Վիքիպեդիա

Ղազախստանի ֆոնդային բորսա

Ղազախստանի ֆոնդային բորսան (Kazakhstan Stock Exchange — KASE) ֆոնդային բորսա է, որի գլխամասային գրասենյակը գտնվում է Ղազախստանի Ալմաթի քաղաքում։ Այն ԱՊՀ բորսաների շարքում զբաղեցնում է երկրորդ տեղը ֆոնդային շուկայի կապիտալիզացիայի առումով։ Հիմնադրվել է 1993 թվականին։

Ղազախստանի ֆոնդային բորսա
պատկերանիշ Խմբագրել Wikidata
բիզնես ձեռնարկություն, ձեռնարկություն, ֆոնդային բորսա Խմբագրել Wikidata
Ստեղծում30 Դեկտեմբերի 1993 Խմբագրել Wikidata
ԵրկիրՂազախստան Խմբագրել Wikidata
Կազմակերպչաիրավական ձևԲաժնետիրական ընկերություն Խմբագրել Wikidata
Գլխամասի վայրԱլմաթի Խմբագրել Wikidata
Պաշտոնական կայքwww.kase.kz Խմբագրել Wikidata

Ստեղծման պատմությունը

խմբագրել

1993 թվականի նոյեմբերի 15-ին Ղազախստանում ներդրվեց ազգային արժույթը՝ տենգեն[1]։ Այս իրադարձությունից հետո երկրորդ օրը՝ 1993 թվականի նոյեմբերի 17-ին, Ղազախստանի Հանրապետության ազգային բանկը և Ղազախստանի 23 առաջատար առևտրային բանկերը որոշեցին ստեղծել արժույթի բորսա[2]։ Նախկինում գործող Միջբանկային արժութային գործարքների կենտրոնը (Արժութային բորսա) Ղազախստանի Հանրապետության ազգային բանկի կառուցվածքային ստորաբաժանումն էր։ Նոր բորսայի առջև դրված հիմնական խնդիրը ազգային արժույթի շուկայի կազմակերպումն ու զարգացումն էր՝ կապված տենգեի ներդրման հետ։ Որպես իրավաբանական անձ՝ բորսան գրանցվել է 1993 թվականի դեկտեմբերի 30-ին «Ղազախական միջբանկային արժույթի բորսա» անվամբ՝ փակ բաժնետիրական ընկերության կազմակերպաիրավական ձևով[3]։

1994 թվականի մարտի 3-ին բորսան վերագրանցվել է «Ղազախստանի միջբանկային արժութային բորսա» անվամբ, ինչը բացատրվել է բորսայի անվանումը գործող օրենսդրությանը համապատասխանեցնելու անհրաժեշտությամբ[3]։

1995 թվականի հուլիսի 12-ին բորսան վերագրանցվել է «Ղազախստանի միջբանկային արժույթ և ֆոնդային բորսա» անունով՝ կապված դրա բաժնետերերի որոշման հետ՝ սկսելու բորսայի գործունեությունը արժեթղթերի շուկայում։ 1995 թվականի հոկտեմբերի 2-ին բորսան ստացավ արժեթղթերի շուկայում բորսայական գործունեություն իրականացնելու № 1 լիցենզիան, սակայն այս լիցենզիայի գործողությունը սահմանափակվեց միայն պետական ​​արժեթղթերով առևտուր կազմակերպելու իրավունքով[3]։

1996 թվականի ապրիլի 12-ին բորսան վերագրանցվել է «Ղազախստանի ֆոնդային բորսա» անվամբ, քանի որ գործող օրենսդրությունը արգելում էր բորսան ապրանքային բորսայի գործառույթներ իրականացնել[3]։ 1996 թվականի նոյեմբերի 13-ին բորսան ստացել է Ղազախստանի Հանրապետության արժեթղթերի ազգային հանձնաժողովի կողմից արժեթղթերով առևտուր կազմակերպելու անսահմանափակ լիցենզիա[4]։

Քանի որ 1997 թվականի մարտի 5-ի «Արժեթղթերի շուկայի մասին» Ղազախստանի Հանրապետության նոր օրենքը սահմանափակում էր ֆոնդային բորսայի գործունեությունը միայն արժեթղթերով, 1997 թվականի ապրիլին բորսայի բաժնետերերի ընդհանուր ժողովը որոշեց վերակազմակերպել այն՝ վերածելով առանձին իրավաբանական անձի[4]։ Այն գրանցվեց 1997 թվականի հուլիսի 30-ին, որպես "Ալմաթիի ֆինանսական գործիքների բորսա" (AFINEX) ՓԲԸ։ 1997 թվականի սեպտեմբերի 1-ից արտարժույթով և ֆյուչերսային պայմանագրերով առևտուրը տեղափոխվեց AFINEX առևտրային հարթակ։ Բորսան ինքնին վերագրանցվել է 1997 թվականի հուլիսի 3-ին իր նախկին անունով[3][5]։

1998 թվականի հուլիսի 10-ի «Բաժնետիրական ընկերությունների հարցերով Ղազախստանի Հանրապետության որոշ օրենսդրական ակտերում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» Ղազախստանի Հանրապետության օրենքն ուժի մեջ մտնելով՝ հանվեց արտարժույթով և ֆինանսական գործիքներով, արժեթղթերից բացի, առևտուր կազմակերպելու արգելքը, ինչը հնարավորություն տվեց AFINEX-ին միանալ բորսային։ Այս մասին որոշումը կայացրել է բաժնետերերի ընդհանուր ժողովը 1999 թվականի հունվարի 6-ին, իսկ 1999 թվականի մարտի 16-ին կատարվել է վերամիավորված բորսայի համապատասխան պետական ​​վերագրանցումը[3]։

2006 թվականի դեկտեմբերի 15-ին KASE-ն նշանակվել է Ալմաթիի տարածաշրջանային ֆինանսական կենտրոնի հատուկ առևտրային հարթակ[6]։

2007 թվականի օգոստոսի 23-ին KASE-ի բաժնետերերի ընդհանուր ժողովը որոշում կայացրեց առևտրայնացնել KASE-ն։ KASE-ի առևտրայնացման շրջանակներում դադարեցվել է «մեկ բաժնետեր՝ մեկ ձայն» քվեարկության նախկին սկզբունքը և իրականացվել է բաժնետիրական ընկերությունների համար ընդունված քվեարկության սկզբունքը, որում յուրաքանչյուր բաժնետոմս ունի մեկ ձայն KASE-ի բաժնետերերի ընդհանուր ժողովում[3]։

KASE-ի ձևավորման և զարգացման հիմնական փուլերը

խմբագրել
1993 Արտարժույթով առաջին առևտուրը
1995 Պետական ​​արժեթղթերի առաջին առևտուրը
1996 Առաջին առևտուրը ածանցյալ գործիքներով (ֆյուչերսներ ԱՄՆ դոլարի նկատմամբ տենգեի փոխարժեքով)
1997 Առաջին առևտուրը ցուցակված բաժնետոմսերով, պետական ​​բաժնետոմսերի բլոկներով, չցուցակված արժեթղթերով
1998 KASE-ում ուղղակի գործարքների համակարգի մեկնարկում

