Ղազախստանի ֆոնդային բորսա
Ղազախստանի ֆոնդային բորսան (Kazakhstan Stock Exchange — KASE) ֆոնդային բորսա է, որի գլխամասային գրասենյակը գտնվում է Ղազախստանի Ալմաթի քաղաքում։ Այն ԱՊՀ բորսաների շարքում զբաղեցնում է երկրորդ տեղը ֆոնդային շուկայի կապիտալիզացիայի առումով։ Հիմնադրվել է 1993 թվականին։
Ստեղծման պատմությունը
1993 թվականի նոյեմբերի 15-ին Ղազախստանում ներդրվեց ազգային արժույթը՝ տենգեն[1]։ Այս իրադարձությունից հետո երկրորդ օրը՝ 1993 թվականի նոյեմբերի 17-ին, Ղազախստանի Հանրապետության ազգային բանկը և Ղազախստանի 23 առաջատար առևտրային բանկերը որոշեցին ստեղծել արժույթի բորսա[2]: Նախկինում գործող Միջբանկային արժութային գործարքների կենտրոնը (Արժութային բորսա) Ղազախստանի Հանրապետության ազգային բանկի կառուցվածքային ստորաբաժանումն էր: Նոր բորսայի առջև դրված հիմնական խնդիրը ազգային արժույթի շուկայի կազմակերպումն ու զարգացումն էր՝ կապված տենգեի ներդրման հետ։ Որպես իրավաբանական անձ՝ բորսան գրանցվել է 1993 թվականի դեկտեմբերի 30-ին «Ղազախական միջբանկային արժույթի բորսա» անվամբ՝ փակ բաժնետիրական ընկերության կազմակերպաիրավական ձևով[3]։
1994 թվականի մարտի 3-ին բորսան վերագրանցվել է «Ղազախստանի միջբանկային արժութային բորսա» անվամբ, ինչը բացատրվել է բորսայի անվանումը գործող օրենսդրությանը համապատասխանեցնելու անհրաժեշտությամբ[3]։
1995 թվականի հուլիսի 12-ին բորսան վերագրանցվել է «Ղազախստանի միջբանկային արժույթ և ֆոնդային բորսա» անունով՝ կապված դրա բաժնետերերի որոշման հետ՝ սկսելու բորսայի գործունեությունը արժեթղթերի շուկայում: 1995 թվականի հոկտեմբերի 2-ին բորսան ստացավ արժեթղթերի շուկայում բորսայական գործունեություն իրականացնելու № 1 լիցենզիան, սակայն այս լիցենզիայի գործողությունը սահմանափակվեց միայն պետական արժեթղթերով առևտուր կազմակերպելու իրավունքով[3]։
1996 թվականի ապրիլի 12-ին բորսան վերագրանցվել է «Ղազախստանի ֆոնդային բորսա» անվամբ, քանի որ գործող օրենսդրությունը արգելում էր բորսան ապրանքային բորսայի գործառույթներ իրականացնել[3]: 1996 թվականի նոյեմբերի 13-ին բորսան ստացել է Ղազախստանի Հանրապետության արժեթղթերի ազգային հանձնաժողովի կողմից արժեթղթերով առևտուր կազմակերպելու անսահմանափակ լիցենզիա[4]։
Քանի որ 1997 թվականի մարտի 5-ի «Արժեթղթերի շուկայի մասին» Ղազախստանի Հանրապետության նոր օրենքը սահմանափակում էր ֆոնդային բորսայի գործունեությունը միայն արժեթղթերով, 1997 թվականի ապրիլին բորսայի բաժնետերերի ընդհանուր ժողովը որոշեց վերակազմակերպել այն՝ վերածելով առանձին իրավաբանական անձի[4]։ Այն գրանցվեց 1997 թվականի հուլիսի 30-ին, որպես "Ալմաթիի ֆինանսական գործիքների բորսա" (AFINEX) ՓԲԸ։ 1997 թվականի սեպտեմբերի 1-ից արտարժույթով և ֆյուչերսային պայմանագրերով առևտուրը տեղափոխվեց AFINEX առևտրային հարթակ: Բորսան ինքնին վերագրանցվել է 1997 թվականի հուլիսի 3-ին իր նախկին անունով[3][5]։
1998 թվականի հուլիսի 10-ի «Բաժնետիրական ընկերությունների հարցերով Ղազախստանի Հանրապետության որոշ օրենսդրական ակտերում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» Ղազախստանի Հանրապետության օրենքն ուժի մեջ մտնելով՝ հանվեց արտարժույթով և ֆինանսական գործիքներով, արժեթղթերից բացի, առևտուր կազմակերպելու արգելքը, ինչը հնարավորություն տվեց AFINEX-ին միանալ բորսային: Այս մասին որոշումը կայացրել է բաժնետերերի ընդհանուր ժողովը 1999 թվականի հունվարի 6-ին, իսկ 1999 թվականի մարտի 16-ին կատարվել է վերամիավորված բորսայի համապատասխան պետական վերագրանցումը[3]։
2006 թվականի դեկտեմբերի 15-ին KASE-ն նշանակվել է Ալմաթիի տարածաշրջանային ֆինանսական կենտրոնի հատուկ առևտրային հարթակ[6]:
2007 թվականի օգոստոսի 23-ին KASE-ի բաժնետերերի ընդհանուր ժողովը որոշում կայացրեց առևտրայնացնել KASE-ն: KASE-ի առևտրայնացման շրջանակներում դադարեցվել է «մեկ բաժնետեր՝ մեկ ձայն» քվեարկության նախկին սկզբունքը և իրականացվել է բաժնետիրական ընկերությունների համար ընդունված քվեարկության սկզբունքը, որում յուրաքանչյուր բաժնետոմս ունի մեկ ձայն KASE-ի բաժնետերերի ընդհանուր ժողովում[3]:
KASE-ի ձևավորման և զարգացման հիմնական փուլերը
1993 | Արտարժույթով առաջին առևտուրը |
1995 | Պետական արժեթղթերի առաջին առևտուրը |
1996 | Առաջին առևտուրը ածանցյալ գործիքներով (ֆյուչերսներ ԱՄՆ դոլարի նկատմամբ տենգեի փոխարժեքով) |
1997 | Առաջին առևտուրը ցուցակված բաժնետոմսերով, պետական բաժնետոմսերի բլոկներով, չցուցակված արժեթղթերով |
1998 | KASE-ում ուղղակի գործարքների համակարգի մեկնարկում
Առաջին առևտուրը Ղազախստանի սուվերեն եվրապարտատոմսեր |
1999 | Առաջին առևտուրը ցուցակված կորպորատիվ և քաղաքային պարտատոմսերով
Ուղղակի ռեպո շուկայի գործարկում |
2001 | Առաջին առևտուրը միջազգային ֆինանսական կազմակերպությունների պարտատոմսերով
Ավտոմատ ռեպո շուկայի գործարկում Կորպորատիվ պարտատոմսերի մի շարք ցուցանիշների և ռեպո շուկայի ցուցիչների գործարկում |
2002 | Առաջին առևտուրը մուրհակով
ԱԿԲ-ի հետ ավտոմատ ռեպո շուկայի գործարկում |
2003 | Առաջին առևտուրը օտարերկրյա պետական արժեթղթերով
Ինտերնետ առևտրի համակարգի գործարկում |
