավորվում էր Marvel-ի տարբեր սուպերհերոսների հետ տարբեր ժամանակաշրջաններում և այլընտրանքային իրականություններում: Կային 100 թողարկում (հունվար, 1974 - հունիս, 1983), ներառյալ 7 ամառային տարեկան (1976-1982), որին անմիջապես հաջորդեց The Thing #1-36 անհատական ​​շարքը (հուլիս, 1983 - հունիս, 1986): 2006 թվականին լույս է տեսել «The Thing» նույն անունով մինի-սերիալը ութ համարով (2006 թվականի հունվար - օգոստոս)։

Անտեսանելի կանայք մենասերիալ

խմբագրել

2019 թվականի ապրիլին Marvel Comics-ը հայտարարեց Անտեսանելի կինը 5 համարից բաղկացած մինի սերիալի թողարկման մասին՝ Սյու Սթորմի առաջին սոլո կոմիքսը։ Մարկ Ուեյդին նշանակվեց որպես գրող, իսկ Ադամ Հյուզը նկարեց թիվ 1-ի շապիկը[97]։

Անձնավորություններ

խմբագրել

ֆանտաստիկ չորսը ձևավորվել է այն բանից հետո, երբ չորս քաղաքացիական տիեզերագնացներ ենթարկվել են տիեզերական ճառագայթների՝ դոկտոր Ռիդ Ռիչարդսի կողմից նախագծված փորձնական հրթիռային նավի վրա տիեզերք չարտոնված թռիչքի ժամանակ: Օդաչու Բեն Գրիմը և անձնակազմի անդամներ Սյուզան Սթորմը և նրա կրտսեր եղբայր Ջոնի Սթորմը ողջ են մնացել Երկրի վրա վթարային վայրէջքից: Դուրս գալով հրթիռից՝ չորս փորձարկողները հայտնաբերեցին հայտնված գերտերությունները և որոշեցին դրանք օգտագործել ի շահ մարդկության։

Առաջին թողարկումը վերաբերում էր Ռիդ Ռիչարդսի տիեզերանավին, որը թռչում էր դեպի աստղերը։ Սթեն Լիի բնօրինակ համառոտագրությունը նկարագրում էր անձնակազմի պլանը՝ թռչել դեպի Մարս, սակայն Լին վերանայեց դրա բովանդակությունը «տարածության արագ կոմունիստական ​​հետազոտության» պատճառով՝ հավատալով, որ «լավ կլինի թիմ ուղարկել աստղերին՝ չսահմանափակվելով մեզ Մարսով»:, և նաև կատակով վախենում էին, որ «Թռիչքը դեպի Մարս տեղի է ունեցել դեռևս կոմիքսների վաճառքից առաջ»[98]։

Ֆանտաստիկ քառյակը չհետևեց սուպերհերոսների ժանրի կլիշեներին, քանի որ նրա անդամները ջանք չգործադրեցին թաքցնելու իրենց ալտեր էգոները, կրում էին առօրյա հագուստ մինչև #3 և վայելում էին հանրահայտության կարգավիճակ՝ իրենց գիտական ​​և հերոսական ավանդի համար հասարակության մեջ: Միաժամանակ թիմի անդամները հաճախ վիճում էին և նույնիսկ կռվում միմյանց հետ: Չնայած անցողիկ հակամարտություններին, ֆանտաստիկ քառյակը բազմիցս ապացուցել է, որ իրենք «համախմբված և սպառնացող թիմ են ցանկացածի հետ առճակատման մեջ»[48]։

Թեև տարիների ընթացքում թիմի կազմը ժամանակ առ ժամանակ փոխվել է, չորս հերոսները, ովքեր առաջին անգամ հանդես են եկել Fantastic Four #1-ում, մնում են խմբի գլխավոր և ամենահաճախ ցուցադրվող սուպերհերոսները։

  • Միստր Ֆանտաստիկը (Ռիդ Ռիչարդս) գիտական ​​հանճար է, ով կարողանում է իր մարմնի վերջույթները ձգել անմարդկային չափերի։ Միստր Ֆանտաստիկը հանդես է գալիս որպես հայրական կերպար, այդ իսկ պատճառով նա «գործնական է, խելագար և հարգալից իր գործընկերների աչքում»[48]։ Ռիչարդսն իրեն մեղադրում է տիեզերական առաքելության ձախողման համար, մասնավորապես՝ Բեն Գրիմի մոտ տեղի ունեցած փոփոխությունների համաշ։ Ըստ Սթեն Լիի, նա Ռիդին տվել է DC Comics-ի երկարացած մարդու ունակությունները, քանի որ Մարվելը նախկինում նմաններ չուներ այս հերոսի համար։[99].
  • Անտեսանելի աղջիկ / Անտեսանելի կինը(Սյուզան Սթորմ)Ռիդ Ռիչարդսի սիրեցյալը (որը հետագայում դարձավ նրա կինը) ունի իր շուրջը լույսը շահարկելու ունակություն, ինչը թույլ է տալիս նրան անտեսանելի դառնալ և շրջապատող առարկաները բացառել իր տեսադաշտից։ Սթեն Լին չէր ցանկանում, որ Սյուն ունենար գերմարդկային ուժեր, ինչպիսին Wonder Woman-ն է և «ծեծեր մարդկանց», ուստի նա հիմնավորվեց անտեսանելիության գաղափարի վրա՝ ոգեշնչված 1993-ի «Անտեսանելի մարդը» ֆիլմերից[99]։ Տարիներ անց Սյուն ցուցադրեց անտեսանելի ուժային դաշտեր ստեղծելու ունակությունը՝ դրանք օգտագործելով և՛ հարձակողական, և՛ պաշտպանական:
  • Մարդ - Ջահ (Ջոնի Սթորմ)՝ Սյու Սթորմի կրտսեր եղբայրը, ով կարողանում է կառավարել կրակը, ինչի շնորհիվ կարող է դրանով ծածկել ամբողջ մարմինը, ինչպես նաև կարողանում է թռչել։ The Human Torch-ը հիմնված էր 1940-ականների համանուն կերպարի վրա, ով հայտնվեց Timely Comics-ում՝ Marvel Comics-ի նախորդում, և անդրոիդ էր, որը նույնպես ուներ բոցավառվելու ունակություն։ Լին խոստովանեց, որ «ցանկանում էր թիմին ավելացնել Human Torch-ի ուժերով կերպար», ուստի Ջոնի Սթորմին տվեց անդրոիդի ուժեր[4]։ Ի տարբերություն իր սուպերհերոս հասակակիցների, վաղ պատմություններում Մարդկային ջահը «տիպիկ դեռահաս էր՝ ինքնահավան, ըմբոստ և հմայիչ զզվելի»[48]։ Ջոնի Սթորմը սպանվել է 2011 թվականի «Երեք» ֆիլմում [72], սակայն հարությունից հետո նա կրկին դարձավ թիմի անդամ[78]։
  • Արարած (Բեն Գրիմ)՝ Ռիդ Ռիչարդսի քոլեջի սենյակակիցն ու լավագույն ընկերը, ով վերածվեց նարնջագույն քարե հրեշի, որը ամրապնդեց նրա մարմինը և տվեց գերմարդկային ֆիզիկական ուժ: Իր արտաքին տեսքի պատճառով Բանը դառնում է ատելության, վախի և կարեկցանքի առարկա: Նա խաղում է «քեռու» դերը՝ ընտանիքի վաղեմի ընկերոջ՝ բրուքլինյան կոպիտ մաներաներով, բռնկվող բնավորությամբ և սարկաստիկ հումորի զգացումով[48]։ Սկզբնական սինոփսիսում, որը Լին գրել էր Կիրբիի համար, Բանը նախատեսված էր որպես «ծանր կերպար», սակայն տարիների ընթացքում նա ձեռք բերեց «թիմի ամենասիրված անդամի կարգավիճակ՝ ազնիվ, ուղղամիտ և պարզ մարդու»[4]։ Ըստ Լիի խոսքերի, Կիրբիի համար կերպարի իր նախնական նկարագրության մեջ նա ցանկանում էր, որ Բեն Գրիմը լիներ «այն մեկը, ով հրեշի վերածվելու պատճառով տխրություն է ապրում, քանի որ ի տարբերություն Ֆանտաստիկ քառյակի մյուս անդամների, նա չի կարող վերադառնալ նորմալ վիճակի»:

Ֆանտաստիկ քառյակն ունեցել է մի քանի շտաբ-կայաններ, առաջին հերթին Բակստեր շենքը, որը գտնվում էր Նյու Յորքում՝ 42-րդ փողոցի և Մեդիսոն պողոտայի խաչմերուկում: Բակստեր շենքը փոխարինվեց Չորս Ազատությունների հրապարակով նույն վայրում, նախորդի ավերումից հետո, որը կատարվել էր Կրիստոֆ Վերնարդի՝ թիմի ոխերիմ թշնամի Դոկտոր Դումի որդեգրած որդու ձեռքով: Մինչև Չորս Ազատությունների հրապարակի կառուցման ավարտը թիմը բնակվում էր Վրիժառուների առանձնատանը:[100]. Ափամերձ պահեստը՝ Պիրս 4 անվանմամբ, ծառայել է որպես ժամանակավոր շտաբ-կայան այն բանից հետո, երբ Չորս Ազատությունների հրապարակը ավերվել էր Որոտաբերների կողմից, ովքեր իրենց ներկայացնում էին որպես սուպերհերոսների թիմ[101]։ Իրականում չարագործներ էին Չարիքի Տիրակալների խմբից: Ի վերջո, Պիրս 4-ը ոչնչացվեց: Դա տեղի ունեցավ խմբի մեկ այլ թշնամու՝ Դիաբլոյի հետ բախման ընթացքում[102][103] որից հետո թիմը ստացավ նոր Բակստեր Շենքը՝ որպես նվեր Ռիդ Ռիչարդսի նախկին ուսուցիչներից մեկի՝ Նոա Բակստերի կողմից: Երկրորդ Բակստեր շենքը կառուցվել էր Երկրի օրբիտայում և տելեպորտացվել դատարկ տարածք, որը նախկինում զբաղեցնում էր բնօրինակը[104]։