Առաջին առևտուրը Ղազախստանի սուվերեն եվրապարտատոմսեր

1999 Առաջին առևտուրը ցուցակված կորպորատիվ և քաղաքային պարտատոմսերով

Ուղղակի ռեպո շուկայի գործարկում

2001 Առաջին առևտուրը միջազգային ֆինանսական կազմակերպությունների պարտատոմսերով

Ավտոմատ ռեպո շուկայի գործարկում

Կորպորատիվ պարտատոմսերի մի շարք ցուցանիշների և ռեպո շուկայի ցուցիչների գործարկում

2002 Առաջին առևտուրը մուրհակով

ԱԿԲ-ի հետ ավտոմատ ռեպո շուկայի գործարկում

2003 Առաջին առևտուրը օտարերկրյա պետական ​​արժեթղթերով

Ինտերնետ առևտրի համակարգի գործարկում

2004 Առաջին առևտուրը օտարերկրյա թողարկողների ոչ պետական ​​արժեթղթերով
2006 Առաջին առևտուրը օտարերկրյա կորպորատիվ պարտատոմսերով

«ԿազՄունայԳազ» Հետախուզական արտադրության AO-ի IPO-ն՝ օգտագործելով KASE հաշվարկային համակարգը

2007 KASE-ի հիման վրա Ալմաթիի տարածաշրջանային ֆինանսական կենտրոնի համար հատուկ առևտրային հարթակի ստեղծում

KASE-ի կոմերցիոնացում

Ֆոնդային շուկայում KASE ինդեքսի գործարկում

2008 KASE կորպորատիվ կառավարման օրենսգրքի հաստատում

Արտարժույթի սվոպ շուկայի մեկնարկը

Զտված ոսկու ձուլակտորների առաջին առևտուրը ֆյուչերսներով

2009 KASE հիմնական առևտրային հարթակի և ՍՏՊ ՌՖՑԱ-յի միավորումը
2010 Ռիսկերի կառավարման նոր համակարգի կիրառմամբ ածանցյալ գործիքների շուկայի գործարկում

Ռեպո շուկայի նոր TWINA ցուցանիշի գործարկում

2011 KASE-ի ընդգրկումը Դոու-Ջոնսի FEAS ինդեքսների մասնակիցների ցուցակում

Արժեթղթերի առուվաճառքի համակարգի գործարկում՝ ըստ T+0 (համախառն) հաշվարկային սխեմայի՝ ամբողջական նախնական գրավով

Եվրո-ասիական ֆոնդային բորսաների դաշնության (FEAS) 17-րդ Գլխավոր ասամբլեայի անցկացում

Կորեայի, Ստամբուլի և Թեհրանի ֆոնդային բորսաների հետ փոխհամագործակցության հուշագրերի ստորագրում

Նոր բազմաֆունկցիոնալ առցանց առևտրային համակարգի ստեղծում՝ «STrade»

2012 Ֆինանսական գործիքներով գործարքների քլիրինգային գործունեություն իրականացնելու և որոշակի տեսակի բանկային գործառնություններ իրականացնելու համար KASE լիցենզիաներ ձեռքբերում(իրավաբանական անձանց բանկային հաշիվների բացում և վարում)

«Ժողովրդական IPO» ծրագրի շրջանակներում KASE կառույցի ներսում «ԿազՏրանսՕյլ» ԲԲԸ IPO քլիրինգային պալատի ստեղծում

2013 Նոր արժեթղթերի ինդեքսի գործարկում՝ Kazakhstan Traded Index Local(KTX Local),Վիեննայի ֆոնդային բորսայի (WBAG) կողմից հաշվարկված։

Բորսաների համաշխարհային ֆեդերացիայի (WFE) լիիրավ անդամի կարգավիճակ ստանալը

2014 Առաջին առևտուրը չինական յուանով

Արտարժույթի շուկայի գործառնությունների շահութաբերության SWAP-1D և SWAP-2D ցուցիչների և կարճ փողերի շուկայի ցուցիչ՝ MM Index-ի գործարկում

«Ժողովրդական IPO» ծրագրի շրջանակներում «KEGOC» АО IPO-ն

2015 KASE-ն միացել է ՄԱԿ-ի «Կայուն ֆոնդային բորսաներ»-ի նախաձեռնությանը (Sustainable Stock Exchanges Initiative)

Անցում T+2 հաշվարկային սխեմային KASE ինդեքսի բաժնետոմսերով գործարքների համար

2016 KASE ապրանքանիշի թարմացում

Առևտրային պարտատոմսերի առաջին տեղաբաշխումները KASE-ում

2017 Բորսայում պատվերների և գործարքների մարգինացման միասնական սահմանային համակարգի ներդրում

KASE-ի պաշտոնական ցուցակի կառուցվածքի վերափոխում` փոքր և միջին բիզնեսի արժեթղթերի համար առանձին հարթակ ստեղծելու նպատակով.

2018 Կենտրոնական կոնտրագենտի գործառույթի ներդրում արտարժույթի շուկայում[7] ԱՄՆ դոլարով եվրոբոնդերով գործարքների առուվաճառքի և հաշվարկների մեկնարկ

KASE Startup և KASE Private Market հարթակների գործարկում

KASE-ն և Մոսկվայի բորսան (MOEX) ստորագրեցին ռազմավարական համագործակցության համաձայնագիր

2019 Առևտրի բացում արտարժույթի շուկայում - չինական յուան ​​մեկ տենգեի դիմաց հաշվարկներով՝ համաձայն տենգեում T+2 սխեմայի (CNYKZT_SPT)

ASTS+ առևտրային և քլիրինգային համակարգով առևտրի մեկնարկ և արժեթղթերի շուկայում ԿԿ (կենտրոնական կոնտրագենտ) ծառայությունների ներդրում

2020 ASTS+ ՏԿՍ-ի գործարկումը արտարժույթի շուկայում

Հաճախորդների համար էլեկտրոնային վճարման «WEB-QUOTES» եղանակի գործարկում

2021 ՏԿՍ SPECTRA-ի գործարկում ածանցյալ գործիքների շուկայում

Գործարքների մեկնարկ՝ հանրակառքի հաշիվներ օգտագործմամբ

KASE-ն այսօր

խմբագրել

Կարգավիճակ

խմբագրել

Բորսան առևտրային կազմակերպություն է, բաժնետիրական ընկերության կազմակերպաիրավական ձևով գործող։ Բորսայի մարմիններն են՝

  • բարձրագույն մարմին՝ Բորսայի բաժնետերերի ընդհանուր ժողովն է
  • ղեկավար մարմին՝ Բորսայի տնօրենների խորհուրդ
  • գործադիր մարմին՝ կառավարման խորհուրդ[8]։

Բորսան կառավարող անձնակազմ

խմբագրել
  • Ալդամբերգեն Ալինա Ուտեմիսովնա[9] - Խորհրդի նախագահ
  • Խորոշևսկայա Նատալյա Յուրիևնա - Խորհրդի նախագահի տեղակալ
  • Սարժակով Ժայնար Նուրզբաևիչ[10] - Խորհրդի նախագահի տեղակալ
  • Ցալյուկ Անդրեյ Յուրիևիչ[11] - Խորհրդի նախագահի տեղակալ
  • Մաժեկենով Էրմեկ Բուլատովիչ[12]- Խորհրդի նախագահի տեղակալ

Նախկինում ղեկավարել է՝ Միրզադանովիչ Ազամատ Ջոլդասբեկով (նախագահ 2002-2009 թթ.)։

Լիցենզիաներ

խմբագրել

KASE-ն ունի հետևյալ լիցենզիաները՝ տրված Ղազախստանի Հանրապետության ազգային բանկի ֆինանսական շուկայի և ֆինանսական կազմակերպությունների հսկողության և վերահսկողության կոմիտեի կողմից՝

  • ազգային և արտարժույթով բանկային գործառնություններ իրականացնելու համար (2020 թվականի հունվարի 30-ի թիվ 4.3.8)
  • իրականացնել արժեթղթերի շուկայում գործունեություն (այդ թվում՝ արժեթղթերի և այլ ֆինանսական գործիքների առևտրի կազմակերպման և արժեթղթերի շուկայում ֆինանսական գործիքների հետ գործարքների քլիրինգային գործունեության կազմակերպման հետ կապված) (19.07.2012 թ. թիվ 4.2.3/1)։

Բորսայի գործունեությունը հիմնականում կանոնակարգվում է հետևյալ կարգավորող իրավական ակտերով.