2004 | Առաջին առևտուրը օտարերկրյա թողարկողների ոչ պետական արժեթղթերով |
2006 | Առաջին առևտուրը օտարերկրյա կորպորատիվ պարտատոմսերով
«ԿազՄունայԳազ» Հետախուզական արտադրության AO-ի IPO-ն՝ օգտագործելով KASE հաշվարկային համակարգը |
2007 | KASE-ի հիման վրա Ալմաթիի տարածաշրջանային ֆինանսական կենտրոնի համար հատուկ առևտրային հարթակի ստեղծում
KASE-ի կոմերցիոնացում Ֆոնդային շուկայում KASE ինդեքսի գործարկում |
2008 | KASE կորպորատիվ կառավարման օրենսգրքի հաստատում
Արտարժույթի սվոպ շուկայի մեկնարկը Զտված ոսկու ձուլակտորների առաջին առևտուրը ֆյուչերսներով |
2009 | KASE հիմնական առևտրային հարթակի և ՍՏՊ ՌՖՑԱ-յի միավորումը |
2010 | Ռիսկերի կառավարման նոր համակարգի կիրառմամբ ածանցյալ գործիքների շուկայի գործարկում
Ռեպո շուկայի նոր TWINA ցուցանիշի գործարկում |
2011 | KASE-ի ընդգրկումը Դոու-Ջոնսի FEAS ինդեքսների մասնակիցների ցուցակում
Արժեթղթերի առուվաճառքի համակարգի գործարկում՝ ըստ T+0 (համախառն) հաշվարկային սխեմայի՝ ամբողջական նախնական գրավով Եվրո-ասիական ֆոնդային բորսաների դաշնության (FEAS) 17-րդ Գլխավոր ասամբլեայի անցկացում Կորեայի, Ստամբուլի և Թեհրանի ֆոնդային բորսաների հետ փոխհամագործակցության հուշագրերի ստորագրում Նոր բազմաֆունկցիոնալ առցանց առևտրային համակարգի ստեղծում՝ «STrade» |
2012 | Ֆինանսական գործիքներով գործարքների քլիրինգային գործունեություն իրականացնելու և որոշակի տեսակի բանկային գործառնություններ իրականացնելու համար KASE լիցենզիաներ ձեռքբերում(իրավաբանական անձանց բանկային հաշիվների բացում և վարում)
«Ժողովրդական IPO» ծրագրի շրջանակներում KASE կառույցի ներսում «ԿազՏրանսՕյլ» ԲԲԸ IPO քլիրինգային պալատի ստեղծում |
2013 | Նոր արժեթղթերի ինդեքսի գործարկում՝ Kazakhstan Traded Index Local(KTX Local),Վիեննայի ֆոնդային բորսայի (WBAG) կողմից հաշվարկված:
Բորսաների համաշխարհային ֆեդերացիայի (WFE) լիիրավ անդամի կարգավիճակ ստանալը |
2014 | Առաջին առևտուրը չինական յուանով
Արտարժույթի շուկայի գործառնությունների շահութաբերության SWAP-1D և SWAP-2D ցուցիչների և կարճ փողերի շուկայի ցուցիչ՝ MM Index-ի գործարկում «Ժողովրդական IPO» ծրագրի շրջանակներում «KEGOC» АО IPO-ն |
2015 | KASE-ն միացել է ՄԱԿ-ի «Կայուն ֆոնդային բորսաներ»-ի նախաձեռնությանը (Sustainable Stock Exchanges Initiative)
Անցում T+2 հաշվարկային սխեմային KASE ինդեքսի բաժնետոմսերով գործարքների համար |
2016 | KASE ապրանքանիշի թարմացում
Առևտրային պարտատոմսերի առաջին տեղաբաշխումները KASE-ում |
2017 | Բորսայում պատվերների և գործարքների մարգինացման միասնական սահմանային համակարգի ներդրում
KASE-ի պաշտոնական ցուցակի կառուցվածքի վերափոխում` փոքր և միջին բիզնեսի արժեթղթերի համար առանձին հարթակ ստեղծելու նպատակով. |
2018 | Կենտրոնական կոնտրագենտի գործառույթի ներդրում արտարժույթի շուկայում[7]ԱՄՆ դոլարով եվրոբոնդերով գործարքների առուվաճառքի և հաշվարկների մեկնարկ
KASE Startup և KASE Private Market հարթակների գործարկում KASE-ն և Մոսկվայի բորսան (MOEX) ստորագրեցին ռազմավարական համագործակցության համաձայնագիր |
2019 | Առևտրի բացում արտարժույթի շուկայում - չինական յուան մեկ տենգեի դիմաց հաշվարկներով՝ համաձայն տենգեում T+2 սխեմայի (CNYKZT_SPT)
ASTS+ առևտրային և քլիրինգային համակարգով առևտրի մեկնարկ և արժեթղթերի շուկայում ԿԿ (կենտրոնական կոնտրագենտ) ծառայությունների ներդրում |
2020 | ASTS+ ՏԿՍ-ի գործարկումը արտարժույթի շուկայում
Հաճախորդների համար էլեկտրոնային վճարման «WEB-QUOTES» եղանակի գործարկում |
2021 | ՏԿՍ SPECTRA-ի գործարկում ածանցյալ գործիքների շուկայում
Գործարքների մեկնարկ՝ հանրակառքի հաշիվներ օգտագործմամբ |
KASE-ն այսօր
Կարգավիճակ
Բորսան առևտրային կազմակերպություն է, բաժնետիրական ընկերության կազմակերպաիրավական ձևով գործող: Բորսայի մարմիններն են՝
- բարձրագույն մարմին՝ Բորսայի բաժնետերերի ընդհանուր ժողովն է
- ղեկավար մարմին՝ Բորսայի տնօրենների խորհուրդ
- գործադիր մարմին՝ կառավարման խորհուրդ[8]։
Բորսան կառավարող անձնակազմ
- Ալդամբերգեն Ալինա Ուտեմիսովնա[9] - Խորհրդի նախագահ
- Խորոշևսկայա Նատալյա Յուրիևնա - Խորհրդի նախագահի տեղակալ
- Սարժակով Ժայնար Նուրզբաևիչ[10] - Խորհրդի նախագահի տեղակալ
- Ցալյուկ Անդրեյ Յուրիևիչ[11] - Խորհրդի նախագահի տեղակալ
- Մաժեկենով Էրմեկ Բուլատովիչ [12]- Խորհրդի նախագահի տեղակալ
Նախկինում ղեկավարել է՝ Միրզադանովիչ Ազամատ Ջոլդասբեկով (նախագահ 2002-2009 թթ.)։
Լիցենզիաներ
KASE-ն ունի հետևյալ լիցենզիաները՝ տրված Ղազախստանի Հանրապետության ազգային բանկի ֆինանսական շուկայի և ֆինանսական կազմակերպությունների հսկողության և վերահսկողության կոմիտեի կողմից՝
- ազգային և արտարժույթով բանկային գործառնություններ իրականացնելու համար (2020 թվականի հունվարի 30-ի թիվ 4.3.8)
- իրականացնել արժեթղթերի շուկայում գործունեություն (այդ թվում՝ արժեթղթերի և այլ ֆինանսական գործիքների առևտրի կազմակերպման և արժեթղթերի շուկայում ֆինանսական գործիքների հետ գործարքների քլիրինգային գործունեության կազմակերպման հետ կապված) (19.07.2012 թ. թիվ 4.2.3/1)։
Բորսայի գործունեությունը հիմնականում կանոնակարգվում է հետևյալ կարգավորող իրավական ակտերով.