Դաշնակիցներ և երկրորդական կերպարներ

խմբագրել

Որոշ երկրորդական կերպարներ, որոնք սերտորեն կապված են և կիսում են անձնական պատմություն Ֆանտաստիկ քառյակի անդամներից մեկի հետ, երբեք չեն եղել թիմի կազմում: Խմբի հետ առավել հաճախ փոխազդող կերպարների շարքում առանձնանում են՝ Ջրասուզակ Նեմորը (նախկինում թշնամի), Ալիսիա Մասթերսը[105], Սկրուլլ Լայջա, Հ.Ե.Ռ.Բ.Ի., Կրիստոֆ Վերնարդ (Դոկտոր Դումի նախկին պաշտպանյալը), Ուայաթ Ուինգֆուտ[106],Ֆրանկլին Շտորմ՝ Սյուի և Ջոննիի հայրը, Ռոբերտա անդրոիդ-կառավարիչը, Ագաթա Հարկնես դաստիարակչուհին[107] Եվ Ռիդի ու Սյուի երեխաները՝ Ֆրանկլին[32] և Վալերիա Ռիչարդս:

Կրիստալը և Մեդուզան իսկապես կապված են եղել Ֆանտաստիկ քառյակի հետ Marvel-ի կոմիքսներում:[108], Լյուկ Քեյջ և Նովա[109],Կին-Հալկ, Շերոն Վենտուրա, Սկոտ Լանգ, Նեմորիտա, Շտորմ և Սև հովազ Fantastic Four #347–349 (Դեկտեմբեր, 1990 – փետրվար, 1991)։ Թիմը բաղկացած էր Հալքից (որպես «Ջո Ֆիքսիտ»), Սարդ-մարդը, Վուլվերինը և ուրվականը (Դենի Քետչ)[53].

Մյուս նշանավոր կերպարները, որոնք կապված են եղել Ֆանտաստիկ քառյակի հետ, ներառում են՝ Ալիսա Մոյ, Կալեդոնիա (Ալիսանդե Ստյուարտ Երկրից-9809), Ֆանտաստիկ ուժ, Անմարդկանց:[19](մասնավորապես թագավորական ընտանիքի անդամներ՝ Սև Բոլտ, Կրիստալ, Մեդուզա, Գորգոն, Կարնակ, Տրիտոն և Լոքջաու), Ռիդի հայրը՝ Նաթանիել Ռիչարդս, Սիլվեր Սերֆեր (նախկինում թշնամի), Տանդրան, փոստատար Ուիլլի Լամպկինը, Baxter Building-ի տանտեր Ուոլթեր Քոլինզը, արարածի մրցակիցները՝ դրսի ավազակախումբը և հետևող Ուատուն:Ըստ սցենարիստ Քրիստոֆեր Նոուլզի, Քիրբիի որոշ ստեղծագործություններ, ինչպիսիք են Անմարդկանցը և Սև Պանտերան, ծառայում են որպես «ժանրի պատմության ամենաարմատական ​​հասկացությունների ցուցադրություն»:[110].

Члены Фантастической четвёрки

խմբագրել
Մականուն Իրական անուն Թիմին ներգրավելը
Բնօրինակ կոմպոզիցիա
Միստեր Ֆանտաստիկ Ռիդ Ռիչարդս Fantastic Four #1
Կին անտեսանելի յուզան Շտորմ Ռիչարդս
Մարդ Ջահ Ջոնաթան Սթորմ
Արարած Բենջամին Գրիմ
Ուրիշ մարդիկ
Բյուրեղյա Կրիստալիա Ամակվելին Fantastic Four #81
Մեդուզա Մեդուսալիտե Ամակվելին Բոլթագոն Fantastic Four #132
Լյուկ Քեյջ

(նախկինում ուժեղ մարդ)

Կարլ Լուկաս (ծն.), Լուկաս Քեյջ Fantastic Four #168
Մարդկան ջահ

(հետագայում հայտնի է որպես Նովա)

Ֆրենկի Ռեյ Fantastic Four #239
Կին -Հալք Ջենիֆեր Ուոլթերս Fantastic Four #265
Միստր Մարվել

(նաև հայտնի է որպես Կնոջ արարած)

Շերոն Վենտուրա Fantastic Four #306
Մարդ-Մրջյուն Սքոթ Լանգ Fantastic Four #384
Նամորիտա Նամորիտա Պրենտիս Fantastic Four vol. 3 #43
Փոթորիկ Օրորո Մոնրո Fantastic Four #543
Սև Պանտերա Տ'Չալլա
Հիպերփոթորիկ Ֆրանկլին Ռիչարդս Secret Invasion: Fantastic Four #3
Մտքերի փոթորիկ Վալերիա Ռիչարդս
Հոսք Դենիս Սայքս Heroic Age: One Month to Live #3
Սարդ մարդ Փիթեր Փարքեր Amazing Spider-Man #657;
FF #1
Միսս արարած Դարլա Դիրինգ Fantastic Four vol. 4 #2

Новая Фантастическая четвёрка

խմբագրել
Մականուն Իրական անուն Թիմին ներգրավելը
Բնօրինակ կոմպոզիցիա
Հալկ Բրյուս Բաններ Fantastic Four #347–349
Սարդ մարդ Փիթեր Փարքեր Fantastic Four #347–349
Կուղխ Ջեյմս Հաուլեթ Fantastic Four #347–349
Ուրվական մրցարշավորդ Դանիել Կետչ Fantastic Four #347–349
Երկրորդ կոմպոզիցիա
Վենոմ Ֆլեշ Թոմփսոն Venom (Vol. 2) #13
Կարմիր Հալկ Թադեոս I. Ռոսս Venom (Vol. 2) #13
X-23 Լորա Կիննի Venom (Vol. 2) #13
Ուրվական - հեծնող Ալեխանդրա Ջոնս Venom (Vol. 2) #13
Երրորդ կոմպոզիցիա
Մետաքս Սինդի Մուն Ghost Rider Vol. 8 #1
Հալկ Ամադեուս Չո Ghost Rider Vol. 8 #1
Կուղխ Լորա Կիննի Ghost Rider Vol. 8 #1
Ուրվական մրցարշավորդ Ռոբի Ռեյես Ghost Rider Vol. 8 #1

Անտագոնիստներ

խմբագրել

Fantastic Four-ի գործունեության տասնամյակների ընթացքում սերիալի տարբեր գրողներ և արվեստագետներ ստեղծել են մի շարք գերչարագործներ, որոնց դեմ առերեսվել են Fantastic Four-ը: Ըստ Նոուլզի՝ «Քիրբին օգնեց ստեղծել «չարագործների բանակ՝ մինչ այդ չտեսնված կատաղությամբ և կործանարար ուժով, որոնք մտադիր էին ոչնչացնել աշխարհը»։.Խմբի դասական հակառակորդներն են՝ Խլուրդ Մարդ, Գանգեր[22], Ջրասույզ Նամոր, Դոկտոր Դում, Տիկնիկավար, Կանգ Նվաճողը, Ռամա-Տուտ, Իմորտուս, Բլաստաար, Սարսափելի քառյակ[111],Աննիհիլուս[33],Գալակտուս և Կլո։ Ինչպես նաև Կախարդ և Անհնարին մարդը,[112], Կարմիր ուվակակները և նրա Սուպեր-կապիկներ [113],Խենթ մտածող Սուպեր-Սկրուլ, Մոլեկուլյար մարդ, Դիաբլո, Մարդ Դրակոն, Հոգեբանական մարդ, Ռոնան մեղադրող, Սալեմ Յոթ, Տերրակս, Տերմինուս, Հիպերփոթորիկ և Լյուսիա ֆոն Բարդաս։

Fantastic Four Incorporated

խմբագրել

Fantastic Four Incorporated, ինչպես նաև հայտնի է Fantastic Enterprises[114], ՝գեղարվեստական ​​կազմակերպություն, որը ներկայացված է Ֆանտաստիկ չորսը կոմիքսներում: Այն հիմնադրվել է Ռիդ Ռիչարդսի կողմից՝ Ռիչարդսի արտոնագրերի օգտագործումը լիցենզավորելու և Ֆանտաստիկ քառյակի գործունեությունը ֆինանսավորելու, ինչպես նաև որպես եկամտի աղբյուր։ Աշխատակիցներ:

