«ՆԱՍԱ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
Տող 28.
|-
|}
'''Օդագնացության և տիեզերական տարածության հետազոտությունների ազգային գործակալություն (ՆԱՍԱ)''' (անգլ. National Aeronautics and Space Administration, կրճատ՝ NASA), գործակալություն, որը պատկանում է ԱՄՆ դաշնային կառավարությանը, ենթարկվում է անմիջականորեն ԱՄՆ փոխ-նախագահին, և 100% ֆինանսավորվում է [[ԱՄՆ]] պետական բյուջեից։ Պատասխանատու է երկրի քաղաքացիական տիեզերական ծրագրերի համար։ ՆԱՍԱ-ի և նրա ստորաբաժանումների կողմից, այդ թվում նաև բազմաթիվ [[աստղադիտակ]]ների և ինտերֆերոմետրերի միջոցով ստացված լուսանկարները և տեսանյութերը հրապարակվում են որպես հասարակական ունեցվածք և կարող են ազատ պատճենվել։
 
== Պատմություն ==
Տող 99.
[[Պատկեր:Skylab labeled.jpg|աջից|մինի|Սքայլեբ կայան]]
{{main|Սքայլեբ (կայան)}}
'''[[Սքայլեբ]]''' ({{lang-en|Skylab}}, {{lang-en|sky laboratory}} (թարգմանաբար՝ երկնային լաբորատորիա)), ամերիկյան [[ուղեծրային կայան]], նախատեսված տեխնիկական, աստղաֆիզիկական, կենսա-բժշկական հետազոտությունների, ինչպես նաև [[Երկրագունդ|Երկրի]] դիտարկումների համար։ Արձակվել է 1973 թվականի մայիսի 14-ին, ընդունել է երեք արշավախումբ 1973 թվականի մայիսից մինչև 1974 թվականի փետրվարը, իջել է ուղեծրից և ոչնչացել 1979 թվականի հուլիսի 11-ին։ <br /> Երկարությունը 24,6 մ, մեծագույն տրամագիծը 6,6 մ, զանգվածը - 77 տ, ներքին ծավալը 352,4 մ³: Ուղեծրի բարձրությունը 434 - 437 կմ ([[պերիգեյ]]-[[ապոգեյ]]), թեքումը 50°: Ընդհանուր առմամբ կայան են այցելել երեք արշավախումբ։ Արշավախմբերի հիմնական նպատակն էր անկշռությանը մարդու հարմարվողականության ուսումնասիրությունները և գիտական փորձերի իրականացումը։
Ընդհանուր առմամբ կայան են այցելել երեք արշավախումբ։ Արշավախմբերի հիմնական նպատակն էր անկշռությանը մարդու հարմարվողության ուսումնասիրությունները և գիտական փորձերի իրականացումը։
 