  1. Ղազախստանի Հանրապետության քաղաքացիական օրենսգիրք
  2. «Բաժնետիրական ընկերությունների մասին» Ղազախստանի Հանրապետության օրենքով
  3. «Արժեթղթերի շուկայի մասին» Ղազախստանի Հանրապետության օրենքով
  4. Ղազախստանի Հանրապետության «Ներդրումային հիմնադրամների մասին» օրենքով
  5. Արժեթղթերի և այլ ֆինանսական գործիքների առևտրի կազմակերպչի գործունեության կանոններ, որոնք հաստատվել են Ղազախստանի Հանրապետության Ֆինանսական շուկայի կարգավորման և վերահսկողության գործակալության և ֆինանսական կազմակերպությունների 2008 թվականի հոկտեմբերի 29-ի թիվ 170 որոշմամբ
  6. Առևտրի կազմակերպչի կազմակերպական կառուցվածքին և ֆոնդային բորսայի ցուցակման հանձնաժողովի կազմին ներկայացվող պահանջները՝ հաստատված Ղազախստանի Հանրապետության Ազգային բանկի խորհրդի 2015 թվականի դեկտեմբերի 19-ի թիվ 249 որոշմամբ
  7. Ղազախստանի Հանրապետության Ազգային բանկի խորհրդի 2017 թվականի մարտի 27-ի թիվ 54 որոշումը «Ֆոնդային բորսայում շրջանառության մեջ թույլատրվող (թույլատրված) թողարկողների և նրանց արժեթղթերի պահանջները հաստատելու մասին, ինչպես նաև որոշ կատեգորիաների. ֆոնդային բորսայի ցուցակը և արժեթղթերի շուկայի կարգավորման հարցերի վերաբերյալ Ղազախստանի Հանրապետության որոշ կարգավորող իրավական ակտերում փոփոխություններ»
  8. Արժեթղթերի կազմակերպված և չկազմակերպված արժեթղթերի շուկաներում արժեթղթերի և այլ ֆինանսական գործիքների հետ գործարքների ճանաչման կանոններ, որոնք իրականացվում են ֆոնդային բորսայի փորձագիտական ​​հանձնաժողովի մանիպուլյացիայի, ձևավորման և աշխատանքի նպատակով, ինչպես նաև դրա քանակական կազմը, հաստատված Ղազախստանի Հանրապետության Ազգային բանկի խորհրդի 2016 թվականի հունվարի 28-ի թիվ 13 որոշմամբ։

KASE-ի բաժնետերերը

2019 թվականի հունվարի 28-ի դրությամբ KASE-ն ուներ 52 բաժնետեր, այդ թվում՝ բանկեր, բրոքեր-դիլերային կազմակերպություններ, ակտիվների կառավարման ընկերություններ, Միասնական կուտակային կենսաթոշակային հիմնադրամ ԲԲԸ և այլ կազմակերպություններ։ Ղազախստանի ֆոնդային բորսա ԲԲԸ-ի հայտարարված բաժնետոմսերի ընդհանուր թիվը 5 000 000 է, տեղաբաշխվել է 974 373 բաժնետոմս։ Բաժնետոմսերի ընդհանուր թվի 49,1%-ը պատկանում է «Ղազախստանի Հանրապետության ազգային բանկ»-ի պետական ​​հիմնարկին` համաձայն Ղազախստանի Հանրապետության կառավարության «Ալմաթիի տարածաշրջանային ֆինանսական կենտրոն Բաժնետիրական ընկերության որոշ հարցերի մասին» 2012 թվականի հունվարի 19-ի №134 որոշմանը համապատասխան։

KASE-ի կանոնադրությունը նախատեսում է «ոսկե բաժնետոմս», որի սեփականատերը Ղազախստանի Հանրապետության Ազգային բանկն է։ Այն Ղազախստանի Հանրապետության պետական ​​արժեթղթերի շուկայի արժութային կարգավորման և KASE մարմինների կարգավորման հարցերի վերաբերյալ որոշումների վրա վետոյի իրավունք է տալիս։

Անդամներ

խմբագրել

KASE-ն ունի անդամակցության երեք կատեգորիա։ Կախված ֆինանսական գործիքների տեսակից, որոնց առևտրով հետաքրքրված է կազմակերպությունը, այն կարող է դառնալ հետևյալ KASE կատեգորիաների անդամ՝ «արժույթ», «սեփական կապիտալ» կամ «ածանցյալ գործիքներ»։ Այս կատեգորիաներից երկու-երեքի միաժամանակյա անդամակցությունը հնարավոր է[13]։

2018 թվականի հոկտեմբերի 1-ի դրությամբ շուկայի 53 պրոֆեսիոնալ մասնակից ունի KASE անդամի կարգավիճակ։

Մասնակցություն միջազգային կազմակերպությունների աշխատանքներին

խմբագրել

KASE-ն հանդիսանում է՝

  • Համաշխարհային բորսաների ֆեդերացիայի (WFE) անդամ, որը միավորում է ավելի քան 60 բորսա ամբողջ աշխարհում, որոնց վրա կենտրոնացած է համաշխարհային ֆոնդային շուկայի գրեթե ողջ բորսայական շրջանառությունը
  • Եվրո-ասիական ֆոնդային բորսաների դաշնության (FEAS) անդամ, որը միավորում է բորսայական ոլորտի շուրջ 50 մասնագիտական ​​կազմակերպություններ, որոնք գործում են Եվրոպայի և Ասիայի զարգացող ֆոնդային շուկաներում
  • Անկախ Պետությունների Համագործակցության փոխանակումների միջազգային ասոցիացիայի անդամ, որը միավորում է շուրջ 20 կազմակերպություն ԱՊՀ 9 երկրներից
  • Ֆինանսական տեղեկատվության բաշխողների և սպառողների միջազգային ասոցիացիայի (SIIA / FISD) անդամ, որը միավորում է ավելի քան 200 անդամների, ներառյալ աշխարհի խոշորագույն բորսաները, բանկերը, բրոքերային և ներդրումային ընկերությունները, ինչպես նաև առաջատար լրատվական գործակալությունները
  • Ղազախստանի ֆինանսիստների ասոցիացիայի անդամ (AFK)՝ ամենամեծ մասնագիտական ​​ասոցիացիան Ղազախստանի Հանրապետության ֆինանսական շուկայում, մոտ 250 անդամներով
  • Իսլամական համագործակցության կազմակերպության (ԻՀԿ) երկրների փոխանակման ֆորումի մասնակից, որը հարթակ է ԻՀԿ ընկերությունների և հաստատությունների ներկայացուցիչների միջև միջազգային համագործակցության գործունեությունը քննարկելու համար և մասնակիցներին փորձի փոխանակման հնարավորություն է տալիս։ Ֆորումի գործունեությունն ուղղված է շուկայական գործառնությունների կարգավորման կանոնների և կանոնակարգերի ներդաշնակեցման և փոխարժեքային համագործակցության նոր ոլորտների զարգացման համար հիմքեր ստեղծելուն։