  • Սյուզան Ռիչարդս (Անտեսանելի կինը)[115] ՝ Fantastic Four Inc.-ի գործադիր տնօրեն
  • Ջոնի Սթորմ (Մարդ Ջահ)[115] ՝ Սյուին նշանակել է գլխավոր գործադիր տնօրեն, որպեսզի նրան ընտելացնի այդ աշխատանքին:
  • Քրիստի Ստոգեր[116] ՝ Իթան Քրեյնի հետ նրանք փորձեցին շրջանակել Ջոնի Սթորմին և հասնել առաջխաղացման։
  • Իթան Քրեյն[116]՝ Քրիսթիի հետ Ստոյգերը փորձել է շրջանակել Ջոնի Սթորմին և պաշտոնի բարձրացում ստանալ։
  • Ջիան Ֆիտա[115]՝ Ջոնիի անձնական օգնականը։
  • Փալմեր[114] ՝ աշխատակցուհի, որին Սյուն օգնել է դադարեցնել իր ամուսնու հետ դաժան հարաբերությունները:
  • Ջեդ Շուլց[117] ՝ աշխատակից, ով Ռիդին տեղեկացրել է իրենց դրամական միջոցների գողության մասին։
  • Մարգարետ Կոֆպուլսկի[118]

Մշակութային ազդեցություն

խմբագրել

Ի սկզբանե ֆանտաստիկ քառյակը տարբերվում էր այն դարաշրջանի մյուս սուպերհերոսներից, որոնցում ստեղծվել էր թիմը: Հիմնական տարբերություններից մեկն այն էր, որ խմբի անդամները չէին թաքցնում իրենց սուպերհերոսի ինքնությունը հանրությունից, ինչը մարդկանց մոտ վախ ու կասկածանք առաջացրեց նրանց նկատմամբ: Բացի այդ, թիմի ներսում ներքին կոնֆլիկտները թույլ չեն տվել նրանց կենտրոնանալ համատեղ առաքելությունների վրա[48]։ Սթեն Լին նրանց նկարագրել է որպես «խնդիրներով հերոսներ»[119], Թեև Բանը կարճատև բնավորություն ուներ, Մարդկային ջահը զայրանում էր երեխա համարվելուց: Միստր Ֆանտաստիկը մեղադրեց իրեն Բանի վերափոխման համար: Սոցիոլոգ Բրեդֆորդ Վ. Ռայթը թիմը նկարագրել է որպես «մարդկային զգացմունքների և անհատականությունների անկայուն խառնուրդ»: Չնայած իրենց տարբերություններին, նրանք, ի վերջո, լավ են աշխատում որպես թիմ[120]։

Fantastic Four-ի առաջին թողարկումը հաջողություն ունեցավ՝ սկսելով նոր ուղղություն սուպերհերոսական կոմիքսներում և շուտով ազդելով շատ այլ սուպերհերոսական կոմիքսների վրա։[121]. Ընթերցողներին դուր է եկել Բենի դժգույնությունը, Ջոնիի հակվածությունը՝ նյարդայնացնելու ուրիշներին, և Ռիդի և Սյուի վիճաբանությունը: Սթեն Լին զարմացավ առաջին համարի արձագանքից, որն ազդեց նրա որոշման վրա՝ մնալ կոմիքսների ոլորտում՝ չնայած Marvel-ից հեռանալու իր նախնական որոշմանը։ Կոմիքսների փորձագետ Սթիվեն Կրենսկին հայտարարել է, որ «Լիի բնական երկխոսությունը և թերի կերպարները գրավել են 1960-ականների երեխաներին, ովքեր կարծում էին, որ իրենք իրական են»:[14].

2005 թվականի դրությամբ վաճառվել է 150 միլիոն Fantastic Four կոմիքսներ։[119].

Այլ լրատվամիջոցներում

խմբագրել

Ֆանտաստիկ քառյակի մասին թողարկվել է չորս անիմացիոն սերիա և չորս գեղարվեստական ​​ֆիլմ։

1975-ին «Շաբաթ երեկոյան ուղիղ եթերում»-ից առաջ կարճատև ռադիոհաղորդում կար, որը պատմում էր Լիի և Քիրբիի պատմությունները։[122] Ֆիլմում նկարահանվել են Բիլ Մյուրեյը՝ «Մարդկային ջահը», Բոբ Մաքսվելը՝ Ռիդ Ռիչարդսը, Սինտիա Ադլերը՝ Սյու Սթորմի դերում, Ջիմ Պապասը՝ Բեն Գրիմը և Ջերի Թուրհեդեյնը՝ բժիշկ Դումի դերում: Մարդ մրջյուն,Նամոր,Նիկ Ֆյուրի և Հալկը։ Հերոսների տողերը գրեթե բառացի վերցված էին կոմիքսներից։ Թիմը միայն մեկ աուդիո ելույթ ունեցավ Power Records Fantastic Four ալբոմում։[123].

Հեռուստացույց

խմբագրել

Ֆանտաստիկ քառյակի մասին չորս անիմացիոն սերիա է նկարահանվել: Առաջին անիմացիոն սերիալը արտադրվել է Հաննա-Բարբերայի կողմից և բաղկացած է եղել 20 դրվագից՝ հեռարձակվելով 1967 թվականի սեպտեմբերի 9-ից մինչև 1970 թվականի մարտի 15-ը[124]։ Երկրորդ Fantastic Four անիմացիոն սերիալը արտադրվել է և տևել է 13 դրվագ, որը ցուցադրվել է 1978 թվականի սեպտեմբերի 9-ից մինչև դեկտեմբերի 16-ը։ Այս տարբերակում Մարդկային ջահին փոխարինեց Գ.Ե.Ր․Բ.Ի ռոբոտը:

1979 թվականին The Thing-ը հայտնվեց շաբաթ առավոտյան մուլտֆիլմի կեսում, որը Ֆրեդը և Բարնին հանդիպում են իրին։ Հերոսի պատմությունը զգալիորեն վերամշակվել է սերիալի համար: Այս ծրագրի գլխավոր հերոսը Բենջի Գրիմն էր՝ դեռահաս տղան, ով ուներ մի զույգ կախարդական մատանիներ, որոնք նրան վերածեցին քարե հրեշի, երբ նա դրանք միացրեց և ասաց. «Մատանի արարածներ, արա ձեր գործը»: Ֆանտաստիկ քառյակի մնացած անդամները չեն հայտնվում անիմացիոն սերիալում։ Բացի այդ, Ֆրեդ Ֆլինթսթոունը և Բարնի Ռուբլը նույնպես բացակայում են շոուից, չնայած հայտնվեցին բացման հաջորդականում: Երրորդ անիմացիոն սերիալը ստեղծվել է The Marvel Action Hour-ի շրջանակներում և պատմում է ինքը՝ Սթեն Լին։ Այս անիմացիոն սերիալը բաղկացած էր 26 դրվագից՝ հեռարձակվելով 1994 թվականի սեպտեմբերի 24-ից մինչև 1996 թվականի փետրվարի 24-ը։ Թիմի անդամները մասնակցում են 1994 թվականի «Սարդ-մարդ» անիմացիոն սերիալի «Գաղտնի պատերազմներ» կամարին։ 1996 թվականի «Անհավանական Հալկը» անիմացիոն սերիալում Ռիդը, Ջոնին և Սյուն հանդես են գալիս «Ֆանտաստիկ ամրություն» դրվագում, մինչդեռ Բենը հանդես է գալիս որպես Հալկի հակառակորդ։ Չորրորդ անիմացիոն սերիան՝ Fantastic Fours, Հանրահայտ աշխարհի չեմպիոն,առաջին անգամ ցուցադրվեց 2006 թվականի սեպտեմբերի 2-ին Cartoon Network-ում և բաղկացած էր 26 դրվագից։

Վրիժառուներ անիմացիոն սերիալում Ֆանտաստիկ քառյակը մի քանի անգամ հիշատակվում է առաջին սեզոնի ընթացքում, և նրանց անդամները հանդես են գալիս որոշ դրվագներում։ Թիմն ամբողջությամբ հայտնվեց «Դոկտոր Դումի անձնական պատերազմը» դրվագում, որտեղ «Վրիժառուները» միավորվում են Ֆանտաստիկ քառյակի հետ՝ պայքարելու իրենց ոխերիմ թշնամու հետ, իսկ վերջին դրվագում թիմերը ևս մեկ անգամ դաշինք են կազմում Գալակտուսի դեմ։ The Creature-ը դառնում է Նոր վրիժառուների անդամ համանուն սերիայում։

Ֆանտաստիկ քառյակը նկարահանվել է «Սուպերհերոսների ջոկատ» անիմացիոն սերիալում: «Հալկը և Ու.Դ.Ա.Ր-ի գործակալները» անիմացիոն սերիալում։ Ֆանտաստիկ քառյակը ներկայացված է «Այլևս հրեշներ չկան» դրվագում։

Կինո

խմբագրել

1994 թվականին Ռոջեր Քորմանի կողմից նկարահանվել է չթողարկված «Ֆանտաստիկ քառյակ» ֆիլմը։ Ռիդ Ռիչարդսի դերը մարմնավորել է Ալեքս Հայդ-Ուայթը, Ռեբեկա Ստաաբը՝ Սյուզան Սթորմը, Ջեյ Անդերվուդը՝ Ջոնի Սթորմը, իսկ Մայքլ Բեյլի Սմիթը մարմնավորել է Արարաածը։ Ջոզեֆ Քալփը հանդես եկավ որպես Բժիշկ Դում ՝ գլխավոր հակառակորդ։ Ֆիլմը ստեղծվել է այն նպատակով որպեսզի պահպանել Fantastic Four-ի իրավունքները պահպանելու համար, բայց երբեք չի թողարկվել թատերական կամ տնային լրատվամիջոցներով[125]։ Բերնդ Էյխինգերի խոսքով՝ Ավի Արադը ֆիլմի իրավունքները ձեռք է բերել մի քանի միլիոն դոլարով։[126].

