Փիլիսոփայական տրամաբանություն
Քանի որ փիլիսոփայությունը բաղկացած է բանական դատողություններից, տրամաբանությունը փիլիսոփայության առաջնային հատկանիշն է։ Փիլիսոփայական տարբեր հասկացությունների վերլուծության, դրանց համեմատության համար անհրաժեշտ է քննադատական վերլուծության[1] պնդումների և տեսությունների իրագործում։ Մարդկային մտածողությունն արտահայտվում է բառերով` տեքստային ձևով, ուստի տրամաբանությունը սերտորեն կապված է տեքստերի և լեզուների վերլուծության հետ։ Տրամաբանությունը ֆորմալացնում է տեքստային բանականությունը և սահմանում ձևերը, որոնք ընդունելի են վերլուծության համար։ Տրամաբանական դատողությունների ձևակերպման առաջին քայլը սիլլոգիզմն[2] է կամ ձևերի դատողությունը։ Սիլլոգիզմի ճիշտ գործածությունը ճանապարհ է բացում փիլիսոփայության[3], մաթեմատիկայի, բնական գիտությունների փաստարկային հիմնավորումների կամ դեդուկտիվ մտածողության համար։ Սիլլոգիզմի թվացյալ պարզ տարանջատումը մարդկային սովորական խոսքից միանգամից և ամեն տեղ չի կատարվել, օրինակ` հին հնդկական փիլիսոփայության մեջ այդպիսի եռանդամ սիլլոգիզմ չի եղել[1][4],: Սիլլոգիզմի առանձնացումը, որպես ապացույցի միջոց, նպաստել է փիլիսոփայության և մաթեմատիկայի զուգադրմանը, այն տարածված էր Հին Հունաստանում։ Սիլլոգիզմ հասկացության և ամենապարզ տրամաբանական համակարգի առաջին պաշտոնական հիմնավորումը կատարվել է Արիստոտելի կողմից։ Արիստոտելյան դատողությունը անփոփոխ է մնացել երկու հազար տարի, XX դարի սկզբից, երբ մաթեմատիկայի և վերլուծական փիլիսոփայության հետազոտությունները ճանապարհ բացեցին տրամաբանության զարգացման համար։
Ձևավորվեց «Պրեդիկատների տրամաբանություն» կամ «կանխատեսման տրամաբանություն», որը հիանալի ուսումնասիրված է մեր օրերում։ Պարզվեց նաև, որ փիլիսոփայական փաստարկների լիարժեք վերլուծության համար և, առավել ևս, բնական մարդկային խոսքի համար պահանջվում են մոդալ տրամաբանության և տրամաբանության ավելի բարձր կարգեր, մասնավորապես` երկրորդ կարգի տրամաբանություն։ Բացի այդ, պաշտոնական խորհրդանշական լեզվի և բնական խոսքի միջև կապն ուսումնասիրում է տրամաբանական իմաստաբանությունը և Նշանագիտությունը։ Այս առարկաները, զուգակցվելով ավելի բարձր կարգի մոդալ տրամաբանության հետ, շարունակում են մնալ միջառարկայական հետազոտությունների ակտիվ ոլորտ։ Ժամանակակից տրամաբանությունը բաղկացած է խոր մաթեմատիկական հասկացություններից, որոնք ուսումնասիրում են փիլիսոփաները, մաթեմատիկոսները, լեզվաբանները, իսկ վերջին ժամանակներում նաև` Վեբ ծրագրավորողները և Որոշումների տեսության ու արհեստական բանականության ոլորտների մասնագետները։ Այսպիսով, տրամաբանությունը ինչպես ամենահին, այնպես էլ ամենաժամանակակից առարկաներից մեկն է[5][6][7]։
Տես նաև խմբագրել
- Տրամաբանություն
- Սիլլոգիզմ
- Փիլիսոփայություն
- Статьи стэнфордской энциклопедии // пример //
- Проект Philosophy Ontology (InPhO) // базовая страница таксономии Արխիվացված 2020-10-20 Wayback Machine //
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 https://iphlib.ru/library/collection/newphilenc/document/HASH915ab6634715ec3f784291
- ↑ «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ մայիսի 7-ին. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 20-ին.
- ↑ http://lib.ru/FILOSOF/
- ↑ http://psylib.ukrweb.net/books/stepz01/txt02.htm
- ↑ The Oxford Companion to Philosophy, 2005, էջ 536—537
- ↑ Priest, 2000, էջ xi—xii, 94—101
- ↑ Бочаров и Маркин, 2010
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Փիլիսոփայական տրամաբանություն» հոդվածին։ |
Գրականություն խմբագրել
- А. С. Карпенко ссылка=https://iphlib.ru/library/collection/newphilenc/document/HASH0139aade75501c6f82199339
- Бочаров В. А., Маркин В. И. Силлогистические теории. — М.: Прогресс-Традиция, 2010. — 334 с. — ISBN 978-5-89826-361-4
- Moore B. N., Bruder K. Philosophy. The Power of Ideas. 6th ed. — New York: Mc Graw-Hill, 2005. — 581 p. — ISBN 0-470-02221-3
- The Oxford Companion to Philosophy. 2nd ed / Ed. by T. Honderich. — Oxford: Oxford University Press, 2005. — 1076 p. — ISBN 0-199-26479-1
- Priest G. Logic: a Very Short Introduction. — Oxford: Oxford University Press, 2000. — 128 p. — (Very Short Introductions). — ISBN 0-192-89320-3