KASE շուկաները

խմբագրել

KASE-ն սպասարկում է հետևյալ շուկաները՝

  • արժեթղթեր (բաժնետոմսեր, բաժնետոմսեր, կորպորատիվ պարտատոմսեր, պետական ​​արժեթղթեր ներառյալ)
  • արտարժույթներ
  • փող (ներառյալ ռեպո և արժույթի փոխանակման գործարքներ)
  • ածանցյալներ

Արժեթղթերի շուկա

խմբագրել

Պետական ​​արժեթղթեր

խմբագրել

Այս ոլորտում վաճառվում են Ֆինանսների նախարարության և Ղազախստանի Հանրապետության Ազգային բանկի, ինչպես նաև տեղական գործադիր իշխանությունների կողմից թողարկված պարտատոմսերը։ Ֆինանսների նախարարության բոլոր պարտատոմսերը և մունիցիպալ պարտատոմսերը տեղաբաշխված են KASE առևտրային համակարգում։ Ազգային բանկը տեղադրում է իր թղթադրամները ինքնուրույն։

Վերջին տարիներին KASE-ում մշտապես շրջանառության մեջ են եղել շուրջ 240 տեսակի պետական ​​արժեթղթեր՝ շուրջ 30,0 մլրդ ԱՄՆ դոլար ընդհանուր արժեքով[14]։

Բաժնետոմսեր

Այսօր այս ոլորտում վաճառվում են ավելի քան 100 թողարկողների ֆինանսական գործիքներ։ Ֆոնդային շուկայի ընդհանուր կապիտալիզացիան կազմում է մոտավորապես 50,7 միլիարդ ԱՄՆ դոլար։ Ֆոնդային շուկայի արդյունաբերական կառուցվածքում հիմնական մասնաբաժինը զբաղեցնում են էներգետիկ և ֆինանսական ոլորտների ընկերությունները։

Կորպորատիվ պարտատոմսեր

KASE-ի ցուցակները ներառում են շուրջ 244 միավորի կորպորատիվ պարտատոմսեր, որոնք թողարկվել են 64 տեղական և արտասահմանյան ընկերությունների կողմից՝ Ղազախստանի և արտասահմանյան օրենսդրության համաձայն։ KASE-ում առևտրի համար հասանելի պարտքի ընդհանուր արժեքը գնահատվում է մոտավորապես 22,8 միլիարդ ԱՄՆ դոլար։ Պաշտոնական ցուցակում գերակշռում են բանկային պարտատոմսերը։ Այլ ոլորտների ընկերությունների բաժնետոմսերը չնչին են[15]։

Արտարժույթի շուկա

խմբագրել

Արտարժույթի շուկան առաջին շուկաներից է, որը կազմակերպվել է KASE-ի վրա և գործում է իր հիմնադրման օրվանից։ Արտարժույթի առաջին առուվաճառքը՝ այն ժամանակ ԱՄՆ դոլարը, անցկացվել է 1993 թվականին[16]։ KASE արտարժույթի շուկայում հիմնական մասնակիցներն են Ղազախստանի երկրորդ կարգի բանկերը և Ղազախստանի Հանրապետության Ազգային բանկը։

Ներկայումս KASE-ն իրականացնում է ԱՄՆ դոլարով, եվրոյով, չինական յուանով և ռուսական ռուբլով տենգեի առևտուր, ինչպես նաև եվրոյով առևտուր ԱՄՆ դոլարով։ Ավանդաբար, ԱՄՆ դոլարով առևտուրը տենգեի նկատմամբ կազմում է KASE արտարժույթի շուկայում շրջանառության ավելի քան 95%-ը։

Արտարժույթի շուկայում KASE-ի թղթակից բանկերն են`

KASE արտարժույթի շուկան Ղազախստանի տնտեսության կարևոր տարրերից մեկն է։ Հենց այստեղ է ձևավորվում ԱՄՆ դոլարի միջին կշռված փոխարժեքը տենգեի նկատմամբ, որը հաջորդ օրը դառնում է Ղազախստանի Հանրապետության Ազգային բանկի պաշտոնական փոխարժեքը։

Դրամական շուկա

խմբագրել

Ռեպո գործարքներ

խմբագրել

KASE-ի խոշորագույն շուկաներից մեկի՝ ռեպո գործարքների շուկայի մասնաբաժինը ավանդաբար կազմում է բորսայական առուվաճառքի ընդհանուր ծավալի գրեթե կեսը։ Այն բաժանված է երկու հատվածի՝ «ուղղակի» ռեպո շուկա, որտեղ գործարքներն իրականացվում են ուղղակի (բանակցային) գործարքների մեթոդով, և «ավտոմատ» ռեպո շուկա։ Վերջին դեպքում խոսքը գնում է շարունակական հակաաճուրդի մեթոդով անանուն առևտրի մասին, որի համար գումար է դրվում ղազախական տենգեում, իսկ որպես գին հանդես է գալիս ռեպո տոկոսադրույքը։ Ռեպո գործարքների պայմանները ստանդարտ են[17]։

KASE-ով ռեպո գործարքների առարկա կարող են լինել պետական ​​և կորպորատիվ արժեթղթերը։

Ռիսկերի կառավարման համակարգը «ավտոմատ» ռեպո շուկայում հիմնված է ռեպո գործարքների ժամկետը երեսուն օրով սահմանափակելու և ռեպո հոդվածի գինը շուկայական գնի հետ կապելու վրա։ Փակման գործարքի դեֆոլտի դեպքում ռեպո հոդվածը մնում է գործարքի կողմի մոտ, որը տրամադրել է գումարը։ «Ուղիղ» ռեպո գործարքների շուկայում, որոնց ժամկետը սահմանափակվում է 90 օրով, 2010 թվականից գործում է պարտավորությունների և փոխհատուցումների վճարումների կանոնավոր շուկայական վերագնահատման համակարգ («mark-to-market»):

Ռեպո շուկայում բոլոր հաշվարկներն իրականացվում են ԿՏ-ի միջոցով արժեթղթերով առևտրի համար հաշվարկային սխեմայի նման սխեմայի համաձայն։

Արտարժույթի փոխանակման գործարքներ

USD/KZT, EUR/KZT, RUBKZT և CNY/KZT զույգերի համար կանոնավոր գործարքների հետ մեկտեղ արժույթի փոխանակման գործարքներն իրականացվում են մեկ և երկու օր մարման ժամկետներով։

Ածանցյալների շուկա

խմբագրել

2010 թվականին KASE-ն վերագործարկեց ածանցյալ գործիքների շուկան՝ միջազգային չափանիշներին համապատասխանող ռիսկերի կառավարման ժամանակակից համակարգով։ Այս հատվածում բաց է վեցամսյա ֆյուչերսներով առևտուրը ԱՄՆ դոլար/տենգե փոխարժեքով և KASE ինդեքսի արժեքով[18]։ Բորսան հանդես է գալիս որպես կենտրոնական կոնտրագենտ յուրաքանչյուր կնքված գործարքի համար և ապահովում է գործարքների անվերապահ կատարումը երաշխիքային և պահուստային ֆոնդերի սահմաններում։ Հաշվարկային ռիսկերը նվազագույնի հասցնելու նպատակով սահմանափակումներ են սահմանվում դիրք բացելու և պայմանագրերի գինը փոխելու համար։