- Ղազախստանի Հանրապետության քաղաքացիական օրենսգիրք
- «Բաժնետիրական ընկերությունների մասին» Ղազախստանի Հանրապետության օրենքով
- «Արժեթղթերի շուկայի մասին» Ղազախստանի Հանրապետության օրենքով
- Ղազախստանի Հանրապետության «Ներդրումային հիմնադրամների մասին» օրենքով
- Արժեթղթերի և այլ ֆինանսական գործիքների առևտրի կազմակերպչի գործունեության կանոններ, որոնք հաստատվել են Ղազախստանի Հանրապետության Ֆինանսական շուկայի կարգավորման և վերահսկողության գործակալության և ֆինանսական կազմակերպությունների 2008 թվականի հոկտեմբերի 29-ի թիվ 170 որոշմամբ
- Առևտրի կազմակերպչի կազմակերպական կառուցվածքին և ֆոնդային բորսայի ցուցակման հանձնաժողովի կազմին ներկայացվող պահանջները՝ հաստատված Ղազախստանի Հանրապետության Ազգային բանկի խորհրդի 2015 թվականի դեկտեմբերի 19-ի թիվ 249 որոշմամբ
- Ղազախստանի Հանրապետության Ազգային բանկի խորհրդի 2017 թվականի մարտի 27-ի թիվ 54 որոշումը «Ֆոնդային բորսայում շրջանառության մեջ թույլատրվող (թույլատրված) թողարկողների և նրանց արժեթղթերի պահանջները հաստատելու մասին, ինչպես նաև որոշ կատեգորիաների. ֆոնդային բորսայի ցուցակը և արժեթղթերի շուկայի կարգավորման հարցերի վերաբերյալ Ղազախստանի Հանրապետության որոշ կարգավորող իրավական ակտերում փոփոխություններ»
- Արժեթղթերի կազմակերպված և չկազմակերպված արժեթղթերի շուկաներում արժեթղթերի և այլ ֆինանսական գործիքների հետ գործարքների ճանաչման կանոններ, որոնք իրականացվում են ֆոնդային բորսայի փորձագիտական հանձնաժողովի մանիպուլյացիայի, ձևավորման և աշխատանքի նպատակով, ինչպես նաև դրա քանակական կազմը, հաստատված Ղազախստանի Հանրապետության Ազգային բանկի խորհրդի 2016 թվականի հունվարի 28-ի թիվ 13 որոշմամբ։
KASE-ի բաժնետերերը
2019 թվականի հունվարի 28-ի դրությամբ KASE-ն ուներ 52 բաժնետեր, այդ թվում՝ բանկեր, բրոքեր-դիլերային կազմակերպություններ, ակտիվների կառավարման ընկերություններ, Միասնական կուտակային կենսաթոշակային հիմնադրամ ԲԲԸ և այլ կազմակերպություններ։ Ղազախստանի ֆոնդային բորսա ԲԲԸ-ի հայտարարված բաժնետոմսերի ընդհանուր թիվը 5 000 000 է, տեղաբաշխվել է 974 373 բաժնետոմս։ Բաժնետոմսերի ընդհանուր թվի 49,1%-ը պատկանում է «Ղազախստանի Հանրապետության ազգային բանկ»-ի պետական հիմնարկին` համաձայն Ղազախստանի Հանրապետության կառավարության «Ալմաթիի տարածաշրջանային ֆինանսական կենտրոն Բաժնետիրական ընկերության որոշ հարցերի մասին» 2012 թվականի հունվարի 19-ի №134 որոշմանը համապատասխան:
KASE-ի կանոնադրությունը նախատեսում է «ոսկե բաժնետոմս», որի սեփականատերը Ղազախստանի Հանրապետության Ազգային բանկն է։ Այն Ղազախստանի Հանրապետության պետական արժեթղթերի շուկայի արժութային կարգավորման և KASE մարմինների կարգավորման հարցերի վերաբերյալ որոշումների վրա վետոյի իրավունք է տալիս։
Անդամներ
KASE-ն ունի անդամակցության երեք կատեգորիա։ Կախված ֆինանսական գործիքների տեսակից, որոնց առևտրով հետաքրքրված է կազմակերպությունը, այն կարող է դառնալ հետևյալ KASE կատեգորիաների անդամ՝ «արժույթ», «սեփական կապիտալ» կամ «ածանցյալ գործիքներ»: Այս կատեգորիաներից երկու-երեքի միաժամանակյա անդամակցությունը հնարավոր է[13]:
2018 թվականի հոկտեմբերի 1-ի դրությամբ շուկայի 53 պրոֆեսիոնալ մասնակից ունի KASE անդամի կարգավիճակ։
Մասնակցություն միջազգային կազմակերպությունների աշխատանքներին
KASE-ն հանդիսանում է՝
- Համաշխարհային բորսաների ֆեդերացիայի (WFE) անդամ, որը միավորում է ավելի քան 60 բորսա ամբողջ աշխարհում, որոնց վրա կենտրոնացած է համաշխարհային ֆոնդային շուկայի գրեթե ողջ բորսայական շրջանառությունը
- Եվրո-ասիական ֆոնդային բորսաների դաշնության (FEAS) անդամ, որը միավորում է բորսայական ոլորտի շուրջ 50 մասնագիտական կազմակերպություններ, որոնք գործում են Եվրոպայի և Ասիայի զարգացող ֆոնդային շուկաներում
- Անկախ Պետությունների Համագործակցության փոխանակումների միջազգային ասոցիացիայի անդամ, որը միավորում է շուրջ 20 կազմակերպություն ԱՊՀ 9 երկրներից
- Ֆինանսական տեղեկատվության բաշխողների և սպառողների միջազգային ասոցիացիայի (SIIA / FISD) անդամ, որը միավորում է ավելի քան 200 անդամների, ներառյալ աշխարհի խոշորագույն բորսաները, բանկերը, բրոքերային և ներդրումային ընկերությունները, ինչպես նաև առաջատար լրատվական գործակալությունները
- Ղազախստանի ֆինանսիստների ասոցիացիայի անդամ (AFK)՝ ամենամեծ մասնագիտական ասոցիացիան Ղազախստանի Հանրապետության ֆինանսական շուկայում, մոտ 250 անդամներով
- Իսլամական համագործակցության կազմակերպության (ԻՀԿ) երկրների փոխանակման ֆորումի մասնակից, որը հարթակ է ԻՀԿ ընկերությունների և հաստատությունների ներկայացուցիչների միջև միջազգային համագործակցության գործունեությունը քննարկելու համար և մասնակիցներին փորձի փոխանակման հնարավորություն է տալիս: Ֆորումի գործունեությունն ուղղված է շուկայական գործառնությունների կարգավորման կանոնների և կանոնակարգերի ներդաշնակեցման և փոխարժեքային համագործակցության նոր ոլորտների զարգացման համար հիմքեր ստեղծելուն:
KASE շուկաները
KASE-ն սպասարկում է հետևյալ շուկաները՝
- արժեթղթեր (բաժնետոմսեր, բաժնետոմսեր, կորպորատիվ պարտատոմսեր, պետական արժեթղթեր ներառյալ)
- արտարժույթներ
- փող (ներառյալ ռեպո և արժույթի փոխանակման գործարքներ)
- ածանցյալներ
Արժեթղթերի շուկա
Պետական արժեթղթեր
Այս ոլորտում վաճառվում են Ֆինանսների նախարարության և Ղազախստանի Հանրապետության Ազգային բանկի, ինչպես նաև տեղական գործադիր իշխանությունների կողմից թողարկված պարտատոմսերը: Ֆինանսների նախարարության բոլոր պարտատոմսերը և մունիցիպալ պարտատոմսերը տեղաբաշխված են KASE առևտրային համակարգում: Ազգային բանկը տեղադրում է իր թղթադրամները ինքնուրույն։
Վերջին տարիներին KASE-ում մշտապես շրջանառության մեջ են եղել շուրջ 240 տեսակի պետական արժեթղթեր՝ շուրջ 30,0 մլրդ ԱՄՆ դոլար ընդհանուր արժեքով[14]։
Բաժնետոմսեր
Այսօր այս ոլորտում վաճառվում են ավելի քան 100 թողարկողների ֆինանսական գործիքներ: Ֆոնդային շուկայի ընդհանուր կապիտալիզացիան կազմում է մոտավորապես 50,7 միլիարդ ԱՄՆ դոլար: Ֆոնդային շուկայի արդյունաբերական կառուցվածքում հիմնական մասնաբաժինը զբաղեցնում են էներգետիկ և ֆինանսական ոլորտների ընկերությունները։
