Վիքիպեդիա

Տաջիկստանի բնակչություն

Տաջիկստանի բնակչություն, Տաջիկստանի տարածքի բնակչության կազմը։

Տաջկական ավանդական ընտանիք
Տաջկական տղաներիկ խումբ
Երիտասարդ տաջիկ կանայք
2005 թվականի Տաջիկստանի կրոնական առաջնորդը

2014 թվական տվյալներով Տաջիկստանն ունի 8 161 100 մարդ մշտական բնակչություն։

Բնակչության խտությունը կազմում է 57,2 մարդ/կմ² (2014)։ Բնակչությունը տեղաբաշխված է հավասարաչափ։ Հիմնական լեզուն տաջիկերենն է, որն իրանական լեզու է և մեծ ընդհանրություններ ունի պարսկերենի հետ, որի պատճառով համարվում է պարսկերեն լեզվի տարբերակ։ Տաջիկստանից բացի պետական լեզու է Իրանում և Աֆղանստանում։

Ազգային փոքրամասնությունների շարքում կարևոր տեղ են զբաղեցնում ուզբեկները և ապա ռուսները, վերջիններիս մեծ մասը սակայն լքել է երկիրը քաղաքացիկան պատերազմի տարիներին։

Ժողովրդագրություն խմբագրել

Տաջիկստանի գերակշիռ էթնիկական խումբը տաջիկներն են, սակայն կան ազգային փոքրամասնություններ ինչպիսիք են օրինակ ուզբեկները, ղրղզները և ռուսները։

Ժամանակակից տաջիկները իրանական ցեղախմբի ժողովուրդներ են։ Նրանք համարվում են Կենտրոնական Եվրոպայի հնագույն ժողովուրդներից մեկը, որոնք դեռևս հին ժամանակներից բնակվել են այդ տարածաշրջանում։ Տաջիկստանի տեղաբնիկ ժողովուրդներից են նաև սողդերը և բակտրիանացիները։

Մինչև 20-րդ դարը Տաջիկստանի բնակչության մի մասը քոչվորներ էին, իսկ մյուս մասը՝ նստակյաց։ 19-րդ դարում Տաջիկստանի և Ուզբեկստանի ժողովուրդները, ովքեր դարեր շարունակ ապրել են միմյանց հարևանությամբ, ստեղծեցին իրենց անկախ պետությունները և կոչվեցին տարբեր ազգություններ՝ տաջիկներ և ուզբեկներ։

Այն բանից հետո, երբ Կենտրոնական Ասիայի հինգ պետությունները դարձան Խորհրդային Միության մի մասը, մեծ քանակությամբ ուզբեկներ և տաջիկներ սկսեցին ամուսնանալ միմյանց հետ։

Տաջիկստանի ազգային փոքրամասնություններ են համարվում նաև բուխարան հրեաները, որոնք համարվում են Բաբելոնի կողմից գերեվարված իսրայելացիների սերունդները։ Այժմ Տաջիկստանում ապրում են շատ քիչ քանակությամբ՝ 50–100 այդպիսի հրեաներ։

Վիճակագրություն խմբագրել

ՄԱԿ-ի գնահատականները[1] խմբագրել

ժամանակաշրջան Ծնունդներ մեկ տարվա ընթացքում Մահեր մեկ տարվա ընթացքում Բնական փոփոխությունը մեկ տարվա ընթացքում CBR1 CDR1 NC1 TFR1 IMR1
1950-1955 74 000 20 000 54 000 44.7 12.2 32.5 6.00 160.0
1955-1960 89 000 26 000 63 000 46.1 13.4 32.7 6.20 151.1
1960-1965 111 000 30 000 81 000 48.5 13.1 35.3 6.30 142.3
1965-1970 110 000 30 000 80 000 40.5 11.1 29.4 6.72 133.4
1970-1975 127 000 30 000 97 000 39.7 9.4 30.3 6.83 124.6
1975-1980 138 000 33 000 105 000 37.2 8.9 28.4 5.90 115.7
1980-1985 164 000 34 000 130 000 38.6 8.0 30.6 5.54 106.9
1985-1990 198 000 34 000 164 000 40.2 7.0 33.2 5.41 98.0
1990-1995 206 000 52 000 154 000 37.2 9.4 27.7 4.88 88.2
1995-2000 195 000 49 000 146 000 32.7 8.2 24.5 4.29 79.6
2000-2005 185 000 45 000 140 000 29.4 7.1 22.2 3.81 63.0
2005-2010 187 000 43 000 144 000 28.1 6.4 21.6 3.45 56.0