Հաշվարկների համառոտ նկարագրություն

խմբագրել

Արժեթղթերի շուկայում հաշվարկներն իրականացվում են T+0 և T+2 պայմաններով ԲԸ "Արժեթղթերի կենտրոնական դեպոզիտարիա"-յի միջոցով։

Արտարժույթներ TOD, TOM, SPOT պայմաններով՝

  • տենգեում - Ղազախստանի Հանրապետության Ազգային բանկի հետ փոխանակման թղթակցային հաշիվների միջոցով
  • արտարժույթով` արտասահմանյան թղթակից բանկերում։

2018 թվականի հոկտեմբերի 1-ից KASE-ն արտարժույթի շուկայում հանդես է գալիս, որպես կենտրոնական կոնտրագենտ (ԿԿ)։

Որպես կենտրոնական քլիրինգ՝ Բորսան երաշխավորում է կնքված գործարքներով ստանձնած պարտավորությունների կատարումը յուրաքանչյուր բարեխիղճ մասնակցի նկատմամբ՝ անկախ իր անվտանգության և բորսայի քլիրինգային երաշխիքային և պահուստային ֆոնդերի շրջանակներում անկախ անբարեխիղճ մասնակցի կողմից պարտավորությունների կատարումից, որոնք ռիսկերի կառավարման համակարգի հիմնական տարրերն են։

Ղազախստանի ազգային հիմնադրամից հատկացված երաշխավորված փոխանցումների ծավալը 2020 թվականի ապրիլին կազմել է 706 մլրդ տենգե[19]։

Բորսայի ծառայությունները

խմբագրել

Ցուցակագրում KASE-ում

խմբագրել

KASE ցուցակագրման պահանջները սահմանվում են լիազոր մարմնի կարգավորող իրավական ակտով[20]։

Բորսայի ներքին փաստաթղթերով սահմանվում են արժեթղթերը պաշտոնական ցուցակում ընդգրկելու հայտի քննարկման կարգը և ժամկետները, արժեթղթերը պաշտոնական ցուցակից բացառելու, ցուցակի մի կատեգորիայից մյուսը տեղափոխելու կարգը, տեղեկատվության բացահայտման պահանջները, ցուցակագրման վճարների վճարման կարգը, ինչպես նաև ցուցակագրման այլ պահանջներ և ընթացակարգեր։

Տեղեկատվության բացահայտման պահանջներ

խմբագրել

KASE-ն սահմանում է տեղեկատվության բացահայտման պահանջներ արժեթղթերի ցուցակագրման ժամանակ և արժեթղթերի Բորսայի պաշտոնական ցուցակում գտնվելու ժամանակ[20]։ Այս պահանջները ներկայացվում են.

  • արժեթղթերի ցուցակագրման համար ներկայացված փաստաթղթերին, ներառյալ ներդրումային հուշագրի բովանդակությունը, որն արտացոլում է թողարկողի և նրա արժեթղթերի գործունեության մասին հիմնական տեղեկատվությունը, ինչպես նաև նրա ֆինանսական վիճակի վերլուծությունը
  • թողարկողի ֆինանսական հաշվետվություններին և դրանց վերաբերյալ աուդիտի հաշվետվություններին
  • թողարկողի և նրա արժեթղթերի ընթացիկ գործունեությանը վերաբերող ցանկացած այլ էական տեղեկատվության բացահայտմանը։

Դուք կարող եք ավելին իմանալ այս պահանջների մասին KASE կայքում հրապարակված Ցուցակագրման կանոններում[21]։

Ցուցակագրման կարգը

խմբագրել

KASE-ում ցուցակագրման ընթացակարգը ներառում է ինչպես լիազորված մարմնի, այնպես էլ Բորսայի ներքին փաստաթղթերի կողմից սահմանված ցուցակագրման պահանջներին համապատասխանության ստուգում, որն իրականացվում է Բորսայում ներկայացված փաստաթղթերի և տեղեկատվության հիման վրա[20]։

Ընկերության արժեթղթերը Բորսայի պաշտոնական ցուցակում ներառելու որոշումը կայացնում է հատուկ մարմինը՝ Ցուցակագրման հանձնաժողովը[22]։

Թողարկողի արժեթղթերը Բորսայի պաշտոնական ցուցակում ներառվելուց հետո, այդ արժեթղթերով առևտուրը պետք է բաց լինի դրանց ընդգրկման օրվանից երեք ամիս հետո։

Ղազախստանի Հանրապետության օրենսդրությունը սահմանել է հարկային արտոնությունների համակարգ՝ ներդրողներին արժեթղթերի կազմակերպված շուկա ներգրավելու համար։ Մասնավորապես, հարկ վճարողն իրավունք ունի նվազեցնել հարկվող եկամուտը հետևյալ տեսակի եկամուտների համար.

  • վարձատրություն հաշվեգրման ամսաթվի դրությամբ Ղազախստանի Հանրապետության տարածքում գործող ֆոնդային բորսայի պաշտոնական ցուցակում գտնվող պարտքային արժեթղթերի տոկոսներ
  • եկամուտ այն արժեթղթերի արժեքի աճից, որոնք վաճառքի օրը գտնվում են Ղազախստանի Հանրապետության տարածքում գործող ֆոնդային բորսայի պաշտոնական ցուցակներում, երբ այդ արժեթղթերը վաճառվում են բաց առևտրով այս բորսայում.
  • շահաբաժիններ և հատուցումներ արժեթղթերի համար, որոնք գտնվում են Ղազախստանի Հանրապետության տարածքում գործող ֆոնդային բորսայի պաշտոնական ցուցակում` նրանց հաշվարկման օրվա դրությամբ։

KASE շուկայական ինդեքսներ և ցուցանիշներ

խմբագրել

KASE շուկաները բնութագրվում են մի շարք ցուցանիշներով՝ հաշվարկվող և հրապարակվող Բորսայի կողմից իրական ժամանակում և առևտրային օրվա վերջում։ Ցուցանիշների վերաբերյալ բոլոր տվյալները (ներառյալ արխիվացվածները) կարելի է գտնել KASE կայքում։

Ֆոնդային շուկա

խմբագրել

KASE ինդեքսը ղազախական ֆոնդային շուկայի հիմնական բենչմարքն է, որի արժեքը որոշվում է բորսայի պաշտոնական ցուցակում ընդգրկված խոշորագույն և ֆինանսապես կայուն ղազախական ընկերությունների առավել իրացվելի բաժնետոմսերի տվյալների հիման վրա[23]։ KASE ինդեքսը հաշվարկվում է ներկայացուցչական ցանկում ընդգրկված բաժնետոմսերի շուկայական գների, դրա կազմման օրվա դրությամբ, հարաբերակցության տեսքով այս ցուցակի բաժնետոմսերի գներին ընթացիկ ամսաթվի դրությամբ, որը կշռվում է կապիտալիզացիայի միջոցով՝ հաշվի առնելով ազատ շրջանառության մեջ գտնվող բաժնետոմսերը[24]։ Ցուցանիշը վերահաշվարկվում է իրական ժամանակում յուրաքանչյուր գործարքը կնքելուց հետո։

