«Մծբին»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Մծբին'''<ref name="ՏՈՒՏ">{{ՏՈՒՏ|section=II.A.3|page=52}}</ref> ([[աքադերեն]]՝ ''Naṣibina''; [[լատիներեն]]՝ '''Nisibis'''; {{lang-syr|ܢܨܝܒܝܢ}}, ''Niṣībīn''; [[քրդերեն]]՝ ''Nisêbîn''), քաղաք [[Թուրքիա]]յի հարավ-արևելքում։ Հնում՝ [[Վերին Միջագետք]]ի կամ [[Արվաստան]]ի մայրաքաղաքը, հետագայում ընդգրկվել է [[Հայկական Միջագետք]]ի կազմում։ Հայկական փոխարքայության կենտրոնն էր՝ Տիգրան ՄԵծի տերությունում:<ref name="ReferenceA">Հայ ժողովրդի պատմություն, սկզբից մինչև 18-րդ դարի վերջը, Երևան, 1975թ., էջ 135:</ref>

Հնագույն ժամանակներում Մծբինը Միգդոնիա պետության մայրաքաղաքն էր, իսկ Տիգրան Բ Մեծի օրոք մտել է հայկական պետության մեջ և եղել վերջինիս Արվաստան երկրի գլխավոր կենտրոնը: Տիգրան Բ Մեծի աթոռանիստերից էր, որտեղ պահվում էր նրա գանձերի մի մասը: Արտաշատի պայմանագրով (մ.թ.ա. 66թ.) Մծբինը դուրս է մնացել Մեծ Հայքի սահմանից և Հուլիանոս կայսեր մահից հետո (363թ.) անցել պարսիկներին:<ref name="ReferenceB">Հայկական համառոտ հանրագիտարան, Հատոր 3, Երևան, 1999:</ref>

Մ ծ բ ի ն ի Հ ա յ կ ա կ ա ն փ ո ք ր ա թ ի վ կ ա յ ա զ ո ր ը , Տ ի գ ր ա ն ի ե ղ բ ո ր՝ Գ ու ր ա ս ի գ լ խ ա վ ո ր ո ւ թ ա մ բ , Հ ա մ ա ռ ու ե ր կ ա ր ա տ և դ ի մ ա դ ր ո ւ թ յ ո ւ ն է ց ո ւ յ ց տ ա լ ի ս ։<ref>Հայ ժողովրդի պատմություն, սկզբից մինչև 18-րդ դարի վերջը, Երևան, 1975թ., էջ 135:<name="ReferenceA"/ref>

գրավել ք ա ղ ա ք ը ։ <ref>Հայ ժողովրդի պատմություն, սկզբից մինչև 18-րդ դարի վերջը, Երևան, 1975թ., էջ 135:<name="ReferenceA"/ref>

68 — 67 թ թ. ամբողջ ձմեռր հռոմեացիներր մնում ե ն Հ յ ո ւ ս ի ս ա յ ի ն Մ ի ջ ա դ ե տ ք ի տ ա ք և պ ա շ ա ր ն ե ր ո վ լ ի կ ա յ ա ն ն ե ր ո ւ մ,<ref>Հայ ժողովրդի պատմություն, սկզբից մինչև 18-րդ դարի վերջը, Երևան, 1975թ., էջ 135:<name="ReferenceA"/ref> այդ թվում՝ Մծբինում։

ճ ա ն ա չ վ ո ւ մ է ի բ ր և ա ն կ ա խ ո ւ ի ն ք ն ո ւր ո ւ յ ն պ ե տ ո ւ թ յ ո ւ ն ։ <ref>Հայ ժողովրդի պատմություն, սկզբից մինչև 18-րդ դարի վերջը, Երևան, 1975թ., էջ 177:</ref>

Հռոմեացիներր Հայաստանի թագավոր ճանաչեցին Տրդատին, որը Հ ա յ ժ ո ղ ո վ ր դ ի պ ա տ մ ո ւ թ յ ա ն մ ե ջ հ ա յ տ ն ի է Տ ր դ ա տ I I I ա ն ո ւ ն ո վ ( 2 9 8 — 3 3 0 թթ.) ։ <ref>Հայ ժողովրդի պատմություն, սկզբից մինչև 18-րդ դարի վերջը, Երևան, 1975թ., էջ 224:</ref>