Պաշտոնական վիճակագրություն խմբագրել

Ծնունդներ և մահեր[2] խմբագրել

Միջին բնակչություն (x 1000) Հազար. ծնունդներ Հազար. մահեր Բնական աճ Ծնելիությունների մակարդակ (1000) Մահացությունների մակարդակ (1000) Բնակչության փոփոխություններ (1000)
1950 1531,7 46,571 12,543 34,028 30.4 8.2 22.2
1951 1586,8 48,407 12,384 36,023 30.5 7.8 22.7
1952 1642,5 54,931 12,562 42,369 33.4 7.6 25.8
1953 1685,8 54,697 14,530 40,167 32.4 8.6 23.8
1954 1731,7 56,946 13,045 43,901 32.9 7.5 25.4
1955 1782,8 60,335 15,812 44,523 33.8 8.9 25.0
1956 1838,4 62,960 10,894 52,066 34.2 5.9 28.3
1957 1900,4 62,966 10,838 52,128 33.1 5.7 27.4
1958 1955,0 56,826 11,548 45,278 29.1 5.9 23.2
1959 2011,4 60,978 11,024 49,954 30.3 5.5 24.8
1960 2082,5 69,715 10,670 59,045 33.5 5.1 28.4
1961 2165,9 73,653 11,035 62,618 34.0 5.1 28.9
1962 2255,9 75,909 13,001 62,908 33.6 5.8 27.8
1963 2341,8 80,733 13,042 67,691 34.5 5.6 28.9
1964 2426,1 84,300 13,132 71,168 34.7 5.4 29.3
1965 2512,4 92,448 16,474 75,974 36.8 6.6 30.2
1966 2594,2 91,825 15,491 76,334 35.4 6.0 29.4
1967 2673,8 93,988 17,546 76,442 35.2 6.6 28.6
1968 2761,0 101,462 16,577 84,885 36.7 6.0 30.7
1969 2851,5 98,831 17,390 81,441 34.7 6.1 28.6
1970 2942,1 102,201 18,686 83,515 34.8 6.4 28.4
1971 3044,4 111,839 17,173 94,666 36.8 5.7 31.1
1972 3148,2 111,069 19,895 91,174 35.3 6.3 29.0
1973 3244,4 115,157 23,343 91,814 35.5 7.2 28.3
1974 3344,8 123,338 24,923 98,415 36.9 7.5 29.4
1975 3446,6 127,464 27,965 99,499 37.0 8.1 28.9
1976 3549,3 135,243 30,101 105,142 38.2 8.5 29.7
1977 3652,9 132,875 32,110 100,765 36.4 8.8 27.6
1978 3752,7 140,622 31,048 109,574 37.5 8.3 29.2
1979 3852,2 145,431 29,822 115,609 37.8 7.7 30.1
1980 3954,5 146,422 31,830 114,592 37.0 8.0 29.0
1981 4060,4 155,508 31,637 123,871 38.3 7.8 30.5
1982 4173,2 159,571 32,053 127,518 38.2 7.7 30.5
1983 4293,1 164,710 32,553 132,157 38.3 7.6 30.7
1984 4419,9 176,197 32,872 143,325 39.8 7.4 32.4
1985 4558,1 182,716 32,014 150,702 40.0 7.0 33.0
1986 4707,9 198,647 31,993 166,654 42.1 6.8 35.3
1987 4861,6 204,450 33,543 170,907 41.9 6.9 35.0
1988 5013,0 201,864 35,334 166,530 40.2 7.0 33.2
1989 5165,9 200,430 33,395 167,035 38.7 6.5 32.3
1990 5302,4 205,813 33,020 172,793 38.8 6.2 32.6
1991 5433,3 212,598 33,067 179,531 39.1 6.1 33.0
1992 5536,4 179,534 36,718 142,816 32.4 6.6 25.8
1993 5573,4 186,504 49,326 137,178 33.5 8.9 24.6
1994 5606,8 191,596 39,943 151,653 34.2 7.1 27.0
1995 5667,7 193,182 34,274 158,908 34.1 6.0 28.0
1996 5735,3 172,341 31,792 140,549 30.0 5.5 24.5
1997 5822,5 178,127 28,710 149,417 30.6 4.9 25.7
1998 5938,6 185,733 27,397 158,336 31.3 4.6 26.7
1999 6064,1 180,888 25,495 155,393 29.8 4.2 25.6
2000 6196,5 167,246 29,387 137,859 27.0 4.7 22.3
2001 6317,9 171,623 32,015 139,608 27.2 5.1 22.1
2002 6429,2 175,599 31,142 144,457 27.3 4.8 22.4
2003 6543,0 177,938 33,185 144,753 27.1 5.1 22.0
2004 6658,9 179,563 29,741 149,822 26.8 4.4 22.3
2005 6780,6 180,790 31,520 149,270 26.4 4.6 21.8
2006 6903,9 186,463 31,990 154,473 26.7 4.6 22.1
2007 7031,2 200,010 33,686 166,324 28.1 4.7 23.3
2008 7173,8 203,332 31,996 171,336 27.9 4.4 23.5
2009 7334,1 199,826 32,332 167,504 26.8 4.3 22.5
2010 7519,3 239,805 33,343 206,462 31.7 4.4 27.3
2011 7714,2 224,178 33,855 190,323 29.1 4.4 24.7
2012 7897,3 219,281 33,972 185,309 27.8 4.3 23.5
2013 8074,3 209,417 31,706 177,711 25.9 3.9 22.0
2014 8246.0 210,556 52,859 157,697 25.5 6.4 19.1