Կորպորատիվ պարտատոմսերի շուկա

խմբագրել

KASE_BMC – հիմնական բորսայի «մաքուր» գների ինդեքս

KASE_BMY - հիմնական հարթակի շահութաբերության ցուցիչ

KASE_BAC – այլընտրանքային հարթակի «մաքուր» գների ինդեքս

KASE_BAY – այլընտրանքային հարթակի շահութաբերության ցուցանիշ։

Կորպորատիվ պարտատոմսերի շուկայի ինդեքսները հաշվարկվում են յուրաքանչյուր առևտրային օրվա արդյունքների հիման վրա։

Ոչ պետական ​​արժեթղթերի շուկայի կապիտալացում

խմբագրել

Բաժնետոմսերի շուկայական կապիտալիզացիան այն ընկերությունների ընդհանուր շուկայական արժեքը արտացոլող ցուցանիշն է, որոնց բաժնետոմսերը ներառված են KASE-ի պաշտոնական ցուցակում[25]։

Կորպորատիվ պարտատոմսերի շուկայական կապիտալացումը՝ թողարկված կորպորատիվ պարտատոմսերի ընդհանուր անվանական արժեքն է, որոնք ընդգրկված են KASE-ի պաշտոնական ցուցակում[26]։

Բաժնետոմսերի և կորպորատիվ պարտատոմսերի շուկաների կապիտալիզացիան բորսայի կողմից հաշվարկվում է տենգեով և ԱՄՆ դոլարով յուրաքանչյուր առևտրային օրվա վերջում։

Ռեպո և սվոպ շուկայի ցուցանիշներ

խմբագրել

TONIA (Tenge Over Night Index Average) Ղազախստանի Հանրապետության պետական ​​արժեթղթերով ավտոմատ ռեպո շուկայում մեկ աշխատանքային օրվա ընթացքում ռեպո բացման գործարքների միջին կշռված տոկոսադրույքն է։

TWINA (Tenge Week Index Average) Ղազախստանի Հանրապետության պետական ​​արժեթղթերով ավտոմատ ռեպո շուկայում ռեպո բացման գործարքների միջին կշռված տոկոսադրույքն է յոթ աշխատանքային օրվա ժամկետով։

TONIA-ի և TWINA-ի արժեքները վերահաշվարկվում է յուրաքանչյուր գործարքի ավարտից հետո։

MM_Index (Money Market Index) Ղազախստանի Հանրապետության պետական ​​արժեթղթերով ԱՄՆ դոլար/ԿՍՏ արժույթի սվոպ գործարքների և ավտոմատ ռեպո գործարքների միջին կշռված տոկոսադրույքների (եկամտաբերության) ծավալային կշռված միջին արժեքն է՝ բացված մեկ աշխատանքային օրով։ Ցուցանիշը հաշվարկվում է KASE առևտրային համակարգում օրվա ընթացքում կնքված սվոպ բացման բոլոր գործարքների համար։

SWAP‑1D (USD) և SWAP‑2D (USD) ծավալային կշռված միջին եկամտաբերությունն են ԱՄՆ դոլար/KST սվոպ գործառնությունների բացման բոլոր գործարքների համար մեկ և երկու աշխատանքային օր ժամկետով՝ կնքված KASE առևտրային համակարգում օրվա ընթացքում։

Միջբանկային ավանդների շուկայի ցուցանիշները

խմբագրել

KazPrime Արխիվացված 2020-09-29 Wayback Machine-ը՝ Ղազախստանի համար լավագույն վարկային որակ ապահովող բանկերի մեջ միջբանկային եռամսյա ավանդների վրա ղազախական տենգեի ներդրման տոկոսադրույքները արտացոլող ցուցիչն է։

Բացի KazPrime ցուցանիշից, միջբանկային ավանդների շուկան բնութագրվում է KIBOR, KIBID, KIMEAN ցուցանիշներով՝

KIBOR Արխիվացված 2020-10-29 Wayback Machine — Ղազախստանի տենգեի տեղաբաշխման միջին արժեք

KIBID — Ղազախստանի տենգե ներգրավելու համար տոկոսադրույքների միջին արժեք

KIMEAN-ը տեղաբաշխման և ներգրավման դրույքաչափերի միջև միջին արժեքն է։

Այս ցուցանիշները բորսան ֆիքսում է Ալմաթի ժամանակով ժամը 16:00-ին: Ի տարբերություն KazPrime-ի՝ ցուցանիշները հաշվարկելու համար օգտագործվող գնանշումները խորհրդատվական են և չեն պարտավորեցնում բանկերին դրանցով գործարքներ իրականացնել։

2011 թվականի նոյեմբերի 30-ին աշխարհի առաջատար ինդեքս մատակարարող Dow Jones Indexes-ը և FEAS-ը գործարկեցին եվրաասիական ֆոնդային բորսաներում ցուցակագրված կապույտ չիպերի առաջին ինդեքսը՝ հավասարապես կշռված Dow Jones FEAS Titans 50 ինդեքսը[27]։ Ղազախստանի Հանրապետությունն այս ինդեքսում ներկայացված էր «Ղազախստանի ժողովրդական խնայբանկ» ԲԲԸ-ի, «Կազկոմերցբանկ» ԲԲԸ-ի և «ԿազմունայԳազ» ԲԲԸ-ի «Հետախուզական արտադրություն» ԲԲԸ-ի ընդհանուր բաժնետոմսերով, որոնց քաշը 2011թ. օգոստոսի սկզբին ինդեքսային զամբյուղում կազմել էր համապատասխանաբար 2,07%, 1,85% և 1,91%։ Քանի որ ինդեքսը հավասարաչափ կշռված է, և յուրաքանչյուր բաժնետոմսի կշիռը սահմանափակվում է երկու տոկոսով, ընդհանուր առմամբ Ղազախստանի ընկերությունների մասնաբաժինը ինդեքսում կազմում է մոտավորապես 6% ինչպես նաև Dow Jones FEAS Benchmark և S&P Kazakhstan BMI ինդեքսների ներկայացուցչական ցուցակում։

2011 թվականի դեկտեմբերին KASE-ն միացավ Standard & Poor's Financial Services LLC-ի («S&P») և Իսլամական համագործակցության կազմակերպության անդամ երկրների փոխանակումների համաձայնագրին։ Համաձայնագրի շրջանակներում S&P-ը մտադիր է իրական ժամանակում հաշվարկել, լիցենզավորել և բաշխել 50 իրացվելի բաժնետոմսերի ինդեքս («S&P Index»), որոնք վաճառվում են Իսլամական համագործակցության կազմակերպության անդամ երկրների բորսայական շուկաներում։

2012 թվականին Վիեննայի ֆոնդային բորսան (WBAG) գործարկեց «Kazakhstan Traded Index Local» բաժնետոմսերի նոր ինդեքսը ԱՄՆ դոլարով և եվրոյով (KTX Local):

KASE տեղեկատվություն

խմբագրել

KASE-ն տարածում է տեղեկատվությունը, որը ստեղծվել է ինչպես բորսայի կողմից, այնպես էլ իր գործընկերների կողմից (ցուցակագրված ընկերություններ, բորսայի անդամներ և այլն)[28]։ Պայմանականորեն տեղեկատվության փոխանակումը կարելի է բաժանել՝