2005 թվականին 20th Century Fox-ից թողարկվեց Թիմ Սթորիի մեծ բյուջետային ֆիլմը Ֆանտասկին Քառյակ[127]։ Դերերում՝ Ջեսիկա Ալբա, Իոան Գրուֆուդդ, Քրիս Էվանս, Մայքլ Չիկլիս և Ջուլիան Մաքմահոն։ Չնայած քննադատների հակասական ակնարկներին, այն 155 միլիոն դոլար է վաստակել Հյուսիսային Ամերիկայում և 330 միլիոն դոլար՝ համաշխարհային կինովարձույթում[128][129]։ 2007 թվականին էկրան բարձրացավ «Ֆանտաստիկ քառյակ. Արծաթե սերֆերի վերելքը» ֆիլմը[130], կրկին ռեժիսոր Ստորիի կողմից և 2005 թվականի «Քառյակ»-ի շարունակությունը։ Առաջին ֆիլմի գլխավոր դերասանական կազմի բոլոր անդամները նկարահանվել են շարունակությունում։ Չնայած կինոքննադատների հիմնականում բացասական ակնարկներին, ֆիլմը Հյուսիսային Ամերիկայում վաստակեց 132 միլիոն դոլար, իսկ ամբողջ աշխարհում՝ 289 միլիոն դոլար։[131].

2009 թվականի օգոստոսին հայտարարվեց Ֆանտաստիկ Քառյակ ֆիլմերի վերագործարկման մասին[132][133], 2013 թվականին հայտնի դարձավ, որ ֆիլմաշարի առաջին ֆիլմը էկրան կբարձրանա 2015 թվականի ամռանը ռեժիսոր Ջոշ Թրանկից։ Ֆիլմում նկարահանվել են Մայլս Թելլերը՝ Ռիդ Ռիչարդսի դերում, Քեյթ Մարան՝ Սյու Սթորմի դերում, Մայքլ Բ.Ջորդանը որպես Ջոնի Սթորմ, Ջեյմի Բելը Բեն Գրիմի դերում և Թոբի Քեբելը որպես բժիշկ Դում[134][135][136]։ Որպես հիմք ընդունվել է Ultimate Ֆանտաստիկ Քառյակի հայեցակարգը։ Ֆիլմի նկարահանումից առաջ տեղեկություններ հայտնվեցին Ֆանտաստիկ քառյակըի մասին բոլոր կոմիքսների փակման մասին, որպեսզի ստիպեն Fox ստուդիային վերադարձնել իրավունքները հերոսներին[137][138]։ Սակայն նույն թվականի հոկտեմբերին բոլոր թողարկումները չեղարկվեցին[139][140]։ Ֆիլմը վատ ընդունվեց քննադատների կողմից և ձախողվեց կինովարձույթում[141]։

Մարվելի կինոմատոգրաֆիայի տիեզերքը

խմբագրել

12017 թվականի դեկտեմբերի 14-ին Walt Disney ընկերությունը համաձայնել է 52,4 միլիարդ դոլար արժողությամբ գործարք ձեռք բերել 21st Century Fox-ը, ներառյալ Fantastic Four-ի իրավունքները 20th Century Fox-ից: Disney-ի գործադիր տնօրեն Բոբ Իգերը ասել է, որ Marvel Studios-ը նախատեսում է ինտեգրել Ֆանտաստիկ քառյակը X-Men-ի և Deadpool-ի հետ միասին իր կինոտիեզերքում[142]։ 2019 թվականի մարտի 20-ին 71,3 միլիարդ դոլար արժողությամբ գործարքը պաշտոնապես փակվեց[143]. В июле 2019 года на San Diego Comic-Con глава Marvel Studios Кевин Файги анонсировал, что в разработке студии на будущие фазы находится фильм о четвёрке[144][145] 2020 թվականի Դեկտեմբերին հայտարարված էր, որ ֆիլմի ռեժիսորը դարնում էր Ջոն ՈՒոտտսը [146], սակայն, նա լքեց նախագիծը 2022 թվականի ապրիլին՝ վկայակոչելով անձնական պատճառները[147]; սեպտեմբերին նրան փոխարինեց Մեթ Շաքմանը[148]։ «Ֆանտաստիկ Քարյակը» կլինի KBM-ի վեցերորդ փուլի առաջին ֆիլմը և էկրան կբարձրանա 2025 թվականի փետրվարի 14-ին[149]։ В2024 թվականի փետրվարին հայտնի դարձավ, որ գլխավոր դերերը կխաղան Պեդրո Պասկալը, Վանեսա Քիրբին, Ջոզեֆ Քուինը և Էբոն Մոս-Բաչրախը։

Ջոն Կրասինսկին խաղացել է Ռիդ Ռիչարդսի,Միստեր Ֆանտաստիկ ֆիլմի այլընտրանքային տարբերակը 2022 թվականին նկարահանված «Դոկտոր Սթրենջը խելագարության բազմաշխարհում» ֆիլմում[150]։

Վիդեո Խաղեր

խմբագրել

1985 թվականին Մարդ-ջահը և Արարածը ներկայացավ գլխավոր դերերում Questprobe: Featuring Human Torch and the Thing, միանալով խաղին от Adventure International 8 բիթանոց սերիայի համար սերիա Atari. 1977 թվականին դուրս եկավ միանվանի խաղ։ Թիմը հայտնվել է հարթակի տեսախաղում Super NES և Sega Genesis Spider-Man: The Animated Series 1995 թվական՝ հիմնված 1994 թվականի «Սարդ-մարդ» անիմացիոն շարքի վրա։Արարածյ և Մարդ-ջահը խաղին միացան 2005 թվականին Marvel Nemesis: Rise of the Imperfects.

Ֆանտաստիկ քառյակ-ի բոլոր անդամները խաղին ենթակա կերպարներ են Marvel: Ultimate Alliance, մինչդեռ Բժիշկ Դումը ծառայում է որպես խաղի գլխավոր հակառակորդ: Ֆանտաստիկ քառյակի անդամները նույնպես ներկայացված են Marvel: Ultimate Alliance 2, չնայած սյուժեի համաձայն, թիմը պարզվում է, որ բաժանվում է երկու ճամբարի. Միստր Ֆանտաստիկը կանգնած է սուպերհերոսների գրանցման ակտի կողքին, և Արարածը որոշ ժամանակով անհասանելի է դառնում խաղի համար, քանի որ, ինչպես սյուժեում Civil War,նա ի նշան բողոքի լքում է Ամերիկան։ Բեն Գրիմը հետագայում վերադառնում է, որպեսզի օգնի կանխել քաղաքացիական զոհերը հակամարտության ընթացքում:Ֆանտաստիկ քառյակը նույնպես հայտնվում է Marvel Ultimate Alliance 3: The Black Orderորպես խաղի DLC-ի մի մաս՝ Ասպետ Մարվելի լրացուցիչ անդամների և իքաս մարդկանց հետ։

Ultimate Spider-Man Մարդ-Ջահը հանդես է գալիս որպես Սարդ Մարդ-ի մրցակից մրցավազքում, բայց բացակայում է տարբերակում Game Boy Advance. 2005 թվականի ֆիլմի հիման վրա թողարկվեց համանուն խաղ, իսկ երկու տարի անց թողարկվեց դրա անմիջական շարունակությունը։ Բացի այդ, Ֆանտաստիկ Քառյակի անդամները խաղի ենթակա կերպարներ են Marvel Heroes и Lego Marvel Super Heroes.

Ֆանտաստիկ Քառյակը նկարահանվել է իրենց իսկ համանուն հատվածում Pinball FX 2, հրապարակված Zen Studios[151].