Կորպորատիվ պարտատոմսեր
KASE-ի ցուցակները ներառում են շուրջ 244 միավորի կորպորատիվ պարտատոմսեր, որոնք թողարկվել են 64 տեղական և արտասահմանյան ընկերությունների կողմից՝ Ղազախստանի և արտասահմանյան օրենսդրության համաձայն: KASE-ում առևտրի համար հասանելի պարտքի ընդհանուր արժեքը գնահատվում է մոտավորապես 22,8 միլիարդ ԱՄՆ դոլար: Պաշտոնական ցուցակում գերակշռում են բանկային պարտատոմսերը։ Այլ ոլորտների ընկերությունների բաժնետոմսերը չնչին են[15]։
Արտարժույթի շուկա
Արտարժույթի շուկան առաջին շուկաներից է, որը կազմակերպվել է KASE-ի վրա և գործում է իր հիմնադրման օրվանից: Արտարժույթի առաջին առուվաճառքը՝ այն ժամանակ ԱՄՆ դոլարը, անցկացվել է 1993 թվականին[16]։ KASE արտարժույթի շուկայում հիմնական մասնակիցներն են Ղազախստանի երկրորդ կարգի բանկերը և Ղազախստանի Հանրապետության Ազգային բանկը։
Ներկայումս KASE-ն իրականացնում է ԱՄՆ դոլարով, եվրոյով, չինական յուանով և ռուսական ռուբլով տենգեի առևտուր, ինչպես նաև եվրոյով առևտուր ԱՄՆ դոլարով: Ավանդաբար, ԱՄՆ դոլարով առևտուրը տենգեի նկատմամբ կազմում է KASE արտարժույթի շուկայում շրջանառության ավելի քան 95%-ը:
Արտարժույթի շուկայում KASE-ի թղթակից բանկերն են`
- Ղազախստանի Հանրապետության ազգային բանկ (KZT)
- The Bank of New York Mellon (ԱՄՆ դոլար)
- Citibank N.A. (ԱՄՆ դոլար, եվրո)
- JPMorgan Chase, N.A (USD / EUR)
- Եվրասիական զարգացման բանկ (RUB)
- Չինաստանի բանկ (CNY)
- Չինաստանի արդյունաբերական և առևտրային բանկ Ալմաթիում» (CNY):
KASE արտարժույթի շուկան Ղազախստանի տնտեսության կարևոր տարրերից մեկն է։ Հենց այստեղ է ձևավորվում ԱՄՆ դոլարի միջին կշռված փոխարժեքը տենգեի նկատմամբ, որը հաջորդ օրը դառնում է Ղազախստանի Հանրապետության Ազգային բանկի պաշտոնական փոխարժեքը։
Դրամական շուկա
Ռեպո գործարքներ
KASE-ի խոշորագույն շուկաներից մեկի՝ ռեպո գործարքների շուկայի մասնաբաժինը ավանդաբար կազմում է բորսայական առուվաճառքի ընդհանուր ծավալի գրեթե կեսը։ Այն բաժանված է երկու հատվածի՝ «ուղղակի» ռեպո շուկա, որտեղ գործարքներն իրականացվում են ուղղակի (բանակցային) գործարքների մեթոդով, և «ավտոմատ» ռեպո շուկա։ Վերջին դեպքում խոսքը գնում է շարունակական հակաաճուրդի մեթոդով անանուն առևտրի մասին, որի համար գումար է դրվում ղազախական տենգեում, իսկ որպես գին հանդես է գալիս ռեպո տոկոսադրույքը։ Ռեպո գործարքների պայմանները ստանդարտ են[17]:
KASE-ով ռեպո գործարքների առարկա կարող են լինել պետական և կորպորատիվ արժեթղթերը:
Ռիսկերի կառավարման համակարգը «ավտոմատ» ռեպո շուկայում հիմնված է ռեպո գործարքների ժամկետը երեսուն օրով սահմանափակելու և ռեպո հոդվածի գինը շուկայական գնի հետ կապելու վրա: Փակման գործարքի դեֆոլտի դեպքում ռեպո հոդվածը մնում է գործարքի կողմի մոտ, որը տրամադրել է գումարը: «Ուղիղ» ռեպո գործարքների շուկայում, որոնց ժամկետը սահմանափակվում է 90 օրով, 2010 թվականից գործում է պարտավորությունների և փոխհատուցումների վճարումների կանոնավոր շուկայական վերագնահատման համակարգ («mark-to-market»):
Ռեպո շուկայում բոլոր հաշվարկներն իրականացվում են ԿՏ-ի միջոցով արժեթղթերով առևտրի համար հաշվարկային սխեմայի նման սխեմայի համաձայն:
Արտարժույթի փոխանակման գործարքներ
USD/KZT, EUR/KZT, RUBKZT և CNY/KZT զույգերի համար կանոնավոր գործարքների հետ մեկտեղ արժույթի փոխանակման գործարքներն իրականացվում են մեկ և երկու օր մարման ժամկետներով:
Ածանցյալների շուկա
2010 թվականին KASE-ն վերագործարկեց ածանցյալ գործիքների շուկան՝ միջազգային չափանիշներին համապատասխանող ռիսկերի կառավարման ժամանակակից համակարգով: Այս հատվածում բաց է վեցամսյա ֆյուչերսներով առևտուրը ԱՄՆ դոլար/տենգե փոխարժեքով և KASE ինդեքսի արժեքով[18]: Բորսան հանդես է գալիս որպես կենտրոնական կոնտրագենտ յուրաքանչյուր կնքված գործարքի համար և ապահովում է գործարքների անվերապահ կատարումը երաշխիքային և պահուստային ֆոնդերի սահմաններում: Հաշվարկային ռիսկերը նվազագույնի հասցնելու նպատակով սահմանափակումներ են սահմանվում դիրք բացելու և պայմանագրերի գինը փոխելու համար:
Հաշվարկների համառոտ նկարագրություն
Արժեթղթերի շուկայում հաշվարկներն իրականացվում են T+0 և T+2 պայմաններով ԲԸ "Արժեթղթերի կենտրոնական դեպոզիտարիա"-յի միջոցով:
Արտարժույթներ TOD, TOM, SPOT պայմաններով՝
- տենգեում - Ղազախստանի Հանրապետության Ազգային բանկի հետ փոխանակման թղթակցային հաշիվների միջոցով
- արտարժույթով` արտասահմանյան թղթակից բանկերում:
2018 թվականի հոկտեմբերի 1-ից KASE-ն արտարժույթի շուկայում հանդես է գալիս, որպես կենտրոնական կոնտրագենտ (ԿԿ):
Որպես կենտրոնական քլիրինգ՝ Բորսան երաշխավորում է կնքված գործարքներով ստանձնած պարտավորությունների կատարումը յուրաքանչյուր բարեխիղճ մասնակցի նկատմամբ՝ անկախ իր անվտանգության և բորսայի քլիրինգային երաշխիքային և պահուստային ֆոնդերի շրջանակներում անկախ անբարեխիղճ մասնակցի կողմից պարտավորությունների կատարումից, որոնք ռիսկերի կառավարման համակարգի հիմնական տարրերն են:
Ղազախստանի ազգային հիմնադրամից հատկացված երաշխավորված փոխանցումների ծավալը 2020 թվականի ապրիլին կազմել է 706 մլրդ տենգե[19]։
Բորսայի ծառայությունները
Ցուցակագրում KASE-ում
KASE ցուցակագրման պահանջները սահմանվում են լիազոր մարմնի կարգավորող իրավական ակտով[20]:
Բորսայի ներքին փաստաթղթերով սահմանվում են արժեթղթերը պաշտոնական ցուցակում ընդգրկելու հայտի քննարկման կարգը և ժամկետները, արժեթղթերը պաշտոնական ցուցակից բացառելու, ցուցակի մի կատեգորիայից մյուսը տեղափոխելու կարգը, տեղեկատվության բացահայտման պահանջները, ցուցակագրման վճարների վճարման կարգը, ինչպես նաև ցուցակագրման այլ պահանջներ և ընթացակարգեր:
Տեղեկատվության բացահայտման պահանջներ
KASE-ն սահմանում է տեղեկատվության բացահայտման պահանջներ արժեթղթերի ցուցակագրման ժամանակ և արժեթղթերի Բորսայի պաշտոնական ցուցակում գտնվելու ժամանակ[20]: Այս պահանջները ներկայացվում են.