  • տվյալներ բորսայական առևտրի վերաբերյալ
  • տեղեկատվություն ֆոնդային ինդեքսների և ցուցանիշների մասին
  • թողարկողների փաստաթղթերը, որոնց արժեթղթերը թույլատրված են շրջանառության մեջ KASE-ում, ինչպես նաև դրանց վերաբերյալ այլ էական տեղեկություններ
  • տեղեկատվություն KASE-ի անդամակցության և անդամների մասին
  • KASE ցուցակներում ընդգրկված ֆինանսական գործիքների վերաբերյալ տվյալներ
  • բորսայի շուկայի պետական ​​կարգավորմանը վերաբերող կարգավորող դաշտը, ինչպես նաև KASE-ի ներքին փաստաթղթերը
  • KASE-ի և ֆոնդային շուկայի նորություններ։

KASE-ի տեղեկատվության տարածման հիմնական միջոցը՝ այն բորսայի կայքում տեղադրելն է՝ www.kase.kz: Ներկայումս այս ռեսուրսը գործում է ղազախերեն, ռուսերեն և անգլերեն լեզուներով։ KASE կայքը Ղազախստանի Հանրապետության կազմակերպված ֆինանսական շուկայի մասին տեղեկատվության ամենամեծ աղբյուրներից մեկն է և ցուցակագրված բոլոր ընկերությունների գործունեության մասին տեղեկատվության բացահայտման միակ ռեսուրսը։ Կայքը պարունակում է վերջին 15 տարվա KASE նորությունների արխիվ, որն անվճար հասանելի է, ինչպես նաև օգտատերերին տրամադրում է մուտք դեպի KASE առևտրային տեղեկատվություն իրական ժամանակում, 15 րոպե ուշացումով և առևտրային օրվա արդյունքների հիման վրա։

Բացի այդ, բորսան իրական ժամանակում տրամադրում է առևտրային տեղեկատվություն՝

  • KASE առևտրային համակարգի տերմինալների միջոցով
  • FIX արձանագրության միջոցով տվյալները փոխանցում երկրորդական տեղեկատվության դիստրիբյուտորներին, այդ թվում՝ Thomson Reuters-ին և Bloomberg-ին
  • ուղարկելով այն ուղղակիորեն շահագրգիռ կողմերին նրանց հետ համաձայնեցված ձևաչափերով, արձանագրություններով և համաձայնեցված կապի ուղիներով։

KASE առևտրային համակարգ

խմբագրել

1997 թվականին մշակվել և շահագործման է հանձնվել KASE-ի սեփական առևտրային համակարգը, որն իր հատկություններով չի զիջում մասնագիտացված ֆիրմաների կողմից ստեղծված նմանատիպ դասի համակարգերին։ Առևտրային համակարգի բնութագրերը բարելավելու նպատակով դրա կատարելագործումն ու թարմացումը կատարվում են անընդհատ (միջինում թարմացված տարբերակը թողարկվում է տարեկան 3-4 անգամ)[29]։

Առևտուրն իրականացվում է ամեն օր (բացի հանգստյան և տոն օրերից)։

KASE առևտրային համակարգը թույլ է տալիս առևտուր անել հետևյալ մեթոդներով.

  • շարունակական հակաաճուրդ (առևտրի հիմնական մեթոդ);
  • ուղղակի (պայմանագրային) գործարքների կնքում.
  • մասնագիտացված առևտուր (աճուրդներ);
  • Ֆրանկֆուրտի աճուրդ;
  • ամրագրում;
  • բաժանորդագրություն (բաժնետոմսերի վաճառքի համար)։

Հեռակա մուտքը դեպի KASE առևտրային համակարգ ապահովվում է Ղազախստանի առաջատար պրովայդերների հատուկ կապուղիներով և ինտերնետի միջոցով։

Ինտերնետ առևտուր KASE-ում

խմբագրել

KASE-ն առցանց առևտրի հնարավորություն է ընձեռում հետևյալ ծրագրային արտադրանքների միջոցով՝

  • առևտրային համակարգի հետ տեղեկատվության փոխանակման մոդուլ, որը թույլ է տալիս երրորդ կողմի ինտերնետ առևտրային ծրագրերին միանալ KASE առևտրային համակարգին՝ տեղեկատվություն ստանալ իրական ժամանակում և ներկայացնել պատվերներ
  • գործարքի FIX դարպաս՝ FIX արձանագրության փոխանակման տվյալների փոխանցման միջազգային ստանդարտի հիման վրա մշակված, որն իր հատկություններով նման է փոխանակման մոդուլին։

Կորպորատիվ կառավարում KASE-ում

խմբագրել

KASE-ն շարունակաբար բարելավում և զարգացնում է կորպորատիվ կառավարման համակարգը՝ բաժնետերերի, թողարկողների, բորսայի անդամների և ներդրողների շահերը պաշտպանելու նպատակով[30]։

Ներկայումս Բորսայի ղեկավար մարմինը՝ Տնօրենների խորհուրդը (Բորսայի խորհուրդ), ներառում է 8 անդամ, որոնցից 3-ը անկախ տնօրեններ են։ Այս մարմնին կից գործում է 5 հանձնաժողով.

  • բյուջեի և ռազմավարական պլանավորման վերաբերյալ;
  • կադրերի, վարձատրության և սոցիալական հարցերի վերաբերյալ.
  • աուդիտի գծով;
  • փորձագիտական ​​հանձնաժողով;
  • թողարկողների ֆինանսական հաշվետվությունների և աուդիտի վերաբերյալ։

Կոլեգիալ որոշումներ կայացնելու և շահերի բախումը վերացնելու նպատակով Բորսայում գործում են լրացուցիչ աշխատանքային հանձնաժողովներ և հանձնաժողովներ, որոնց կազմի մեջ, բացի Բորսայի աշխատակիցներից, ընդգրկված են լիազոր մարմնի ներկայացուցիչներ և շուկայի մասնակիցներ։

Լիազորված մարմնի պահանջներին համապատասխան՝ KASE-ն ինսայդերական և մանիպուլյացիոն գործարքների նկատմամբ մշտապես իրականացնում է համապատասխանության հսկողություն։ Ռիսկերի կառավարման և ներքին վերահսկողության համակարգերը կառուցվել են միջազգային չափանիշներին համապատասխան։

KASE-ի դուստր ձեռնարկություններ

խմբագրել
  • ԲԸ «ԿԱՍԵ Քլիրինգային Կենտրոն».