Քաղաքաբնակչություն և գյուղաբնակչություն[3] խմբագրել

Տարի CBR (Ընդհանուր) TFR (Ընդհանուր) CBR (Ուրբանիզացիա) TFR (Ուրբանիզացի) CBR (Գյուղական) TFR (Գյուղական)
2012 33,9 3,8 (3,3) 28,9 3,3 (2,9) 35,6 3,9 (3,4)

Էթնիկական կազմ խմբագրել

Տաջիկստանի բնակչության ճնշող մեծամասնությունը՝ 79,9 %-ը տաջիկներն են։ Բնակչության 16.5%-ը ուզբեկներ են, իսկ 1.1%-ը ռուսներն են, որոնց թիվը նվազել է արտագաղթի պատճառով։

Էթնիկական թվաքանակի վերաբերյալ տվյալները տրված են 1926-ից 2000 թվականների մարդահամարների տվյալներով[4][5][6]։ Բնակչության փոքրամասնություններից են նաև Յագնոբացիներ։ Նրանք կազմում են ամբողջ Տաջիկստանի բնակչության 0,2 %-ը։

Յագնոբացիների պատմական բնակեցման տարածաշրջանը համարվում է Յագնոբ (տաջ․՝ Яғноб) գետի հովիտը։ Այս տարածքը գտնվում է Սոգդիյան մարզի հարավային հատվածում։ 1970—1971 թվականներին մոտ 4000 յագնոբացիներ ստիպողաբար տեղահանվեցին Զաֆարաբադի և Վարզոբյան շրջաններ։ Պատճառն «երկրաշարժային գոտու վտանգավորությունն էր», սակայն իրականում ուղղակի պետք էին աշխատողներ այդ տարածքում բամբակը աճեցնելու համար։ Շատերը հաստատվեցին նաև մայրաքաղաք Դուշանբեում, մի մասն էլ վերադարձավ իրենց հայրենի վայրը։

Կան նաև թաթարներ, թուրքմեններ, պարսիկներ և արաբներ։

Population of Tajikistan according to ethnic group 1926–2000
էթնիկ
խումբ 		1926 մարդահամար1 1939 մարդահամար2 1959 մարդահամար3 1970 մարդահամար4 1979 մարդահամար5 1989 մարդահամար6 2000 մարդահամար 2010 մարդահամար8
Թիվ % Թիվ % Թիվ % Թիվ % Թիվ % Թիվ % Թիվ %
Տաջիկներ 617,125 74.6 883,966 59.5 1,051,164 53.1 1,629,920 56.2 2,237,048 58.8 3,172,420 62.3 4,898,400 79.9 6,373,834 84.3
Յագնոբացիներ 1,829 0.2
ուզբեկներ 175,627 21.2 353,478 23.8 454,433 23.0 665,662 23.0 873,199 22.9 1,197,841 23.5 1,012,5007 16.5 1,046,6479 13.8
կիրգիզներ 11,410 1.4 27,968 1.9 25,635 1.3 35,485 1.2 48,376 1.3 63,832 1.3 65,500 1.1 60,715 0.8
ռուսներ 5,638 0.7 134,916 9.1 262,610 13.3 344,109 11.9 395,089 10.4 388,481 7.6 68,200 1.1 34,838 0.5
թուրքմեններ 4,148 0.5 4,040 0.3 7,115 0.4 11,043 0.4 13,991 0.4 20,487 0.4 20,300 0.3 15,171 0.2
թաթարներ 950 0.1 18,296 1.2 56,893 2.9 70,803 2.4 79,529 2.1 79,442 1.6 19,000 0.3 6,495 0.1
արաբներ 3,260 0.4 2,290 0.2 1,297 0.1 248 0.0 176 0.0 276 0.0 14,500 0.2 4,184 0.1
այլազգիներ 7,180 0.9 60,137 4.0 120,750 6.1 142,332 4.9 158,812 4.2 169,824 3.3 29,100 0.5 22,618 0.3
Total 827,167 1,485,091 1,979,897 2,899,602 3,806,220 5,092,603 6,127,500 7,564,502