Պարոդիաներ

խմբագրել
  • «Վենտուրա եղբայրներ» անիմացիոն սերիալում կա մուտանտների թիմ, որը ծաղրում է ֆանտաստիկ քառյակը։ Բժիշկ Ռիչարդ անհնարին (անգլ.՝ Dr. Impossible) անվերջ ձգվելու ունակությամբ փայլուն գիտնական է։ Նրա կինը՝ Սալին, հուզական ցնցումների պահերին անտեսանելի է դարձնում միայն իր մաշկը՝ դրանով իսկ տեսանելի դարձնելով նրա մկաններն ու մկանները։ Նրա եղբայր Քոդին օդի հետ շփվելուց բռնկվում է, սարսափելի տանջանք է ապրում: Նրանց ընկեր Նեդը դարձավ հսկայական, մտավոր հետամնաց բիրտ:
  • «Սպունգ Բոբ քառակուսի շալվար» անիմացիոն սերիալում, Ծովային հերոսի և Բռնակ տղայի մասին դրվագներից մեկում, գլխավոր հերոսները գերհզորություններ ստացան իրենց զգեստների շնորհիվ։ Սքվիդվարդը դարձավ կապիտան Մագմա (Մարդկային ջահի ծաղրերգություն), Պատրիկը դարձավ Էլաստիգիրլ (Միստեր Ֆանտաստիկի պարոդիա), Սենդին դարձավ անհետացող (Անտեսանելի տիկնոջ ծաղրերգությունը), իսկ Սպունգ Բոբը ձեռք բերեց գերարագություն։
  • Մուլտսերիալ «Օ՜, այս երեխաները» անիմացիոն շարքում գլխավոր հերոսները շատ փոքր երեխաներ են, ովքեր խաղում են Fantastic Four-ի տիկնիկների հետ, նրանք հանդես են գալիս իրենց սուպեր-հերոսի ինքնություններով և վերածվում դրանց իրենց երևակայության մեջ: Այսպիսով, Թոմին դարձավ Գազան տղա, որը կարող է վերափոխվել տարբեր կենդանիների: Եղբայրն ու քույրը Ֆիլն ու Լիլը փուչիկ տղա են և կետավոր աղջիկ: Եվ Չակին դարձավ Սուպոր սկունկ: Նրանց գլխավոր թշնամին Անժելիկան դարձավ բժիշկ Դումի բնական նմանակը:
  • «Սիմփսոնները» մուլտիպլիկացիոն սերիալում «Սարսափի ծառատունկ X» դրվագում Լիզան ուժ է ստանում Արարածի պես, և Բարթը սկսում է ձգվել մինչև անհավանական չափերի, ինչպես պարոն Ֆանտաստիկը, իսկ «Սարսափի ծառատունկ XIV»-ում գլխավոր հերոսները՝ Սիմփսոնների ընտանիքի անդամները մի քանի վայրկյանով վերածվում են Ֆանտաստիկ քառյակի անդամներ։ Հոմերը դառնում է արարած, Մարջ – Ջահ մարդ, Բարթ - Միստր Ֆանտաստիկ իսկ Մեգին անտեսանելի լեդի։
  • «Անհավանականները» մուլտֆիլմում գլխավոր սուպերհերոսներն իրենք են ֆանտաստիկ քառյակի պարոդիան։ Պարոն բացառիկ՝ արարածի պարոդիա։ Էլաստիկա՝ Միստր Ֆանտաստիկի պարոդիան։
  • Մանուշակ՝ Անտեսանելի Լեդիի պարոդիան, իսկ մուլտֆիլմի վերջում պարզվում է, որ Ջեք-Ջեքն ունի հազար գերհզոր ուժերից մեկը՝ վերածվելով կրակի։ Մուլտֆիլմի գլխավոր սուպեր չարագործը՝ Համախտանիշ՝ Դոկտոր Դումի պարոդիան, իսկ մինչ մուլտֆիլմի վերջին վարկածը հայտնվում է Էքսկավատոր Պոդրիվաշկինը՝ պարոդիա մարդ–խլուրդի։
  • Անիմացիոն սերիալում «Բեթմենը ապագայի» 1-ին սեզոնի 6-րդ դրվագում հայտնվում է Ֆանտաստիկ եռյակը։ Երկչափ մարդ՝ ունենալով Միստր Ֆանտաստիկի գերհզուր ուժերը, Ֆրեոն, հերոսուհին ունակ է սառեցնել, ինչպես սառցե մարդ, միավորելով գերտերությունները արարածի և Մարդ–Ջահի։
  • «Օզզի և Դրիքս» անիմացիոն սերիալում «Եկեք ծխենք» դրվագում, Ծխախոտի ծխի տոքսինները ծաղրում էին Ֆանտաստիկ քառյակը։ Խեժ՝ Արարած, Բութան՝ Մարդ–Ջահ,ածխաթթու գազ՝Անտեսանելի լեդի, իսկ նիկոտինաթթու՝ Միստր Ֆանտաստիկ։
  • Ֆիլմում «Սուպերհերոս ֆիլմ» կան Մարդկային ջահի և անտեսանելի տիկնոջ պարոդիաներ, Ջահը նվագեց Սայմոն Ռեկս,և Անտեսանելի մարդը՝ Պամելա Անդերսոն։
  • Zack Zero խաղը գլխավոր հերոսը տիրապետում է գերհզորությունը Արարածի և Մարդ–Ջահի,և նաև կարող է սառեցնել, Ինչպես Սառցե մարդը։
  • Տիեզերական ջեմ ֆիլմում՝ նոր սերունդը Բասկետբոլի մեծագույն աստղերի թվային տարբերակները ֆանտաստիկ քառյակի նման կարողություններ ունեին։ Նրանց թիմը օձային տարբերակ ուներ(Միստր Ֆանտաստիկի պարոդիան), սարդակերպ վերսիան ( Մարդ–Սարդի պարոդիան), թռչնաձեւ (տատանումներ թեմայի վերաբերյալ Արարածը), ունակություններով կերպար Մարդ Ջահին և Հիդրոմենև զրահ հիշեցնող մեխանիկական վայրկյանաչափ մարդ Բժիշկ Դումը։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Stan Lee Origins of Marvel Comics. — Simon & Schuster/A Fireside Boo, 1974. — С. 16. — 254 с. — ISBN 0671218638
  2. ↑ Ro, Ronin Tales to Astonish: Jack Kirby, Stan Lee and the American Comic Book Revolution. — Bloomsbury USA, 2004. — С. 87—88, 110—111. — ISBN 1-58234-345-4
  3. ↑ Morrow, John (June 2019). Kirby & Lee: Stuf' Said! (Expanded Second Edition) (Second ed.). TwoMorrows Publishing. էջ 88. ISBN 978-1-60549-094-6.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Daniels, Les (1993). Marvel: Five Fabulous Decades of the World's Greatest Comics. New York, New York: Harry N. Abrams. ISBN 0-8109-8146-7.
  5. ↑ Love, GB (1970). Rockets Blast Comic Collector 81. GB Love.
  6. ↑ Groth, Gary (Февраль 1990). «Interview III: 'I've never done anything halfheartedly'». The Comics Journal. Seattle, Washington: Fantagraphics Books (134). Reprinted in George, Milo, ed. (May 2002). The Comics Journal Library Volume 1: Jack Kirby. Seattle, Washington: Fantagraphics Books. ISBN 1-56097-434-6.
  7. ↑ 7,0 7,1 Wells, John (January 2015). American Comic Book Chronicles 1960-64. TwoMorrows Publishing. էջեր 74–75. ISBN 978-1-60549-045-8.
  8. ↑ Thomas, Roy (Август 2011). «Clothes Make the Man – and the Super-hero Team!». Alter Ego. Raleigh, North Carolina: TwoMorrows Publishing (104): 14. «Stan himself at some point played around by drawing a number of possible chest insignias, as seen at left, before settling on the simple number '4' in a circle ...»
  9. ↑ 9,0 9,1 Wells, Earl (Октябрь 1995). «Once and For All, Who Was the Author of Marvel». The Comics Journal. Seattle, Washington (181). Reprinted in George, The Comics Journal Library.
  10. ↑ Lee, Stan; Kirby, Jack (November 1962). Fantastic Four Volume 1 Number 1. Canam Publishers Sale Corp. էջեր 26–32.
  11. ↑ Van Lente, Fred; Dunlavey, Ryan (2012). The Comic Book History of Comics. IDW. էջեր 102–103. ISBN 978-1613771976.
  12. ↑ 12,0 12,1 Harvey, R. C. (Апрель 1994). «What Jack Kirby Did». The Comics Journal. Seattle, Washington (167). Reprinted in George, The Comics Journal Library.
  13. ↑ Evanier, Mark (2008). Kirby: King of Comics. New York, New York: Abrams Books. ISBN 978-0-8109-9447-8.
  14. ↑ 14,0 14,1 Krensky, Stephen (2007). Comic Book Century: The History of American Comic Books. Minneapolis, Minnesota: Twenty-First Century Books. էջ 59. ISBN 978-0-8225-6654-0. Արխիվացված է Փետրվար 4, 2021 Wayback Machine-ի միջոցով:
  15. ↑ DeFalco, Tom; Gilbert, Laura, ed. (2008). «1960s». Marvel Chronicle A Year by Year History. London, United Kingdom: Dorling Kindersley. էջ 84. ISBN 978-0756641238. «It did not take long for editor Stan Lee to realize that The Fantastic Four was a hit...the flurry of fan letters all pointed to the FF's explosive popularity.» {{cite book}}: |first2= has generic name (օգնություն)CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  16. ↑ DeFalco "1960s" in Gilbert (2008), p. 86: "Stan Lee and Jack Kirbuy reintroduced one of Marvel's most popular Golden Age heroes – Namor, the Sub-Mariner."
  17. ↑ DeFalco "1960s" in Gilbert (2008), p. 86: "The introduction of Dr. Doom signaled a slight shift in direction for Stan Lee and Jack Kirby. At last they were moving away from their monster-book formulas to embrace the super hero genre. Dr. Doom was their first real attempt to create an enduring super villain."
  18. ↑ Cronin, Brian (2010-09-18). «A Year of Cool Comics – Day 261». Comic Book Resources. Արխիվացված օրիգինալից 2010-11-23-ին. Վերցված է 2010-09-29-ին.
  19. ↑ 19,0 19,1 DeFalco "1960s" in Gilbert (2008), p. 111: "The Inhumans, a lost race that diverged from humankind 25,000 years ago and became genetically enhanced."
  20. ↑ Cronin, Brian (2010-09-18). «A Year of Cool Comics – Day 262». Comic Book Resources. Արխիվացված օրիգինալից 2011-07-08-ին. Վերցված է 2010-09-29-ին.
  21. ↑ DeFalco "1960s" in Gilbert (2008), p. 117: Stan Lee wanted to do his part by creating the first black super hero. Lee discussed his ideas with Jack Kirby and the result was seen in Fantastic Four #52.
