Ժիվենա

Ժիվենա;
Տեսակ	կանանց միություն
Հիմնադրված	1869

Ժիվենան (սլովակ.՝ Živena) Սլովակիայում կանանց իրավունքների պաշտպանության ամենահին կազմակերպությունն է, որը հիմնադրվել է 1869 թվականին^[1]:

Պատմություն

Վաղ օրեր (1869-1918)

Ժիվենա ամսագրի առաջին հրատարակության առաջին էջը

Սկզբնական նախաձեռնությունը հիմնականում սկսել են լյութերական ազգայնական մտավորականները, որոնք կապված էին Matica slovenská-ի հետ՝ Ամբրո Պիետրոյի գլխավորությամբ: Այս տղամարդիկ անհանգստացել էին Ավստրո-Հունգարիայի շրջանակներում Սլովակիայի ինքնորոշման համար իրենց պայքարում կանանց ներգրավվածության բացակայությունից: Որպես լուծում՝ նրանք կոչ են արել կանանց ինքնակազմակերպվել և մասնակցել «համազգային զարթոնքի» աշխատանքներին։ Կոչին սկզբնապես պատասխանել են 73 կանայք, որոնք էլ դարձել են Ժիվենայի (հին սլավոնական առասպելական աստվածուհու անունով) հիմնադիր անդամները 1869 թվականի օգոստոսի 4-ին Մարտինում կայացած առաջին հանդիպման ժամանակ։ Ժիվենայի գլխավոր նպատակն էր կրթել սլովակ կանանց կենցաղային ֆինանսների, խոհարարության, երեխաների դաստիարակության և մշակույթի ոլորտներում: Հունգարիայի իշխանությունների կողմից Matica slovenská-ի արգելքից հետո Ժիվենան միակ սլովակյան կրթական կազմակերպությունն էր^[2]:

Նորաստեղծ կազմակերպությունը սկսել է ամսագրեր հրատարակել, մասնավորապես՝ սլովակ կանանց գրական ստեղծագործությունները կիսելու համար։ Նրանք նաև կազմակերպել են Սլովակիայի ժողովրդական մշակույթի և արհեստների մի շարք հաջողակ ցուցահանդեսներ և հիմնել են «Lúčnica» ֆոլկլորային խումբ: Սկզբում Ժիվենան ակտիվ էր միայն Սլովակիայի տարածքում, 1890-ականների սկզբից Ժիվենան սկսել է անդամներ հավաքագրել սլովակ կին էմիգրանտների շրջանում, մասնավորապես ՝ Միացյալ Նահանգներում^[3]:

Ժիվենայի առաջին ղեկավարը Աննա Պիվկովան էր, ում ջանքերին խոչընդոտում էր Մարտինից շատ հեռու գտնվող Յասենովա գյուղում գտնվող նրա բնակությունը։ Բացի այդ, Matica Slovesnká-ի ղեկավարության որոշ տղամարդիկ դեմ էին ֆեմինիստական գաղափարներին և ընդհանրապես հասարակական կյանքում կանանց մասնակցությանը: Գրող Սվետոզար Հուրբան-Վայանսկիի գլխավորած ուժեղ խմբակցությունն իր ազդեցությունն օգտագործել է Ժիվենայի ընդլայնմանը խոչընդոտելու համար^[4]։

1987 թվականին Ժիվենան սկսեց նախագահել գրող Ելենա Մարոտի-Շոլտեսովան, որի ղեկավարությամբ կազմակերպությունը թևակոխել է իր ամենահաջող շրջանը^[3]^[5]։

Ոսկե շրջան (1918-1938)

Ելենա Մարոթի-Շոլտեսովա

Ժիվենան իր ոսկե շրջանը վայելել է Չեխոսլովակիայի Առաջին Հանրապետության ժամանակ^[6]: 1910 թվականից կազմակերպությունը հրատարակել է համանուն «Ժիվենա» ամսագիրը, որը արագորեն համբավ է ձեռք բերել որպես բարձրորակ ինտելեկտուալ հարթակ բոլոր սեռերի կրթված սլովակների համար^[7]:

1919 թվականին Սլովակիայի տարածքում ՝ Մարտին գյուղում, կազմակերպությունը գործել է մանկապարտեզում։ Բացի այդ, Ժիվենան ներգրավված է եղել աղջիկների համար տասը դպրոցների ցանցի ստեղծման մեջ։ 1927 թվականին Ժիվենան Պրեշովում հիմնել է «կանանց զբաղմունքների» առևտրային դպրոց^[3]։

Մարոթի-Շոլտեսովան, Ժիվենայի այլ նշանավոր անդամների հետ, ինչպիսիք են գրող Ջուդմիլա Պոդյավորինսկան, նույնպես շատ ակտիվ էր որպես հասարակական մտավորական այս շրջանում՝ ձգտելով առաջ մղել քրիստոնեական ֆեմինիզմի իր գաղափարները Ժիվենայի միջոցով: Այնուամենայնիվ, նրա գաղափարների ազդեցությունը հիմնականում սահմանափակվել է կրթված, քաղաքաբնակ կանանցով, իսկ Ժիվենայի գործունեությունը հիմնականում անհայտ էր գյուղում^[8]:

1927 թվականին Մարոթի-Շոլտեսովային փոխարինել է Աննա Հալաշովան^[3]։

Ժիվենա աստվածուհու արձանը, որը պատրաստել է քանդակագործ Յարմիլա Պոդզիմկովա-Մրաչկովան Զվոլենում Ժիվենայի մասնաճյուղի հիմնադրման 50-ամյակի կապակցությամբ։

Ժիվենայի անկում և լուծարում (1938-1955)

Ֆաշիստական և կոմունիստական ռեժիմների ժամանակ Ժիվենան ավելի ու ավելի մարգինալացված է եղել։ 1945 թվականին Հալաշովային փոխարինել է Մարիա Պիետրովան։ 1955 թվականին կազմակերպությունը պաշտոնապես լուծարվել է և Ժիվենա անունը օգտագործվել է կանանց գրականության նորաստեղծ հրատարակության համար^[3]։

Վերականգնում (1990 թվականից առ այսօր)

Մագդալենա Վաշարյովա

Ժիվենան կրկին հիմնադրվել է 1990 թվականին՝ թավշյա հեղափոխությունից և ժողովրդավարության վերականգնումից անմիջապես հետո։ Նրա առաջին նախագահ Հանա Զելինովան կազմակերպությունը ղեկավարել է ընդամենը 3 տարի՝ խորհրդարանում առաջադրվելու իր որոշման և Ժիվենայի անկուսակցական մնալու համոզմունքի պատճառով։ Զելինովան և նրա իրավահաջորդը` Զորա Բրեյրովան, ջանասիրաբար աշխատել են վերականգնելու կազմակերպության սկզբնական համբավը: Նրանց ջանքերում հիմնարար դեր է խաղացել Յոզեֆ Կուբիկը` Matica Slovenská-ի և օրիգինալ Ժիվենայի անդամը, ով պաշտպանել է սկզբնական կազմակերպության փաստաթղթերը այն ժամանակաշրջանում, երբ այն արգելված էր^[5]:

2013 թվականին Բրեյերովային փոխարինել է դերասանուհի, քաղաքական գործիչ և դիվանագետ Մագդալենա Վաշարյովան։ Մինչև 2019 թվականը Ժիվենայի անդամներն աճել են մինչև 1000-ի^[9]:

2022 թվականին Ժիվենայի նոր նախագահ է ընտրվել գրող և հեռուստահաղորդավար Ալենա Հերիբանովան^[10]։

Ալենա Հերիբանովա

Նախագահողներ

Հետևյալ կանայք նախագահել են Ժիվենան ^[2]․

1869-1894 Աննա Պիվկովա (1835-1921)
1894-1927 Ելենա Մարոթի-Շոլտեսովա (1855-1939)
1927-1945 Աննա Հալաշովա (1864-1954)
1945–1948 Մարիա Պիետրովա (1879-1956)
1990-1993 Հանա Զելինովա (1914-2004)
1993-2013 Զորա Բրեյրովա (born 1924)
2013-2022 Մագդալենա Վաշարյովա (ծնված՝ 1948)
2022 - Ալենա Հերիբանովա (ծնված՝ 1955)

