Տեղային արվեստ

ժամանակակից արվեստի ճյուղ, որին բնորոշ է գեղարվեստական գործի ստեղծման վայրի «տեղային առանձնահատկության» հաշվարկը

Տեղային արվեստ (անգլ.՝ Site works), ժամանակակից արվեստի ճյուղ, որին բնորոշ է գեղարվեստական գործի ստեղծման վայրի «տեղային առանձնահատկության» հաշվարկը։ Առաջին գործերը, որոնցում բովանդակությանը (շրջակայքին) առանձնահատուկ դեր էր հատկացվում, ստեղծվել են 1950 — ական թվականներին[1]։ Որպես տեղային արվեստի առանձնակի դեպք կարելի է ուսումնասիրել հանրային արվեստը (փաբլիկ արտ)՝ արվեստ քաղաքային միջավայրում, որը հիմնված է անպատրաստ հանդիսատեսի վրա և նկատի է ունենում քաղաքային տարածության հետ շփումը։

Տեղային արվեստին բնորոշ աշխատանքները ուսումնասիրվում են որպես այն վայրի փոփոխություն, որում նրանք գտնվում են. այլ կերպ ասած, տեղը, որտեղ գտնվում է գեղարվեստական ստեղծագործությունը (պատկերասրահ, փողոցային տարածություն, բնության օբյեկտ), դառնում է այդ ստեղծագործության անբաժան մասնիկը[1]։

«Երկու մակարդակ», Դանիել Բյուրեն, Փարիզ

Գաղափարը, ըստ որի արվեստը պետք է թանգարանից դուրս հանել «արտաքին աշխարհ», մոտեցնում է այս ուղղությունը կոնցեպտուալ արվեստին, հողային արվեստին (լենդ-արթ), և այնպիսի հոսանքին, ինչպիսին է ֆլյուկսուսը[1]։

«Վայրի առանձնահատկության» մասին սկսել են խոսել 1960-ական թվականներն՝ կապված այնպիսի նկարիչ կոնցեպտուալների ստեղծագործության հետ, ինչպիսիք են Հանս Հաակեն և Դանիել Բյուրենը։ Այդ ժամանակահատվածում լայն տարածում գտավ ընդհանուր գեղարվեստական դիրքավորումը, համաձայն որի արվեստը չպետք է հիմնվի նեղ համակենտրոնացված հանդիսատեսի շրջանում, այդպիսի մոտեցումը հանգեցրեց նրան, որ Եվրոպայի և ԱՄՆ-ի կառավարությունն սկսեցին ավելի շատ ֆինանսավորել հանրային ծրագրերը, այդ թվում և «վայրի առանձնահատկության» վրա հիմնված ծրագրերը[1]։

«Հյուսիսի հրեշտակ», Էնտոնի Գորմլի, Գեյտսհեդ, Անգլիա

«Տեղային արվեստին» վերաբերվող ամենահայտնի գործերից են Կլաս Օլդենբուրգի «Մական սյունը» Չիկագոյում, որն իրենից ներկայացնում է 30 մետրանոց պողպատե մական (1977), Ռիչարդ Սերրայի «Տապալված աղեղը» Նյու Յորքում (36 մետր երկարությամբ և 3,6 մետր բարձրությամբ պողպատե սայրը տեղադրվել է 1981 թվականին, ապամոնտաժվել է 1989թվականին), Դանիել Բյուրենի «Երկու մակարդակը» Փարիզում (տարբեր բարձրությունների բծավոր հատված սյուների կոմպոզիցիա Պալե Ռոյալի ներքին բակում, 1985-1986) և Էնթոնի Գորմլիի «Հյուսիսի հրեշտակը» Գեյթսհենդում՝ Անգլիայի հյուսիս-արևելքում (20 մետրանոց պողպատե քանդակ 54 մ թևերի բացվածքով՝ տեղադրված քարե անկյունավոր նիզակների կողքին՝ բլրի վրա)[2]։ Հանրության արձագանքը այս և նմանատիպ ստեղծագործությունների նկատմամբ տարբեր էր։ «Մական—սյունը» և «Հյուսիսի Հրեշտակը» հանրության և քննադատների կողմից ընդունվեցին բավական մեծահոգորեն, միևնույն ժամանակ «Երկու մակարդակ» ինստալլյացիան ծայրահեղ վրդովմունք առաջացրեց տարբեր կողմերում, որը, սակայն, ժամանակի հետ հանդարտվեց[3]։ Ինչ վերաբերվում է «Տապալված Աղեղին», ապա քննադատներն այն գովում էին, միևնույն ժամանակ հանրությունը բացարձակապես դեմ էր նրա ներկայությանը քաղաքային միջավայրում։ «Տապալված Աղեղի» դեմ պնդումներից մեկը կայանում է նրանում, որ նախկինում հրապարակը կարելի էր հատել ուղիղ, իսկ այժմ մարդիկ ստիպված են շրանցել քանդակը։ Սերրան էլ պնդում էր, որ մտահաղացումը հենց այդպիսին է եղել, որպեսզի մարդը կամա—ակամա շփվի արվեստի գործի հետ։ Ամեն ինչ ավարտվեց նրանով, որ դատավարությունից հետո աշխատանքն ապամոնտաժվեց[3][4]։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 Демпси, 2008, «Искусство места», էջ 263
  2. Демпси, 2008, «Искусство места», էջ 263—266
  3. 3,0 3,1 Демпси, 2008, «Искусство места», էջ 265
  4. Wainwright, 2019

Գրականություն

խմբագրել
  • Демпси Э.[d]. Стили, школы, направления. Путеводитель по современному искусству = Styles, Schools and Movements : [пер. с 

անգլ.]. — М. : Искусство — XXI век, 2008. — 304 с. — 3000 экз. — ISBN 978-5-98051-053-4.

  • Kaye N. Site-specific Art: Performance, Place and Documentation. — London: Routledge, 2000.(անգլ.)

Արտաքին հղումներ

խմբագրել

[անգլ.] // Encyclopædia Britannica. — Encyclopædia Britannica, inc., 2019. — 10 April. — Дата обращения: 14.08.2019.

The Kendrick Academy