  22. ↑ 22,0 22,1 DeFalco "1960s" in Gilbert (2008), p. 84: "The second issue of the increasingly popular The Fantastic Four introduced the shapeshifting Skrulls, created by Stan Lee and Jack Kirby...Like the 1956 sci-fi mmovie The Invasion of the Body-Snatchers, Lee and Kirby tapped into a fear that gripped the U.S. at this time: the fear that Russian spies were infiltrating society."
  23. ↑ DeFalco "1960s" in Gilbert (2008), p. 124: "Adam Warlock was an artificial being created by scientists to be the first of an invincible army. Simply referred to as "Him' in his early appearances, Warlock later rebelled against his creators in Fantastic Four #66."
  24. ↑ Thomas, Roy (2006). «Moment 29: The Galactus Trilogy». Stan Lee's Amazing Marvel Universe. New York, New York: Sterling Publishing. էջեր 112–115. ISBN 978-1-4027-4225-5.
  25. ↑ Hatfield, Charles (Февраль 2004). «The Galactus Trilogy: An Appreciation». The Collected Jack Kirby Collector. 1: 211.
  26. ↑ Cronin, Brian (2010-02-19). «A Year of Cool Comics – Day 50». Comic Book Resources. Արխիվացված օրիգինալից 2010-05-04-ին. Վերցված է 2010-09-29-ին.
  27. ↑ DeFalco "1960s" in Gilbert (2008), p. 115: "Stan Lee may have started the creative discussion that culminated in Galactus, but the inclusion of the Silver Surfer in Fantastic Four #48 was pure Jack Kirby. Kirby realized that a being like Galactus required an equally impressive herald."
  28. ↑ Greenberger, Robert, ed. (December 2001). 100 Greatest Marvels of All Time. Marvel Comics. էջ 26. {{cite book}}: |first= has generic name (օգնություն)CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  29. ↑ DeFalco "1960s" in Gilbert (2008), p. 95
  30. ↑ DeFalco "1960s" in Gilbert (2008), p. 110: "Having seen them together as a couple since Fantastic Four #1, the fans couldn't wait for the wedding of Sue Storm and Reed Richards."
  31. ↑ DeFalco "1960s" in Gilbert (2008), p. 119
  32. ↑ 32,0 32,1 DeFalco "1960s" in Gilbert (2008), p. 133: "November [1968] saw the birth of Franklin Richards, the son of Reed and Sue."
  33. ↑ 33,0 33,1 DeFalco "1960s" in Gilbert (2008), p. 133: "Annihilus first encountered humanity when Mr. Fantastic, the Human Torch, and the Thing entered the Negative Zone in search of anti-matter particles."
  34. ↑ «Fantastic Four». Markify. Արխիվացված է օրիգինալից 2016-03-03-ին. Վերցված է 2013-05-28-ին.
  35. ↑ Sanderson, Peter "1970s" in Gilbert (2008), p. 144: "In 1970, [the Silver Age of comic books] began its end with the departure of artist Jack Kirby...marking the end of the most creative period in Marvel history."
  36. ↑ Sanderson "1970s" in Gilbert (2008), p. 157: "September [1972] witnessed a new generation taking command at Marvel Comics. Roy Thomas not only became writer of 'The World's Greatest Comic Magazine' with Fantastic Four #126, but also simultaneously became Marvel's Editor-in-Chief."
  37. ↑ Sanderson "1970s" in Gilbert (2008), p. 168: "New Marvel writer Chris Claremont and artist John Buscema introduced Madrox the Multiple Man, a mutant who could duplicate his own body over and over."
  38. ↑ Կաղապար:Gcdb series
  39. ↑ Sanderson "1970s" in Gilbert (2008), p. 176: "In a venture into metafictional comedy, the mischievous Impossible Man visited the Marvel offices, where he met his creators Stan Lee and Jack Kirby, as well as the collaborators on his current story, writer Roy Thomas and artist George Pérez."
  40. ↑ Martini, Frank (Декабрь 2013). «Marv Wolfman's Bicentennial Battles». Back Issue!. Raleigh, North Carolina: TwoMorrows Publishing (69): 44–47.
  41. ↑ Sanderson "1970s" in Gilbert (2008), p. 190: "Created by writer Marv Wolfman and artist John Byrne, Terrax would not only become a threat to the Fantastic Four but also Galactus himself."
  42. ↑ Manning, Matthew K.; Gilbert, Laura, ed. (2012). «1980s». Spider-Man Chronicle Celebrating 50 Years of Web-Slinging. London, United Kingdom: Dorling Kindersley. էջ 113. ISBN 978-0756692360. «In the conclusion to a tale that had begun in the pages of Peter Parker, The Spectacular Spider-Man #42 (May), writer [Bill] Mantlo and artist John Byrne had the latest incarnation of the Frightful Four face off against their Fantastic counterparts» {{cite book}}: |first2= has generic name (օգնություն)CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  43. ↑ Mantlo, Bill (w), Zeck, Mike (p), Mooney, Jim (i). "Give Me Liberty Or Give Me Death!" Peter Parker, The Spectacular Spider-Man 42 (Май 1980)
  44. ↑ Mantlo, Bill (w), Byrne, John (p), Sinnott, Joe (i). "When A Spider-Man Comes Calling!" Fantastic Four 218 (Май 1980)
  45. ↑ 45,0 45,1 Powers, Tom (Февраль 2010). «John Byrne's Fantastic Four: The World's Greatest Family Magazine!». Back Issue!. Raleigh, North Carolina: TwoMorrows Publishing (38): 3–22.
  46. ↑ DeFalco "1980s" in Gilbert (2008), p. 200: "John Byrne went back to basics with the Fantastic Four and evoked the title's early days of Stan Lee and Jack Kirby."
  47. ↑ «GCD:: Issue:: Fantastic Four #232 [Direct Edition]». Comics.org. Արխիվացված օրիգինալից 2015-11-06-ին. Վերցված է 2021-12-04-ին.
  48. ↑ 48,0 48,1 48,2 48,3 48,4 48,5 Wright, Bradford W. (2001). Comic Book Nation: The Transformation of Youth Culture in America. Baltimore, Maryland: Johns Hopkins University Press. ISBN 0-8018-7450-5.
  49. ↑ Cooke, Jon B.; Eric Nolen-Weathington (2006). Modern Masters Volume Seven: John Byrne. Raleigh, North Carolina: TwoMorrows Publishing. էջեր 42–44. ISBN 978-1-893905-56-06. {{cite book}}: Check |isbn= value: length (օգնություն)
  50. ↑ DeFalco "1980s" in Gilbert (2008), p. 221: "After freeing herself from the Psycho-Man's control, Susan changed her name from the Invisible Girl to the Invisible Woman."
  51. ↑ «Jessica Alba – Fantastic Four Girls». UGO. Արխիվացված է օրիգինալից 2008-04-06-ին. Վերցված է 2009-03-06-ին.
  52. ↑ Englehart, Steve. «Fantastic Four 304–332». SteveEnglehart.com. էջեր 1–3. Արխիվացված օրիգինալից 2012-03-19-ին. Վերցված է 2009-03-09-ին.
  53. ↑ 53,0 53,1 Manning, Matthew K. "1990s" in Gilbert (2008), p. 252: "Spider-Man, the Hulk, Wolverine, and Ghost Rider were tricked into forming a new Fantastic Four...Written by Walter Simonson with art by Arthur Adams, this new FF found themselves locked in battle with the Mole Man."
  54. ↑ Cowsill, Alan "1990s" in Gilbert (2012), p. 186: "Take Spidey, Ghost Rider, Wolverine, and the Hulk, add a script by Walt Simonson and illustrations by Art Adams, and the result is one of the best Marvel comics of the decade."
  55. ↑ Nolen-Weathington, Eric (2006). Modern Masters Volume Eight: Walter Simonson. Raleigh, North Carolina: TwoMorrows Publishing. էջ 66. ISBN 978-1-893905-64-01. {{cite book}}: Check |isbn= value: length (օգնություն) Արխիվացված է Դեկտեմբեր 4, 2021 Wayback Machine-ի միջոցով:
  56. ↑ Manning, Shaun (2008-01-15). «Brand New (May) Day: DeFalco talks Amazing Spider-Girl». Comic Book Resources. Արխիվացված օրիգինալից 2013-10-19-ին. Վերցված է 2009-03-10-ին.
  57. ↑ «Blog Posts». Fantasticfourheadquarters.co.uk. Արխիվացված օրիգինալից 2019-02-23-ին. Վերցված է 2021-12-04-ին.
  58. ↑ Manning "1990s" in Gilbert (2008), p. 265: "In this issue penned by Tom DeFalco and penciled by Paul Ryan, Dr. Doom...managed to lure Reed Richards to him and seemingly ended both of their lives"
  59. ↑ Manning "1990s" in Gilbert (2008), p. 280: "Jim Lee both wrote and drew this Heroes Reborn relaunch title with the help of fellow scripter Brandon Choi."