- արժեթղթերի ցուցակագրման համար ներկայացված փաստաթղթերին, ներառյալ ներդրումային հուշագրի բովանդակությունը, որն արտացոլում է թողարկողի և նրա արժեթղթերի գործունեության մասին հիմնական տեղեկատվությունը, ինչպես նաև նրա ֆինանսական վիճակի վերլուծությունը
- թողարկողի ֆինանսական հաշվետվություններին և դրանց վերաբերյալ աուդիտի հաշվետվություններին
- թողարկողի և նրա արժեթղթերի ընթացիկ գործունեությանը վերաբերող ցանկացած այլ էական տեղեկատվության բացահայտմանը:
Դուք կարող եք ավելին իմանալ այս պահանջների մասին KASE կայքում հրապարակված Ցուցակագրման կանոններում[21]։
Ցուցակագրման կարգը
KASE-ում ցուցակագրման ընթացակարգը ներառում է ինչպես լիազորված մարմնի, այնպես էլ Բորսայի ներքին փաստաթղթերի կողմից սահմանված ցուցակագրման պահանջներին համապատասխանության ստուգում, որն իրականացվում է Բորսայում ներկայացված փաստաթղթերի և տեղեկատվության հիման վրա[20]:
Ընկերության արժեթղթերը Բորսայի պաշտոնական ցուցակում ներառելու որոշումը կայացնում է հատուկ մարմինը՝ Ցուցակագրման հանձնաժողովը[22]:
Թողարկողի արժեթղթերը Բորսայի պաշտոնական ցուցակում ներառվելուց հետո, այդ արժեթղթերով առևտուրը պետք է բաց լինի դրանց ընդգրկման օրվանից երեք ամիս հետո:
Ղազախստանի Հանրապետության օրենսդրությունը սահմանել է հարկային արտոնությունների համակարգ՝ ներդրողներին արժեթղթերի կազմակերպված շուկա ներգրավելու համար։ Մասնավորապես, հարկ վճարողն իրավունք ունի նվազեցնել հարկվող եկամուտը հետևյալ տեսակի եկամուտների համար.
- վարձատրություն հաշվեգրման ամսաթվի դրությամբ Ղազախստանի Հանրապետության տարածքում գործող ֆոնդային բորսայի պաշտոնական ցուցակում գտնվող պարտքային արժեթղթերի տոկոսներ
- եկամուտ այն արժեթղթերի արժեքի աճից, որոնք վաճառքի օրը գտնվում են Ղազախստանի Հանրապետության տարածքում գործող ֆոնդային բորսայի պաշտոնական ցուցակներում, երբ այդ արժեթղթերը վաճառվում են բաց առևտրով այս բորսայում.
- շահաբաժիններ և հատուցումներ արժեթղթերի համար, որոնք գտնվում են Ղազախստանի Հանրապետության տարածքում գործող ֆոնդային բորսայի պաշտոնական ցուցակում` նրանց հաշվարկման օրվա դրությամբ:
KASE շուկայական ինդեքսներ և ցուցանիշներ
KASE շուկաները բնութագրվում են մի շարք ցուցանիշներով՝ հաշվարկվող և հրապարակվող Բորսայի կողմից իրական ժամանակում և առևտրային օրվա վերջում: Ցուցանիշների վերաբերյալ բոլոր տվյալները (ներառյալ արխիվացվածները) կարելի է գտնել KASE կայքում:
Ֆոնդային շուկա
KASE ինդեքսը ղազախական ֆոնդային շուկայի հիմնական բենչմարքն է, որի արժեքը որոշվում է բորսայի պաշտոնական ցուցակում ընդգրկված խոշորագույն և ֆինանսապես կայուն ղազախական ընկերությունների առավել իրացվելի բաժնետոմսերի տվյալների հիման վրա[23]: KASE ինդեքսը հաշվարկվում է ներկայացուցչական ցանկում ընդգրկված բաժնետոմսերի շուկայական գների, դրա կազմման օրվա դրությամբ, հարաբերակցության տեսքով այս ցուցակի բաժնետոմսերի գներին ընթացիկ ամսաթվի դրությամբ, որը կշռվում է կապիտալիզացիայի միջոցով՝ հաշվի առնելով ազատ շրջանառության մեջ գտնվող բաժնետոմսերը[24]։ Ցուցանիշը վերահաշվարկվում է իրական ժամանակում յուրաքանչյուր գործարքը կնքելուց հետո:
Կորպորատիվ պարտատոմսերի շուկա
KASE_BMC – հիմնական բորսայի «մաքուր» գների ինդեքս
KASE_BMY - հիմնական հարթակի շահութաբերության ցուցիչ
KASE_BAC – այլընտրանքային հարթակի «մաքուր» գների ինդեքս
KASE_BAY – այլընտրանքային հարթակի շահութաբերության ցուցանիշ:
Կորպորատիվ պարտատոմսերի շուկայի ինդեքսները հաշվարկվում են յուրաքանչյուր առևտրային օրվա արդյունքների հիման վրա:
Ոչ պետական արժեթղթերի շուկայի կապիտալացում
Բաժնետոմսերի շուկայական կապիտալիզացիան այն ընկերությունների ընդհանուր շուկայական արժեքը արտացոլող ցուցանիշն է, որոնց բաժնետոմսերը ներառված են KASE-ի պաշտոնական ցուցակում[25]:
Կորպորատիվ պարտատոմսերի շուկայական կապիտալացումը՝ թողարկված կորպորատիվ պարտատոմսերի ընդհանուր անվանական արժեքն է, որոնք ընդգրկված են KASE-ի պաշտոնական ցուցակում[26]:
Բաժնետոմսերի և կորպորատիվ պարտատոմսերի շուկաների կապիտալիզացիան բորսայի կողմից հաշվարկվում է տենգեով և ԱՄՆ դոլարով յուրաքանչյուր առևտրային օրվա վերջում:
Ռեպո և սվոպ շուկայի ցուցանիշներ
TONIA (Tenge Over Night Index Average) Ղազախստանի Հանրապետության պետական արժեթղթերով ավտոմատ ռեպո շուկայում մեկ աշխատանքային օրվա ընթացքում ռեպո բացման գործարքների միջին կշռված տոկոսադրույքն է:
TWINA (Tenge Week Index Average) Ղազախստանի Հանրապետության պետական արժեթղթերով ավտոմատ ռեպո շուկայում ռեպո բացման գործարքների միջին կշռված տոկոսադրույքն է յոթ աշխատանքային օրվա ժամկետով:
TONIA-ի և TWINA-ի արժեքները վերահաշվարկվում է յուրաքանչյուր գործարքի ավարտից հետո:
MM_Index (Money Market Index) Ղազախստանի Հանրապետության պետական արժեթղթերով ԱՄՆ դոլար/ԿՍՏ արժույթի սվոպ գործարքների և ավտոմատ ռեպո գործարքների միջին կշռված տոկոսադրույքների (եկամտաբերության) ծավալային կշռված միջին արժեքն է՝ բացված մեկ աշխատանքային օրով: Ցուցանիշը հաշվարկվում է KASE առևտրային համակարգում օրվա ընթացքում կնքված սվոպ բացման բոլոր գործարքների համար:
SWAP‑1D (USD) և SWAP‑2D (USD) ծավալային կշռված միջին եկամտաբերությունն են ԱՄՆ դոլար/KST սվոպ գործառնությունների բացման բոլոր գործարքների համար մեկ և երկու աշխատանքային օր ժամկետով՝ կնքված KASE առևտրային համակարգում օրվա ընթացքում:
Միջբանկային ավանդների շուկայի ցուցանիշները
KazPrime-ը՝ Ղազախստանի համար լավագույն վարկային որակ ապահովող բանկերի մեջ միջբանկային եռամսյա ավանդների վրա ղազախական տենգեի ներդրման տոկոսադրույքները արտացոլող ցուցիչն է:
Բացի KazPrime ցուցանիշից, միջբանկային ավանդների շուկան բնութագրվում է KIBOR, KIBID, KIMEAN ցուցանիշներով՝
KIBOR — Ղազախստանի տենգեի տեղաբաշխման միջին արժեք
KIBID — Ղազախստանի տենգե ներգրավելու համար տոկոսադրույքների միջին արժեք
KIMEAN-ը տեղաբաշխման և ներգրավման դրույքաչափերի միջև միջին արժեքն է:
Այս ցուցանիշները բորսան ֆիքսում է Ալմաթայի ժամանակով ժամը 16:00-ին: Ի տարբերություն KazPrime-ի՝ ցուցանիշները հաշվարկելու համար օգտագործվող գնանշումները խորհրդատվական են և չեն պարտավորեցնում բանկերին դրանցով գործարքներ իրականացնել։
2011 թվականի նոյեմբերի 30-ին աշխարհի առաջատար ինդեքս մատակարարող Dow Jones Indexes-ը և FEAS-ը գործարկեցին եվրաասիական ֆոնդային բորսաներում ցուցակագրված կապույտ չիպերի առաջին ինդեքսը՝ հավասարապես կշռված Dow Jones FEAS Titans 50 ինդեքսը[27]։ Ղազախստանի Հանրապետությունն այս ինդեքսում ներկայացված էր «Ղազախստանի ժողովրդական խնայբանկ» ԲԲԸ-ի, «Կազկոմերցբանկ» ԲԲԸ-ի և «ԿազմունայԳազ» ԲԲԸ-ի «Հետախուզական արտադրություն» ԲԲԸ-ի ընդհանուր բաժնետոմսերով, որոնց քաշը 2011թ. օգոստոսի սկզբին ինդեքսային զամբյուղում կազմել էր համապատասխանաբար 2,07%, 1,85% և 1,91%: Քանի որ ինդեքսը հավասարաչափ կշռված է, և յուրաքանչյուր բաժնետոմսի կշիռը սահմանափակվում է երկու տոկոսով, ընդհանուր առմամբ Ղազախստանի ընկերությունների մասնաբաժինը ինդեքսում կազմում է մոտավորապես 6% ինչպես նաև Dow Jones FEAS Benchmark և S&P Kazakhstan BMI ինդեքսների ներկայացուցչական ցուցակում։
2011 թվականի դեկտեմբերին KASE-ն միացավ Standard & Poor's Financial Services LLC-ի («S&P») և Իսլամական համագործակցության կազմակերպության անդամ երկրների փոխանակումների համաձայնագրին: Համաձայնագրի շրջանակներում S&P-ը մտադիր է իրական ժամանակում հաշվարկել, լիցենզավորել և բաշխել 50 իրացվելի բաժնետոմսերի ինդեքս («S&P Index»), որոնք վաճառվում են Իսլամական համագործակցության կազմակերպության անդամ երկրների բորսայական շուկաներում:
2012 թվականին Վիեննայի ֆոնդային բորսան (WBAG) գործարկեց «Kazakhstan Traded Index Local» բաժնետոմսերի նոր ինդեքսը ԱՄՆ դոլարով և եվրոյով (KTX Local):
KASE տեղեկատվություն
KASE-ն տարածում է տեղեկատվությունը, որը ստեղծվել է ինչպես բորսայի կողմից, այնպես էլ իր գործընկերների կողմից (ցուցակագրված ընկերություններ, բորսայի անդամներ և այլն)[28]: Պայմանականորեն տեղեկատվության փոխանակումը կարելի է բաժանել՝
- տվյալներ բորսայական առևտրի վերաբերյալ
- տեղեկատվություն ֆոնդային ինդեքսների և ցուցանիշների մասին
- թողարկողների փաստաթղթերը, որոնց արժեթղթերը թույլատրված են շրջանառության մեջ KASE-ում, ինչպես նաև դրանց վերաբերյալ այլ էական տեղեկություններ
- տեղեկատվություն KASE-ի անդամակցության և անդամների մասին
- KASE ցուցակներում ընդգրկված ֆինանսական գործիքների վերաբերյալ տվյալներ
- բորսայի շուկայի պետական կարգավորմանը վերաբերող կարգավորող դաշտը, ինչպես նաև KASE-ի ներքին փաստաթղթերը
- KASE-ի և ֆոնդային շուկայի նորություններ:
KASE-ի տեղեկատվության տարածման հիմնական միջոցը՝ այն բորսայի կայքում տեղադրելն է՝ www.kase.kz: Ներկայումս այս ռեսուրսը գործում է ղազախերեն, ռուսերեն և անգլերեն լեզուներով: KASE կայքը Ղազախստանի Հանրապետության կազմակերպված ֆինանսական շուկայի մասին տեղեկատվության ամենամեծ աղբյուրներից մեկն է և ցուցակագրված բոլոր ընկերությունների գործունեության մասին տեղեկատվության բացահայտման միակ ռեսուրսը: Կայքը պարունակում է վերջին 15 տարվա KASE նորությունների արխիվ, որն անվճար հասանելի է, ինչպես նաև օգտատերերին տրամադրում է մուտք դեպի KASE առևտրային տեղեկատվություն իրական ժամանակում, 15 րոպե ուշացումով և առևտրային օրվա արդյունքների հիման վրա:
Բացի այդ, բորսան իրական ժամանակում տրամադրում է առևտրային տեղեկատվություն՝
- KASE առևտրային համակարգի տերմինալների միջոցով
- FIX արձանագրության միջոցով տվյալները փոխանցում երկրորդական տեղեկատվության դիստրիբյուտորներին, այդ թվում՝ Thomson Reuters-ին և Bloomberg-ին
- ուղարկելով այն ուղղակիորեն շահագրգիռ կողմերին նրանց հետ համաձայնեցված ձևաչափերով, արձանագրություններով և համաձայնեցված կապի ուղիներով:
Торговая система KASE
В 1997 году была разработана и запущена в эксплуатацию собственная Торговая система KASE, не уступающая по своим свойствам системам подобного класса, созданным специализированными фирмами. С целью улучшения характеристик Торговой системы её доработка и обновление осуществляются постоянно (в среднем обновленная версия выпускается 3-4 раза в год).