Լեզուներ խմբագրել

Տաջիկստանում խոսում են մի շարք պարսկական լեզուներով և դա էկ համարվում է Տաջիկստանի պաշտոնական լեզուն[7]։ Տարբեր էթնիկական փոքրամասնություններ խոսում են տարբեր լեզուներով, օրինակ՝ ուզբեկները՝ ուզբեկերենով, իսկ ռուսները՝ ռուսերենով։

Յագնոբ գետի հովտում ապրող յագնոբացիներ խոսում են յագնոբերենով։ Տաջիկերենն ունեցել է և շարունակում է ունենալ մեծ ազդեցություն յագնոբացիների լեզվի վրա՝ հիմնականում ազդելով բառապաշարի վրա։ Այսօրվա դրությամբ այս փոքր ազգը հիմնականում ձուլվել է տաջիկական միջավայրում։

Կրոն խմբագրել

Ըստ 2009 թվականի ԱՄՆ պետդեպարտամենտի տվյալների, Տաջիկստանի բնակչության 90 %-ը մուսուլմաններ են, որոնց 85 %-ը սուննիներ են, իսկ 5 %-ը շիաներ։ Բնակչության 10 %-ը քրևիստոնյաներ են, որոնց մեջ գերակշիռ դեր ունի ռուսական օրթոդոքս եկեղեցին։ Կան նաև կաթոլիկ քրիստոնյաներ քիչ քանակությամբ։ Այստեղ կա փոքրիկ հայկական համայնք և հայկական ուղղափառ եկեղեցի։

Ամենափոքր կրոնական փոքրամասնությունները բուդդայականները և հուդդայականներն են։

Ժողովրդագրական վիճակագրություն խմբագրել

Բնակչություն խմբագրել

7,349,145 (2009)

8,610,000 (2015)[8]

Տարիքային կազմ խմբագրել

0–14 տարեկաններ: 34.3% (ար. 1,282,681/իգ. 1,238,607)
15–64 տարեկաններ: 62.1% (ար. 2,260,552/իգ. 2,303,034)
65 տարեկաններ և ավելի: 3.6% (ար. 112,334/իգ. 151,937) (2009)

Բնակչության աճի տեմպը խմբագրել

1.88% (2009)

Միգրացիա խմբագրել

-1.28 արտագաղթյալներ/1,000 բնակչություն (2009)

Կյանքի միջին տևողություն խմբագրել

Ընդհանուր բնակչություն 65.33 տարեկաններ
ար.: 62.29 տարեկաններ
իգ.: 68.52 տարեկաններ (2009)

Կրթվածություն խմբագրել


ընդհանուր բնակչություն: 99.5%
արական: 99.7%
իգական: 99.2% (2000 թ.)

Ծանոթագրություններ խմբագրել

 
 տաջիկներ
էջը Վիքիպահեստում
  1. ↑ World Population Prospects: The 2010 Revision
  2. ↑ «Official Tajikistan Government Statistic». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ նոյեմբերի 27-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 26-ին.
  3. ↑ http://www.dhsprogram.com/
  4. ↑ Results of the 2000 population census in Tajikistan.
  5. ↑ Spoorenberg, Thomas (2013). «Fertility changes in Central Asia since 1980». Asian Population Studies. 9 (1): 50–77. doi:10.1080/17441730.2012.752238.
  6. ↑ Spoorenberg, Thomas (2015). «Explaining recent fertility increase in Central Asia». Asian Population Studies. Routledge. doi:10.1080/17441730.2015.1027275.
  7. ↑ Constitution of the Republic of Tajikistan, November 6, 1994, Article 2.
  8. ↑ De Wulf, Martin. «Population Pyramid». http://populationpyramid.net/tajikistan/2015/. {{cite web}}: External link in |website= (օգնություն); Missing or empty |url= (օգնություն)

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Տաջիկստանի_բնակչություն&oldid=9804940» էջից