  60. ↑ Manning "1990s" in Gilbert (2008), p. 288: "Writer Scott Lobdell rearranged his X-schedule to try his hand at writing a different team of Marvel heroes in this new Heroes Reborn series. It was drawn by Alan Davis."
  61. ↑ «Fantastic Four (III) (1998–2003)». The Unofficial Handbook of Marvel Comics Creators. Արխիվացված օրիգինալից 2021-09-30-ին. Վերցված է 2021-12-04-ին.
  62. ↑ Waid, Mark (w), Wieringo, Mike (p), Kesel, Karl (i). "Inside Out" Fantastic Four v3, 60 (Октябрь 2002)
  63. ↑ Hudlin, Reginald; Portela, Francis (2007). Black Panther: Four the Hard Way. Marvel Comics. էջ 120. ISBN 978-0785126553.
  64. ↑ Hudlin, Reginald; Portela, Francis (2008). Black Panther: Little Green Men. Marvel Comics. էջ 96. ISBN 978-0785126577.
  65. ↑ Boyle, Sean (2008-02-12). «Mark Millar: Tripping the Light Fantastic». Comics Bulletin. Արխիվացված է օրիգինալից 2008-05-15-ին.
  66. ↑ Richards, Dave (2007-08-11). «WWC: Mark Millar is the New Fantastic Four-Man». Comic Book Resources. Արխիվացված օրիգինալից 2014-05-21-ին. Վերցված է 2013-05-26-ին.
  67. ↑ «Dark Reign: Fantastic Four». The Unofficial Handbook of Marvel Comics Creators. Արխիվացված օրիգինալից 2021-12-04-ին. Վերցված է 2021-12-04-ին.
  68. ↑ Smith, Zack (2009-01-12). «Jonathan Hickman – Secret Warriors, the FF and More». Newsarama. Արխիվացված օրիգինալից 2013-11-10-ին. Վերցված է 2021-12-04-ին.
  69. ↑ Richards, Dave (2009-02-13). «The Osborn Supremacy: Fantastic Four». Comic Book Resources. Արխիվացված օրիգինալից 2013-06-24-ին.
  70. ↑ Hickman, Jonathan (w), Eaglesham, Dale (p), Eaglesham, Dale (i). "Solve Everything Part One" Fantastic Four 570 (Октябрь 2009)
  71. ↑ Ching, Albert (2011-01-25). «Associated Press Spoils Fantastic Four #587 Hours Before Comic Goes on Sale». Newsarama. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-06-16-ին. Վերցված է 2021-12-04-ին. {{cite news}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (օգնություն); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (օգնություն)
  72. ↑ 72,0 72,1 Ching, Albert (2011-01-25). «Hickman Details Fantastic Four #587's Big Character Death». Newsarama. Արխիվացված օրիգինալից 2013-09-21-ին. Վերցված է 2021-12-04-ին.
  73. ↑ Moore, Matt (2011-01-25). «After Half Century, It's 1 Fantastic's Farewell». Associated Press via The Washington Post. Արխիվացված է օրիգինալից 2015-06-10-ին.
  74. ↑ Khouri, Andy (2011-02-09). «Fantastic Four Get a New Name, New Costumes and an Old Spider-Man». ComicsAlliance.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2012-08-24-ին.
  75. ↑ Hanks, Henry (2011-02-11). «Spider-Man replacing Human Torch on new 'FF' team». CNN. Արխիվացված օրիգինալից 2011-02-11-ին. Վերցված է 2021-12-04-ին.
  76. ↑ Cowsill "2010s" in Gilbert (2012), p. 336: "In a hologram left for Reed, [Johnny Storm] urged his teammates to continue their work, and to replace him on the team with Spider-Man."
  77. ↑ «GCD:: Issue:: Fantastic Four #600». Comics.org. Արխիվացված օրիգինալից 2021-12-04-ին. Վերցված է 2021-12-04-ին.
  78. ↑ 78,0 78,1 Hickman, Jonathan (w), Di Giandomenico, Carmine (p), Di Giandomenico, Carmine (i). "Whatever Happened to Johnny Storm?" Fantastic Four 600 (Январь 2012)
  79. ↑ «Best Sellers – The New York Times – Hardcover Graphic Books». The New York Times. 2012-03-11. Արխիվացված օրիգինալից 2013-05-21-ին. Վերցված է 2012-05-12-ին. {{cite news}}: More than one of |accessdate= and |access-date= specified (օգնություն)
  80. ↑ Beard, Jim (2012-08-13). «Marvel NOW! Q&A: Fantastic Four». Marvel Comics. Արխիվացված օրիգինալից 2013-05-11-ին. Վերցված է 2013-05-26-ին.
  81. ↑ Richards, Dave (2012-11-27). «Fraction Celebrates Marvel's First Families in Fantastic Four & FF». Comic Book Resources. Արխիվացված օրիգինալից 2013-05-12-ին. Վերցված է 2013-05-26-ին.
  82. ↑ Richards, Dave (2013-11-20). «James Robinson Ushers in a New Era for the Fantastic Four». Comic Book Resources. Արխիվացված օրիգինալից 2014-04-29-ին. «These questions and more will be explored in an all-new volume of Fantastic Four by writer James Robinson and artist Leonard Kirk, which kicks off in February.»
  83. ↑ Ching, Albert (2014-10-12). «NYCC: Marvel's Axel-In-Charge Panel Reveals Fantastic Four Fate, New Ant-Man and More». Comic Book Resources. Արխիվացված օրիգինալից 2015-09-28-ին.
  84. ↑ Johnston, Rich (2015-10-14). «More Secrets From All-New All-Different Marvel – Human Torch And Rogue? Really?». Bleeding Cool. Արխիվացված օրիգինալից 2015-10-15-ին. «The Thing has joined the Guardians Of The Galaxy amidst cosmic wordplay between Rocket Raccoon and the Kitty Pryde Starlord. While the Human Torch has joined the Uncanny Avengers, and we already know is getting down with Inhuman Queen Medusa.»
  85. ↑ Hickman, Jonathan (w), Ribić, Esad (p), Ribić, Esad (i). "Beyond" Secret Wars 9 (Март 2016)
  86. ↑ Slott, Dan (w), Camuncoli, Giuseppe (p), Smith, Cam (i). "Friendly Fire" The Amazing Spider-Man v4, 3 (Январь 2016)
  87. ↑ THE FANTASTIC FOUR RETURN Արխիվացված է Ապրիլ 6, 2018 Wayback Machine-ի միջոցով: -Marvel.com
  88. ↑ Marvel's FANTASTIC FOUR Are Back Արխիվացված է Օգոստոս 10, 2018 Wayback Machine-ի միջոցով: -Newsarama
  89. ↑ Allen, Todd (2018-08-13). «Comixology Sales Charts: Fantastic Four #2 Lands Big, Catwoman #2 Goes Splat – Week of 8.8.18». Comicsbeat.com. Արխիվացված օրիգինալից 2021-04-15-ին. Վերցված է 2021-12-04-ին.
  90. ↑ «Advance Review: Fantastic Four #1 - Managed Expectations [Spoilers]». Bleedingcool.com. Արխիվացված օրիգինալից 2019-03-28-ին. Վերցված է 2019-01-10-ին.
  91. ↑ Shiach, Kieran (2018-08-08). «The Fantastic Four have returned — but where have they been?». Polygon.com. Արխիվացված օրիգինալից 2021-12-04-ին. Վերցված է 2021-12-04-ին.
  92. ↑ «Fantastic Four #1 Reviews». ComicBookRoundup.com. Արխիվացված օրիգինալից 2021-12-04-ին. Վերցված է 2021-12-04-ին.
  93. ↑ Fantastic Four Vol. 6 #4. Marvel Comics.
  94. ↑ Manning "2000s" in Gilbert (2008), p. 321: "Playwright Roberto Aguirre-Sacasa and artist Steve McNiven focused on the family dynamic that holds the Fantastic Four together in this new ongoing series."
  95. ↑ Manning "2000s" in Gilbert (2008), p. 320: "Brian Michael Bendis, Mark Millar, and Adam Kubert reexamined Marvel's first family, creating this alternate version of the Fantastic Four."
  96. ↑ Conway, Gerry (w), Buscema, John (p), Sinnott, Joe (i). "A Dragon Stalks the Skies" Fantastic Four 134 (Май 1973)
  97. ↑ «Marvel Announces 'Invisible Woman' Series». Marvel. Արխիվացված օրիգինալից 2021-12-04-ին. Վերցված է 2021-12-04-ին.
  98. ↑ Note reprinted in Lee, Stan (2011). «Snopses" [sic] The Fantsiuc [sic] Four July '61 Schedule (#)». Marvel Firsts: The 1960s. Marvel Comics. էջեր 484–485. ISBN 978-0785158646.
  99. ↑ 99,0 99,1 McLaughlin, Jeff, ed. (2007). «Stan Lee Looks Back: The Comics Legend Recalls Life with Jack Kirby, Steve Ditko, and Heroes». Stan Lee: Conversations. Jackson, Mississippi: University Press of Mississippi. էջ 179. ISBN 978-1578069859.
  100. ↑ Byrne, John (w), Byrne, John (p), Ordway, Jerry (i). "Towards Infinity!" Fantastic Four 282 (September 1985)
  101. ↑ Busiek, Kurt (w), Bagley, Mark (p), Russell, Vince (i). "Heroes' Reward" Thunderbolts 10 (Январь 1998)
  102. ↑ Pacheco, Carlos; Marin, Rafael (w), Pacheco, Carlos (p), Merino, Jesus (i). "Shadows in the Mirror!" Fantastic Four v3, 35 (Ноябрь 2000)
  103. ↑ Pacheco, Carlos; Marin, Rafael (w), Pacheco, Carlos (p), Merino, Jesus (i). "Day of the Dark Sun" Fantastic Four v3, 36 (Декабрь 2000)
  104. ↑ Pacheco, Carlos; Marin, Rafael (w), Pacheco, Carlos (p), Merino, Jesus (i). "Things Change" Fantastic Four v3, 39 (Март 2001)