Торги проводятся ежедневно (за исключением выходных и праздничных дней).
Торговая система KASE позволяет осуществлять торги следующими методами:
- непрерывный встречный аукцион (основной метод торгов);
- заключение прямых (договорных) сделок;
- специализированные торги (аукционы);
- франкфуртский аукцион;
- фиксинг;
- подписка (при продажах акций).
Удаленный доступ в Торговую систему KASE осуществляется через выделенные каналы ведущих казахстанских провайдеров и через сеть Интернет.
KASE առևտրային համակարգ
1997 թվականին մշակվել և շահագործման է հանձնվել KASE-ի սեփական առևտրային համակարգը, որն իր հատկություններով չի զիջում մասնագիտացված ֆիրմաների կողմից ստեղծված նմանատիպ դասի համակարգերին: Առևտրային համակարգի բնութագրերը բարելավելու նպատակով դրա կատարելագործումն ու թարմացումը կատարվում են անընդհատ (միջինում թարմացված տարբերակը թողարկվում է տարեկան 3-4 անգամ)[29]:
Առևտուրն իրականացվում է ամեն օր (բացի հանգստյան և տոն օրերից):
KASE առևտրային համակարգը թույլ է տալիս առևտուր անել հետևյալ մեթոդներով.
- շարունակական հակաաճուրդ (առևտրի հիմնական մեթոդ);
- ուղղակի (պայմանագրային) գործարքների կնքում.
- մասնագիտացված առևտուր (աճուրդներ);
- Ֆրանկֆուրտի աճուրդ;
- ամրագրում;
- բաժանորդագրություն (բաժնետոմսերի վաճառքի համար):
Հեռակա մուտքը դեպի KASE առևտրային համակարգ ապահովվում է Ղազախստանի առաջատար պրովայդերների հատուկ կապուղիներով և ինտերնետի միջոցով:
Ինտերնետ առևտուր KASE-ում
KASE-ն առցանց առևտրի հնարավորություն է ընձեռում հետևյալ ծրագրային արտադրանքների միջոցով՝
- առևտրային համակարգի հետ տեղեկատվության փոխանակման մոդուլ, որը թույլ է տալիս երրորդ կողմի ինտերնետ առևտրային ծրագրերին միանալ KASE առևտրային համակարգին՝ տեղեկատվություն ստանալ իրական ժամանակում և ներկայացնել պատվերներ
- գործարքի FIX դարպաս՝ FIX արձանագրության փոխանակման տվյալների փոխանցման միջազգային ստանդարտի հիման վրա մշակված, որն իր հատկություններով նման է փոխանակման մոդուլին:
Կորպորատիվ կառավարում KASE-ում
KASE-ն շարունակաբար բարելավում և զարգացնում է կորպորատիվ կառավարման համակարգը՝ բաժնետերերի, թողարկողների, բորսայի անդամների և ներդրողների շահերը պաշտպանելու նպատակով[30]:
Ներկայումս Բորսայի ղեկավար մարմինը՝ Տնօրենների խորհուրդը (Բորսայի խորհուրդ), ներառում է 8 անդամ, որոնցից 3-ը անկախ տնօրեններ են։ Այս մարմնին կից գործում է 5 հանձնաժողով.
- բյուջեի և ռազմավարական պլանավորման վերաբերյալ;
- կադրերի, վարձատրության և սոցիալական հարցերի վերաբերյալ.
- աուդիտի գծով;
- փորձագիտական հանձնաժողով;
- թողարկողների ֆինանսական հաշվետվությունների և աուդիտի վերաբերյալ:
Կոլեգիալ որոշումներ կայացնելու և շահերի բախումը վերացնելու նպատակով Բորսայում գործում են լրացուցիչ աշխատանքային հանձնաժողովներ և հանձնաժողովներ, որոնց կազմի մեջ, բացի Բորսայի աշխատակիցներից, ընդգրկված են լիազոր մարմնի ներկայացուցիչներ և շուկայի մասնակիցներ:
Լիազորված մարմնի պահանջներին համապատասխան՝ KASE-ն ինսայդերական և մանիպուլյացիոն գործարքների նկատմամբ մշտապես իրականացնում է համապատասխանության հսկողություն: Ռիսկերի կառավարման և ներքին վերահսկողության համակարգերը կառուցվել են միջազգային չափանիշներին համապատասխան:
KASE-ի դուստր ձեռնարկություններ
- ԲԸ «ԿԱՍԵ Քլիրինգային Կենտրոն».
Տես նաև
Արտաքին հղումներ
- Официальный сайт Казахстанской фондовой биржи
- Всемирная федерации бирж (WFE)
- Федерация евро-азиатских фондовых бирж (FEAS)
- Международная ассоциация распространителей и потребителей финансовой информации (SIIA / FISD)
- Ассоциация финансистов Казахстана (АФК)
- Официальный сайт дочерней компании KASE — ТОО «eTrade.kz»
- Состояние рынка ценных бумаг в Казахстане на современном этапе Արխիվացված է Օգոստոս 3, 2014 Wayback Machine-ի միջոցով:
Ծանոթագրություններ
- ↑ «Национальная валюта Казахстана». www.advantour.com. Վերցված է 2024-05-24-ին.
- ↑ «1993 год. Как вводили тенге - Аналитический интернет-журнал Власть». vlast.kz (ռուսերեն). Վերցված է 2024-05-24-ին.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 «KASE». cifra-broker.ru. Վերցված է 2024-05-24-ին.
- ↑ 4,0 4,1 «Казахстанская фондовая биржа». www.kazinvest.kz. Վերցված է 2024-05-24-ին.
- ↑ Международная Ассоциация Бирж Стран СНГ (24-05-2024). Информационный обзор бирж - членов МАБ СНГ [ԱՊՀ-ի և ՄԱԲ անդամ բորսաների տեղեկատվական վերանայում] (ռուսերեն). Москва: Международная Ассоциация Бирж Стран СНГ.
- ↑ «История создания Казахстанской Фондовой Биржи». SKI capital partners (ռուսերեն). 2014-08-02. Վերցված է 2024-05-25-ին.