Ծանոթագրություններ

↑ Novikova, Irina (2005). Haan, Francisca de; Daskalova, Krassimira; Loutfi, Anna (eds.). Biographical Dictionary of Women's Movements and Feminisms in Central, Eastern, and South Eastern Europe: 19th and 20th Centuries. New York: Central European University Press. ISBN 978-963-7326-39-4.
↑ ^2,0 ^2,1 «História Živeny». Živena Bratislava (սլովակերեն). Վերցված է 26 October 2023-ին.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 «Najstarší slovenský ženský spolok Živena má 150 rokov». TERAZ.sk (սլովակերեն). 4 August 2019. Վերցված է 26 October 2023-ին.
↑ Gladiš, Marián. «PRVÉ SLOVENSKÉ ŽENSKÉ ČASOPISY: DENNICA, ŽIVENA, SLOVENSKÁ ŽENA (1898 – 1923)» (PDF). {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
↑ ^5,0 ^5,1 Barancová, Emília; Buchcárová, Marta. «Najstarší ženský spolok Živena má 90 rokov». mykysuce.sme.sk (սլովակերեն). Վերցված է 26 October 2023-ին.
↑ Fábián, Katalin; Johnson, Janet Elise; Lazda, Mara (25 July 2021). «The Routledge Handbook of Gender in Central-Eastern Europe and Eurasia» (անգլերեն). Routledge. Վերցված է 26 October 2023-ին.
↑ Neubauer, John (2007). «History of the Literary Cultures of East-Central Europe» (անգլերեն). էջեր 1–538. Վերցված է 26 October 2023-ին.
↑ Weber, Nora (March 1997). «Feminism, Patriarchy, Nationalism, and Women in Fin-de-Siècle Slovakia». Nationalities Papers (անգլերեն). 25: 35–65. doi:10.1080/00905999708408489. Վերցված է 26 October 2023-ին.
↑ «Spolok Živena oslavuje okrúhle výročie vzniku». Pravda.sk (սլովակերեն). 6 August 2019. Վերցված է 26 October 2023-ին.
↑ «Najstarší ženský spolok Živena chce nová predsedníčka Alena Heribanová omladiť». www.zenyvmeste.sk (սլովակերեն). Վերցված է 26 October 2023-ին.

[1] Novikova, Irina (2005). Haan, Francisca de; Daskalova, Krassimira; Loutfi, Anna (eds.). Biographical Dictionary of Women's Movements and Feminisms in Central, Eastern, and South Eastern Europe: 19th and 20th Centuries. New York: Central European University Press. ISBN 978-963-7326-39-4.

[history-2] 2,0 ^2,1 «História Živeny». Živena Bratislava (սլովակերեն). Վերցված է 26 October 2023-ին.

[teraz-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 «Najstarší slovenský ženský spolok Živena má 150 rokov». TERAZ.sk (սլովակերեն). 4 August 2019. Վերցված է 26 October 2023-ին.

[4] Gladiš, Marián. «PRVÉ SLOVENSKÉ ŽENSKÉ ČASOPISY: DENNICA, ŽIVENA, SLOVENSKÁ ŽENA (1898 – 1923)» (PDF). {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)

[sme-5] 5,0 ^5,1 Barancová, Emília; Buchcárová, Marta. «Najstarší ženský spolok Živena má 90 rokov». mykysuce.sme.sk (սլովակերեն). Վերցված է 26 October 2023-ին.

[6] Fábián, Katalin; Johnson, Janet Elise; Lazda, Mara (25 July 2021). «The Routledge Handbook of Gender in Central-Eastern Europe and Eurasia» (անգլերեն). Routledge. Վերցված է 26 October 2023-ին.

[7] Neubauer, John (2007). «History of the Literary Cultures of East-Central Europe» (անգլերեն). էջեր 1–538. Վերցված է 26 October 2023-ին.

[8] Weber, Nora (March 1997). «Feminism, Patriarchy, Nationalism, and Women in Fin-de-Siècle Slovakia». Nationalities Papers (անգլերեն). 25: 35–65. doi:10.1080/00905999708408489. Վերցված է 26 October 2023-ին.

[9] «Spolok Živena oslavuje okrúhle výročie vzniku». Pravda.sk (սլովակերեն). 6 August 2019. Վերցված է 26 October 2023-ին.

[10] «Najstarší ženský spolok Živena chce nová predsedníčka Alena Heribanová omladiť». www.zenyvmeste.sk (սլովակերեն). Վերցված է 26 October 2023-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]