  105. ↑ DeFalco "1960s" in Gilbert (2008), p. 89: "[The Puppet Master] used his blind stepdaughter Alicia in a plot to destroy the Fantastic Four, but the young sculptress soon fell in love with the Thing."
  106. ↑ DeFalco "1960s" in Gilbert (2008), p. 116: "Roughly based on the Native American athlete Jim Thorpe, Wyatt Wingfoot casually sauntered into Johnny Storm's life in Fantastic Four #51."
  107. ↑ Sanderson "1970s" in Gilbert (2008), p. 144: "Issue #94 of the Fantastic Four introduced Agatha Harkness, the kindly witch who dwelt in a Gothic mansion atop Whisper Hill."
  108. ↑ Sanderson "1970s" in Gilbert (2008), p. 159: "In Fantastic Four #132, Medusa of the Inhumans replaced Susan Richards briefly on the FF."
  109. ↑ Byrne, John (w), Byrne, John (p), Byrne, John (i). "The Lady Is for Burning!" Fantastic Four 238 (Январь 1982)
  110. ↑ Knowles, Christopher (2007). Our Gods Wear Spandex. Newburyport, Massachusetts: Weiser. էջ 173–174. ISBN 978-1-57863-406-4.
  111. ↑ DeFalco "1960s" in Gilbert (2008), p. 107: "The Wizard...gathered together his former partner the Trapster, along with the Sandman and Medusa to form the Frightful Four."
  112. ↑ DeFalco "1960s" in Gilbert (2008), p. 90: "An alien with the power to morph into any shape or substance he desired, the Impossible Man was hated by readers at first because he was not a serious menace."
  113. ↑ DeFalco "1960s" in Gilbert (2008), p. 92: "With the Cold War's space race dominating the news, Stan Lee and Jack Kirby mixed real world events with comic book fantasy in The Fantastic Four #13...Familiar with the Fantastic Four's origin, Ivan Kragoff – the Red Ghost – trained a crew of apes to pilot a space ship...he deliberately exposed himself and them to cosmic rays so that they could develop super-powers."
  114. ↑ 114,0 114,1 Marvel Knights 4 #28
  115. ↑ 115,0 115,1 115,2 Fantastic Four vol. 3 #61
  116. ↑ 116,0 116,1 Fantastic Four vol. 3 #62
  117. ↑ Marvel Knights 4 #1
  118. ↑ Marvel Knights 4 #19
  119. ↑ 119,0 119,1 Bing, Jonathon (2005-07). «The Doom-Defying, Two-Fisted Marketing of Fantastic Four». Wired. Արխիվացված օրիգինալից 2009-08-10-ին. Վերցված է 2009-02-25-ին.
  120. ↑ Wright (2001). Comic Book Nation. JHU Press. էջ 205. «fantastic four.»
  121. ↑ Fein, Eric (2006). The Creation of the Fantastic Four. The Rosen Publishing Group. էջ 6. ISBN 978-1-4042-0765-3. Արխիվացված է Դեկտեմբեր 7, 2021 Wayback Machine-ի միջոցով:
  122. ↑ Carty, Adrian (2014-02-22). «Marvel-lous – The Fantastic Four». PulpInterest.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2014-02-23-ին.
  123. ↑ Կաղապար:Gcdb series
  124. ↑ «Fantastic Four on TV». IGN. Արխիվացված է օրիգինալից 2012-03-27-ին. Վերցված է 2010-09-09-ին.
  125. ↑ Vishnevetsky, Ignatiy (2014-12-01). «Our option on Atlas Shrugged expires in two days: 6-plus copyright extensions disguised as movies». The AV Club. Արխիվացված օրիգինալից 2014-12-08-ին. Վերցված է 2014-12-02-ին.
  126. ↑ Brady, Terrence J. (n.d.). «The Fantastic Four-Gotten». Teako170.com. Արխիվացված օրիգինալից 2014-07-31-ին.
  127. ↑ «Фантастическая четвёрка»(անգլ.) ֆիլմը Internet Movie Database կայքում
  128. ↑ «Fantastic Four». Rotten Tomatoes. Արխիվացված օրիգինալից 2014-09-04-ին. Վերցված է 2010-04-27-ին.
  129. ↑ «Ֆանտաստիկ քառյակ»(անգլ.) ֆիլմը Box Office Mojo կայքում
  130. ↑ «Фантастическая четвёрка: Вторжение Серебряного Сёрфера»(անգլ.) ֆիլմը Internet Movie Database կայքում
  131. ↑ «Fantastic Four: Rise of the Silver Surfer». Box Office Mojo. Արխիվացված օրիգինալից 2013-05-27-ին. Վերցված է 2016-02-29-ին.
  132. ↑ Fleming, Michael (2009-08-31). «Fox Sets 'Fantastic' Reboot». Variety. Արխիվացված է օրիգինալից 2009-09-05-ին. Վերցված է 2011-04-07-ին.
  133. ↑ «Fox is Rebooting Fantastic Four». comingsoon.net. Արխիվացված օրիգինալից 2012-03-13-ին. Վերցված է 2009-08-31-ին.
  134. ↑ Vejvoda, Jim (2014-03-08). «Miles Teller on What Appealed to Him About The Fantastic Four Reboot». IGN. Արխիվացված օրիգինալից 2014-05-05-ին. Վերցված է 2014-03-08-ին.
  135. ↑ «Toby Kebbell to Play Fantastic Four Villain Doctor Doom (Exclusive)». Variety. 2014-04-01. Արխիվացված օրիգինալից 2014-08-28-ին. Վերցված է 2014-04-01-ին. {{cite web}}: Italic or bold markup not allowed in: |publisher= (օգնություն)
  136. ↑ Kebbell, Toby (2014-04-02). «Thank you for all the support». Twitter. Արխիվացված է օրիգինալից 2014-04-17-ին.
  137. ↑ «Marvel может закрыть все комиксы про Фантастическую Четвёрку». Արխիվացված օրիգինալից 2016-04-19-ին. Վերցված է 2016-04-03-ին.
  138. ↑ «A Farewell to the Fantastic: Saying Goodbye to Marvel's First Family». Արխիվացված օրիգինալից 2016-04-15-ին. Վերցված է 2016-04-03-ին.
  139. ↑ «Marvel Cancels 'Fantastic Four' Comic Book Series Before Fox 2015 Movie Launch». Արխիվացված օրիգինալից 2016-04-14-ին. Վերցված է 2016-04-03-ին.
  140. ↑ «Война и дружба Marvel с другими студиями». Արխիվացված օրիգինալից 2016-04-19-ին. Վերցված է 2016-04-03-ին.
  141. ↑ Hoad, Phil (2015-08-11). «Fantastic Four flop: the biggest superhero disaster since Catwoman». The Guardian. Արխիվացված օրիգինալից 2015-12-30-ին. «Fox's handling of Fantastic Four – Marvel's original multi-superhero squad, the rights for whom were leased out to Constantin Film back in 1986 – is a total disaster. A competent marketing campaign, casting Josh Trank's $120m reboot in a Christopher Nolan-esque penumbra, has fooled no one.»
  142. ↑ «The Walt Disney Company To Acquire Twenty-First Century Fox, Inc., After Spinoff Of Certain Businesses, For $52.4 Billion In Stock» (Press release). The Walt Disney Company. 2017-12-14. Արխիվացված օրիգինալից 2017-12-14-ին. Վերցված է 2017-12-14-ին.Additional, 14 декабря 2017.
  143. ↑ «Disney Closes $71.3 Billion Fox Deal, Creating Global Content Powerhouse». The Hollywood Reporter. 2019-03-19. Արխիվացված օրիգինալից 2019-03-20-ին. Վերցված է 2019-03-20-ին.
  144. ↑ «Comic-Con: Fantastic Four Confirmed For the MCU!». ComingSoon.net. 2019-07-20. Արխիվացված օրիգինալից 2019-07-21-ին. Վերցված է 2019-07-20-ին.
  145. ↑ «New 'Fantastic Four' Movie in Development at Marvel». Variety. 2019-07-20. Արխիվացված օրիգինալից 2019-07-21-ին. Վերցված է 2019-08-06-ին.
  146. ↑ D'Alessandro, Anthony (2020-12-10). «'Spider-Man: Homecoming' Director Jon Watts Helming New 'Fantastic Four' Movie». Deadline. Արխիվացված է օրիգինալից 2021-07-05-ին. Վերցված է 2020-12-11-ին.
  147. ↑ Parker, Ryan (2022-04-29). «Jon Watts Exits Marvel's Fantastic Four». Hollywood Reporter. Արխիվացված օրիգինալից 2022-05-03-ին. Վերցված է 2022-05-07-ին.
  148. ↑ McCall, Kevin (2022-09-10). «Matt Shakman is Officially Directing 'Fantastic Four'». Collider. Արխիվացված օրիգինալից 2022-09-12-ին. Վերցված է 2022-09-12-ին.
  149. ↑ Moreau, Jordan (2022-07-23). «'Fantastic Four' Sets November 2024 Release Date as Part of Marvel Phase 6». Variety (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022-07-24-ին. Վերցված է 2022-07-24-ին.
  150. ↑ Garbutt, Emily (2022-05-05). «The Illuminati members in Doctor Strange 2, listed and explained». Total Film. GamesRadar+. Արխիվացված օրիգինալից 2022-05-05-ին. Վերցված է 2022-05-05-ին.
  151. ↑ «Download the Marvel Pinball Fantastic Four Table». Marvel Comics. 2011-04-27. Արխիվացված է օրիգինալից 2016-01-22-ին. Վերցված է 2014-02-18-ին. «Marvel Pinball is celebrating 50 years of the Fantastic Four with the addition of its newest table, which highlights the teamwork of Mister Fantastic, the Invisible Woman, the Thing and the Human Torch!»

Արտաքին աղբյուրներ

խմբագրել
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ֆանտաստիկ_քառյակ&oldid=10045217» էջից