Մծբինում կնքվել է հին աշխարհի պատմության վերջին ժամանակաշրջանի ամենահայտնի պայմանագրերից մեկը՝ 363 թվականի հռոմեա-պարսկական հաշտության պայմանագիրը: Այն պատմությանը հայտնի է «ամոթալի» հաշտություն անվամբ, կնքվել է Հռոմի կայսր Հովիանոսի և Պարսկաստանի արքայից արքա Շապուհ Բ Սասանյանի միջև։ Պայամանագիրը ավարտվեց 359-363 թթ. Հռոմեա-պարսկական պատերազմը։ Հուլիանոս կայսեր մահից հետո հռոմեական գահը անցավ Հովիանոսին, ով առաջին հերթին հաշտություն կնքեց Պարսկաստանի հետ։ Ըստ այս հաշտության, Հովիանոսը ոչ միայն Պարսկաստանին է զիջում հռոմեական տիրապետության տակ գտնվող մի շարք նահանգներ, [[Արվաստան]]ը` [[Մծբին]] քաղաքով, [[Սինգարաու]],[[Կաստրամավրորում]] հզոր ամրոցներով, նաև՝ Մեծ Հայքի թագավորության հարավ-արևմտյան նահանգներից՝ [[Աղձնիք]]ը, [[Մոկք]]ը, [[Կորդուք]]ը, [[Ծավդեք]]ը և [[Ռեմիենե]]ն, <ref name="ReferenceC">Հայ ժողովրդի պատմություն, սկզբից մինչև 18-րդ դարի վերջը, Երևան, 1975թ., էջ 247:</ref> այլև խոստանում է ռազմական օգնություն ցույց չտալ իր վաղեմի դաշնակցին Հայաստանին։ Հռոմեացի հեթանոս պատմիչ [[Ամիանոս Մարկելինոս]]ը, որը հռոմեական բանակի զինվորական էր և դեպքերին ականատես պատմիչ, արտահայտելով իր ժամանակակիցների զայրույթը՝ հետևյալն է գրում.

{{քաղվածք|Պայմանագրում արված էր նույնպես շատ ծանր և ուխտադրուժ հավելում, այսինքն' այդ համաձայնությունից հե­տո մեր մշտական հավատարիմ բարեկամ Արշակին ցույց չտրվի որևէ օգնություն ընդդեմ սլարսիկների, եթե նա նման օգնություն խնդրելիս լինի:}} Ամիանոս Մարկելինոս: <ref>Հայ ժողովրդի պատմություն, սկզբից մինչև 18-րդ դարի վերջը, Երևան, 1975թ., էջ 247:<name="ReferenceC"/ref>

363 թ. «ամոթալի դաշնագրից» հետո Հայաստանի համար ստեղծվում է ծանր մի շրջան. նա միայնակ կանգնում է պարսկական հսկայական ուժի դեմ։ <ref>Հայ ժողովրդի պատմություն, սկզբից մինչև 18-րդ դարի վերջը, Երևան, 1975թ., էջ 247:<name="ReferenceC"/ref> Մծբինում կնքված այդ դաշնագիրը [[Մեծ Հայքի թագավորություն|Մեծ Հայքի թագավորության]]ի համար ծանր ու աղետալի հետևանքներ ունեցավ։ [[Շապուհ II]]-ը, իրեն ազատ զգալով, [[364]] թվականին հարձակվեց [[Հայաստան]]ի վրա, ավերեց նրա քաղաքները, խարդախորեն ձերբակալեց [[Արշակ Բ]] թագավորին, կործանարար հարված հասցրեց հայ [[Արշակունիներ]]ի թագավորությանը։

VIIդ. Մծբինը գրավել են արաբները, և նրա բնակչության կազմն աստիճանաբար ենթարկվել է փոփոխության. այնտեղ պարսիկների ու հայերի հետ միասին բնակություն են հաստատել արաբներ ու քրդեր, իսկ թուրքական նվաճումներից հետո (XIVդ)` թուրքեր:<ref>Հայկական համառոտ հանրագիտարան, Հատոր 3, Երևան, 1999:<name="ReferenceB"/ref>

XXդ. սկզբին Մծբինում կար մոտ 7 հազար բնակիչ, որից շուրջ 1000-ը` հայեր: Վերջիներս ունեին իրենց արհեստանոցները, խանութները, եկեղեցին (Ս.Աստվածածին) և դպրոցը:<ref>Հայկական համառոտ հանրագիտարան, Հատոր 3, Երևան, 1999:<name="ReferenceB"/ref>

1915թ. ենթարկվել են թուրքական բռնություններին, մի մասը ոչնչացվել է, մյուսը` տարագրվել զանազան երկրներ: Պատմական Մծբինից պահպանվել են պարիսպների մնացորդները, մի քանի եկեղեցիների (այդ թվում` կիսով չափ հողի մեջ թաղված Ս.Հակոբ եկեղեցու) ավերակներ և զանազան շենքերի փլատակներ:<ref>Հայկական համառոտ հանրագիտարան, Հատոր 3, Երևան, 1999:<name="ReferenceB"/ref>

Ներկայումս Սիրիայի քրդերը Ալ-Կամիշլին, կամ Սիրիայում գտնվող Մծբինի մասը հռչակել են իրենց ստեղծելիք պետության մայրաքաղաք:

Յուսեֆի խոսքով՝ Սիրիայի քրդերը նախկինի նման մտադիր են միավորել Սիրիայի հյուսիս-արևելքում ու հյուսիս-արևմուտքում գտնվող իրենց շրջանները՝ չնայած Թուրքիայի ռազմական միջամտությանը, որն ուղղված է այդ ծրագրերի կանխմանը:<ref>1in.am, 08, ՍԵՊՏԵՄԲԵՐ 2016 Asia/Yerevan</ref> <ref>parstoday.com/hy/news/middle_east-i33955</ref><ref>http://lousavor-avedis.org/?p=12870</ref>