- ↑ «KASE будет исполнять функции контрагента на валютном рынке с 1 октября» (ռուսերեն). Zakon.kz. 2018-09-27. Արխիվացված է օրիգինալից 2019-01-07-ին. Վերցված է 2019-06-25-ին.
{{cite web}}
: Unknown parameter|deadlink=
ignored (|url-status=
suggested) (օգնություն) - ↑ «Казахстанская фондовая биржа | МАБ». mab-sng.org. Վերցված է 2024-05-25-ին.
- ↑ «Алдамберген Алина Утемискызы (персональная справка)». Информационная система ПАРАГРАФ. Արխիվացված է օրիգինալից 2015-02-03-ին. Վերցված է 2019-06-25-ին.
{{cite web}}
: Unknown parameter|deadlink=
ignored (|url-status=
suggested) (օգնություն) - ↑ «Избран заместитель председателя правления KASE. Им стал Жайнар Саржаков». kapital.kz. 06.04.2021. Արխիվացված է օրիգինալից 2021-07-22-ին. Վերցված է 2021-07-22-ին.
- ↑ «Цалюк Андрей Юрьевич (персональная справка)». Информационная система ПАРАГРАФ. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-11-30-ին. Վերցված է 2019-06-25-ին.
{{cite web}}
: Unknown parameter|deadlink=
ignored (|url-status=
suggested) (օգնություն) - ↑ «Совет директоров определил состав правления KASE на три года. Сменился один заместитель председателя правления». kursiv.kz. 29.06.2020. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-08-09-ին. Վերցված է 2020-12-20-ին.
- ↑ «Кандидатам в члены KASE - Казахстанская фондовая биржа (KASE)». kase.kz. Վերցված է 2024-05-25-ին.
- ↑ «28 мая на KASE состоятся повторные специализированные торги по размещению МЕУКАМ-240 первого выпуска (KZKD00000550, MUM240_0001) с расчетами 30 мая - Казахстанская фондовая биржа (KASE)». kase.kz. Վերցված է 2024-05-25-ին.
- ↑ МАБ Международная Ассоциация Бирж (25-5-2024). Информационный обзор бирж и депозитариев – членов МАБ [Տեղեկատվական ակնարկ փոխանակումների և դեպոզիտարիաները՝ ՄԱԲ-ի անդամներ] (Ռուսեերեն). Москва.
{{cite book}}
: line feed character in|title=
at position 26 (օգնություն); line feed character in|trans-title=
at position 35 (օգնություն)CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ KASE (25-5-2024). КАК СОЗДАВАЛОСЬ БУДУЩЕЕ [Ինչպես է ստեղծվելք ապագան] (ռուսերեն). Нур-Султан: «Национальное брендинговое агентство
«КАЗАХСТАНИКА».
{{cite book}}
: line feed character in|publisher=
at position 37 (օգնություն) - ↑ «Операции репо - Казахстанская фондовая биржа (KASE)». kase.kz. Վերցված է 2024-05-25-ին.
- ↑ «Главная - Казахстанская фондовая биржа (KASE)». kase.kz. Վերցված է 2024-05-25-ին.
- ↑ inbusiness.kz (06.05.2020). «Объем выделенных гарантированных трансфертов из Нацфонда Казахстана в апреле составил 706 млрд тенге». inbusiness.kz. Արխիվացված է օրիգինալից 2022-05-17-ին. Վերցված է 2020-08-17-ին.
{{cite news}}
:|author=
has generic name (օգնություն) - ↑ 20,0 20,1 20,2 АО "КАЗАХСТАНСКАЯ ФОНДОВАЯ БИРЖА" (2021). ЛИСТИНГОВЫЕ ПРАВИЛА [ՑԱՆԿԱՐԵԼՈՒ ԿԱՆՈՆՆԵՐ] (ռուսերեն). Ալմաթա: АО "КАЗАХСТАНСКАЯ ФОНДОВАЯ БИРЖА".
- ↑ АО "КАЗАХСТАНСКАЯ ФОНДОВАЯ БИРЖА" (2021). ПРАВИЛА раскрытия информации инициаторами допуска ценных бумаг [ԿԱՆՈՆՆԵՐ նախաձեռնողների կողմից տեղեկատվության բացահայտում արժեթղթերի ընդունում] (ռուսերեն). Ալմաթա: АО "КАЗАХСТАНСКАЯ ФОНДОВАЯ БИРЖА".
{{cite book}}
: line feed character in|title=
at position 8 (օգնություն); line feed character in|trans-title=
at position 9 (օգնություն) - ↑ АО "КАЗАХСТАНСКАЯ ФОНДОВАЯ БИРЖА" (2021). ПРАВИЛА осуществления биржевой деятельности [Կանոններ բորսային գործունեության իրականացման] (ռուսերեն). Ալմաթա: АО "КАЗАХСТАНСКАЯ ФОНДОВАЯ БИРЖА".
{{cite book}}
: line feed character in|title=
at position 8 (օգնություն); line feed character in|trans-title=
at position 9 (օգնություն) - ↑ «Казахстанская фондовая биржа | МАБ». mab-sng.org. Վերցված է 2024-05-25-ին.
- ↑ «Индекс KASE - Казахстанская фондовая биржа (KASE)». kase.kz. Վերցված է 2024-05-25-ին.
- ↑ «Фондовая биржа». Национальный Банк Республики Казахстан. Վերցված է 25-05-2024-ին.
- ↑ АО "КАЗАХСТАНСКАЯ ФОНДОВАЯ БИРЖА" (2022). МЕТОДИКА расчета индексов и индикаторов фондового рынка [ՄԵԹՈԴԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ ինդեքսների և բաժնետոմսերի ֆոնդային շուկայի ցուցանիշներ] (ռուսերեն). Ալմաթա: АО "КАЗАХСТАНСКАЯ ФОНДОВАЯ БИРЖА".
{{cite book}}
: line feed character in|title=
at position 9 (օգնություն); line feed character in|trans-title=
at position 17 (օգնություն) - ↑ «Акции РД КМГ, Народного банка и ККБ вошли в индекс Dow Jones FEAS Titans 50». КазТАГ. 01-12-2011.
- ↑ АО "КАЗАХСТАНСКАЯ ФОНДОВАЯ БИРЖА" (2017). ИНФОРМАЦИОННАЯ ПОЛИТИКА [ՏԵՂԵԿԱՏՎԱԿԱՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ] (ռուսերեն). Ալմաթա: АО "КАЗАХСТАНСКАЯ ФОНДОВАЯ БИРЖА".
- ↑ Марат, Исин (2014-08-02). «ИНТЕРНЕТ-ТРЕЙДИНГ. ТОРГОВЛЯ НА ФОНДОВОЙ БИРЖЕ КАЗАХСТАНА | SKI Capital Partners». SKI capital partners (ռուսերեն). Վերցված է 2024-05-25-ին.
- ↑ АО "КАЗАХСТАНСКАЯ ФОНДОВАЯ БИРЖА" (2013). ПРАВИЛА профессиональной этики и делового поведения [ԿԱՆՈՆՆԵՐ մասնագիտական էթիկան և բիզնես վարքագիծը] (ռուսերեն). Ալմաթա: АО "КАЗАХСТАНСКАЯ ФОНДОВАЯ БИРЖА".
{{cite book}}
: line feed character in|title=
at position 8 (օգնություն); zero width space character in|trans-title=
at position 23 (օգնություն)