Առաջին արշավախումբը ([[Չարլզ Կոնրադ]], [[Փոլ Ուայթց]], [[Ջոզեֆ Կերվին]]) շարունակվեց 28 օր (24.05.1973 - 22.06.1973) և ուներ ոչ այնքան գիտական, այլ վերանորոգողական բնույթ։ Դեպի բաց տիեզերք կատարված մի քանի ելքերի ընթացքում աստրոնավտները բացեցին չբացված արևային մարտկոցը և վերականգնեցին կայանի ջերմակարգավորումը։
Տող 111 ⟶ 110՝
[[Պատկեր:NASA Space Shuttle Atlantis landing (STS-110) (19 April 2002).jpg|մինի|250px|«[[Ատլանտիս]]» շաթլի վայրէջքը]]
{{main|Սփեյս Շաթլ}}
'''Տիեզերական տրանսպորտային համակարգ''' ({{lang-en|Space Transportation System}}), ավելի հայտնի է որպես՝ [[Սփեյս Շաթլ]] ({{lang-en|Space shuttle}} - ''տիեզերական մաքոք''), [[ԱՄՆ|ամերիկյան]] [[բազմակի օգտագործման տիեզերանավ]]: Շաթլները [[տիեզերք|տիեզերական տարածություն]] էին արձակվում էին [[կրող հրթիռ]]ների միջոցով, տիեզերքում կատարում էին տեղաշարժումներ տիեզերանավի նման և վերադառնում էին Երկիր՝ [[ինքնաթիռ]]ի նման։ <br />Ենթադրվում էր, որ շաթլները հաճախակի կթռչեին Երկրի ուղեծրի և մակերևույթի միջև՝ երկու ուղղություններով օգտակար բեռներ տեղ հասցնելով։ Նախագծման ընթացքում նախատեսվել է, որ ամեն մի շաթլ դեպի տիեզերք պետք է կատարեր մինչև 100 թռիչք։ Սակայն, գործնականում նրանք օգտագործվեցին զգալիորեն ավելի քիչ։ 2011 թվականի մարտի տվյալներով ամենաշատ թռիչքներ իրականացրել է «[[Դիսքավերի (շաթլ)|Դիսքավերի»]] շաթլը՝ 39 թռիչք։ <br />Ծրագիրը ավարտվել է 2011 թվականին, բոլոր գործող տիեզերանավերը ուղարկվել են թանգարաններ։ Վերջին թռիչքը կատարել է «[[Ատլանտիս (շաթլ)|Ատլանտիս»]] շաթլը՝ վայրէջքը եղավ 2011 թ. հուլիսի 21-ին։
Ենթադրվում էր, որ շաթլները հաճախակի կթռչեին Երկրի ուղեծրի և մակերևույթի միջև, երկու ուղղություններով օգտակար բեռներ տեղ հասցնելով։ Նախագծման ընթացքում նախատեսվել է, որ ամեն մի շաթլ դեպի տիեզերք պետք է կատարեր մինչև 100 թռիչք։ Սակայն, գործնականում նրանք օգտագործվեցին զգալիորեն ավելի քիչ։ 2011 թվականի մարտի տվյալներով ամենաշատ թռիչքներ իրականացրել է «[[Դիսքավերի (շաթլ)|Դիսքավերի»]] շաթլը՝ 39 թռիչք։ <br />
Ծրագիրը ավարտվել է 2011 թվականին, բոլոր գործող տիեզերանավերը ուղարկվել են թանգարաններ։ Վերջին թռիչքը կատարել է «[[Ատլանտիս (շաթլ)|Ատլանտիս»]] շաթլը՝ վայրէջքը եղավ 2011 թ. հուլիսի 21-ին։
 
=== Միջազգային տիեզերակայան (1993 թ.-Մինչև օրս) ===
{{main|Միջազգային տիեզերական կայան}}
[[Պատկեր:STS-133 International Space Station after undocking 5.jpg|մինի|320px|ՄՏԿ-ը 2011 թ. մարտին:]]
'''Միջազգային տիեզերակայան'''ը (կրճատ՝ ՄՏԿ, [[անգլերեն]]` International Space Station, կրճատ` ISS, [[ռուսերեն]]` Междунаро́дная косми́ческая ста́нция, կրճատ` МКС) որպես բազմանպատակ հետազոտական համալիր օգտագործվող ուղեծրակայան է։ <br />Կառավարումն իրականացվում է համատեղ՝ [[Հյուսթոնի թռիչքների կառավարման կենտրոն]]ից և [[Կորոլյովի տիեզերական թռիչքների կառավարման կենտրոն]]ից: Ստեղծվել է սովետական, ապա՝ ռուսական Միր-2 կայանի, Եվրոպական Կոլամբուս կայանի և ճապոնական Կիբո լաբորատորային մոդուլի հետ համատեղ։
Կառավարումն իրականացվում է համատեղ՝ [[Հյուսթոնի թռիչքների կառավարման կենտրոն]]ից և [[Կորոլյովի տիեզերական թռիչքների կառավարման կենտրոն]]ից:
Ստեղծվել է սովետական, ապա՝ ռուսական Միր-2 կայանի, Եվրոպական Կոլամբուս կայանի և ճապոնական Կիբո լաբորատորային մոդուլի հետ համատեղ։
 
{{Օրվա հոդված նախագծի մասնակից}}
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/ՆԱՍԱ» էջից