Տես նաև

խմբագրել

Արտաքին հղումներ

խմբագրել

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ «Национальная валюта Казахстана». www.advantour.com. Վերցված է 2024 թ․ մայիսի 24-ին.
  2. ↑ «1993 год. Как вводили тенге - Аналитический интернет-журнал Власть». vlast.kz (ռուսերեն). Վերցված է 2024 թ․ մայիսի 24-ին.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 «KASE». cifra-broker.ru. Վերցված է 2024 թ․ մայիսի 24-ին.
  4. ↑ 4,0 4,1 «Казахстанская фондовая биржа». www.kazinvest.kz. Վերցված է 2024 թ․ մայիսի 24-ին.
  5. ↑ Международная Ассоциация Бирж Стран СНГ (24-05-2024). Информационный обзор бирж - членов МАБ СНГ [ԱՊՀ-ի և ՄԱԲ անդամ բորսաների տեղեկատվական վերանայում] (ռուսերեն). Москва: Международная Ассоциация Бирж Стран СНГ.
  6. ↑ «История создания Казахстанской Фондовой Биржи». SKI capital partners (ռուսերեն). 2014 թ․ օգոստոսի 2. Վերցված է 2024 թ․ մայիսի 25-ին.
  7. ↑ «KASE будет исполнять функции контрагента на валютном рынке с 1 октября» (ռուսերեն). Zakon.kz. 2018 թ․ սեպտեմբերի 27. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հունվարի 7-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 25-ին.
  8. ↑ «Казахстанская фондовая биржа | МАБ». mab-sng.org. Վերցված է 2024 թ․ մայիսի 25-ին.
  9. ↑ «Алдамберген Алина Утемискызы (персональная справка)». Информационная система ПАРАГРАФ. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ փետրվարի 3-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 25-ին.
  10. ↑ «Избран заместитель председателя правления KASE. Им стал Жайнар Саржаков». kapital.kz. 06.04.2021. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ հուլիսի 22-ին. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 22-ին.
  11. ↑ «Цалюк Андрей Юрьевич (персональная справка)». Информационная система ПАРАГРАФ. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ նոյեմբերի 30-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 25-ին.
  12. ↑ «Совет директоров определил состав правления KASE на три года. Сменился один заместитель председателя правления». kursiv.kz. 29.06.2020. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ օգոստոսի 9-ին. Վերցված է 2020 թ․ դեկտեմբերի 20-ին.
  13. ↑ «Кандидатам в члены KASE - Казахстанская фондовая биржа (KASE)». kase.kz. Վերցված է 2024 թ․ մայիսի 25-ին.
  14. ↑ «28 мая на KASE состоятся повторные специализированные торги по размещению МЕУКАМ-240 первого выпуска (KZKD00000550, MUM240_0001) с расчетами 30 мая - Казахстанская фондовая биржа (KASE)». kase.kz. Վերցված է 2024 թ․ մայիսի 25-ին.
  15. ↑ МАБ Международная Ассоциация Бирж (25-5-2024). Информационный обзор бирж и депозитариев – членов МАБ [Տեղեկատվական ակնարկ փոխանակումների և դեպոզիտարիաները՝ ՄԱԲ-ի անդամներ] (Ռուսեերեն). Москва. {{cite book}}: line feed character in |title= at position 26 (օգնություն); line feed character in |trans-title= at position 35 (օգնություն)CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  16. ↑ KASE (25-5-2024). КАК СОЗДАВАЛОСЬ БУДУЩЕЕ [Ինչպես է ստեղծվելք ապագան] (ռուսերեն). Нур-Султан: «Национальное брендинговое агентство «КАЗАХСТАНИКА». {{cite book}}: line feed character in |publisher= at position 37 (օգնություն)
  17. ↑ «Операции репо - Казахстанская фондовая биржа (KASE)». kase.kz. Վերցված է 2024 թ․ մայիսի 25-ին.
  18. ↑ «Главная - Казахстанская фондовая биржа (KASE)». kase.kz. Վերցված է 2024 թ․ մայիսի 25-ին.
  19. ↑ inbusiness.kz (06.05.2020). «Объем выделенных гарантированных трансфертов из Нацфонда Казахстана в апреле составил 706 млрд тенге». inbusiness.kz. Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ մայիսի 17-ին. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 17-ին. {{cite news}}: |author= has generic name (օգնություն)
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 АО "КАЗАХСТАНСКАЯ ФОНДОВАЯ БИРЖА" (2021). ЛИСТИНГОВЫЕ ПРАВИЛА [ՑԱՆԿԱՐԵԼՈՒ ԿԱՆՈՆՆԵՐ] (ռուսերեն). Ալմաթա: АО "КАЗАХСТАНСКАЯ ФОНДОВАЯ БИРЖА".
  21. ↑ АО "КАЗАХСТАНСКАЯ ФОНДОВАЯ БИРЖА" (2021). ПРАВИЛА раскрытия информации инициаторами допуска ценных бумаг [ԿԱՆՈՆՆԵՐ նախաձեռնողների կողմից տեղեկատվության բացահայտում արժեթղթերի ընդունում] (ռուսերեն). Ալմաթա: АО "КАЗАХСТАНСКАЯ ФОНДОВАЯ БИРЖА". {{cite book}}: line feed character in |title= at position 8 (օգնություն); line feed character in |trans-title= at position 9 (օգնություն)
  22. ↑ АО "КАЗАХСТАНСКАЯ ФОНДОВАЯ БИРЖА" (2021). ПРАВИЛА осуществления биржевой деятельности [Կանոններ բորսային գործունեության իրականացման] (ռուսերեն). Ալմաթա: АО "КАЗАХСТАНСКАЯ ФОНДОВАЯ БИРЖА". {{cite book}}: line feed character in |title= at position 8 (օգնություն); line feed character in |trans-title= at position 9 (օգնություն)
  23. ↑ «Казахстанская фондовая биржа | МАБ». mab-sng.org. Վերցված է 2024 թ․ մայիսի 25-ին.
  24. ↑ «Индекс KASE - Казахстанская фондовая биржа (KASE)». kase.kz. Վերցված է 2024 թ․ մայիսի 25-ին.
  25. ↑ «Фондовая биржа». Национальный Банк Республики Казахстан. Վերցված է 25-05-2024-ին.
  26. ↑ АО "КАЗАХСТАНСКАЯ ФОНДОВАЯ БИРЖА" (2022). МЕТОДИКА расчета индексов и индикаторов фондового рынка [ՄԵԹՈԴԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ ինդեքսների և բաժնետոմսերի ֆոնդային շուկայի ցուցանիշներ] (ռուսերեն). Ալմաթա: АО "КАЗАХСТАНСКАЯ ФОНДОВАЯ БИРЖА". {{cite book}}: line feed character in |title= at position 9 (օգնություն); line feed character in |trans-title= at position 17 (օգնություն)
  27. ↑ «Акции РД КМГ, Народного банка и ККБ вошли в индекс Dow Jones FEAS Titans 50». КазТАГ. 01-12-2011.
  28. ↑ АО "КАЗАХСТАНСКАЯ ФОНДОВАЯ БИРЖА" (2017). ИНФОРМАЦИОННАЯ ПОЛИТИКА [ՏԵՂԵԿԱՏՎԱԿԱՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ] (ռուսերեն). Ալմաթա: АО "КАЗАХСТАНСКАЯ ФОНДОВАЯ БИРЖА".
  29. ↑ Марат, Исин (2014 թ․ օգոստոսի 2). «ИНТЕРНЕТ-ТРЕЙДИНГ. ТОРГОВЛЯ НА ФОНДОВОЙ БИРЖЕ КАЗАХСТАНА | SKI Capital Partners». SKI capital partners (ռուսերեն). Վերցված է 2024 թ․ մայիսի 25-ին.
  30. ↑ АО "КАЗАХСТАНСКАЯ ФОНДОВАЯ БИРЖА" (2013). ПРАВИЛА профессиональной этики и делового поведения [ԿԱՆՈՆՆԵՐ մասնագիտական ​​էթիկան և բիզնես վարքագիծը] (ռուսերեն). Ալմաթա: АО "КАЗАХСТАНСКАЯ ФОНДОВАЯ БИРЖА". {{cite book}}: line feed character in |title= at position 8 (օգնություն); zero width space character in |trans-title= at position 23 (օգնություն)
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ղազախստանի_ֆոնդային_բորսա&oldid=10046560» էջից