Սուրբ Սիոն եկեղեցի (Ծուղրութ)
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Սուրբ Սիոն եկեղեցի (այլ կիրառումներ)
Սուրբ Սիոն եկեղեցի (նաև՝ Սուրբ Հակոբ եկեղեցի)[1], Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցի, գտնվում է Վրաստանի Սամցխե-Ջավախք մարզի Ախալցխայի շրջանում, Ախալցխայից 4 կմ դեպի հյուսիս-արևմուտք հայաբնակ Ծուղրութ գյուղում,, կառուցվել է 19-րդ դարում։
| Սուրբ Սիոն եկեղեցի | |
|---|---|
| Հիմնական տվյալներ | |
| Տեսակ | եկեղեցի |
| Երկիր |  Վրաստան |
| Տեղագրություն | Ծուղրութ |
| Դավանանք | Հայ Առաքելական Եկեղեցի |
| Հիմնական ամսաթվերը | 19-րդ դար |
| Հիմնադրված | 19-րդ դար |
 | |
 | |
Ծուղրութ գյուղի Սուրբ Սիոն եկեղեցին հիմնադրվել է, և կառուցվել է 1830-ական թվականներին և այն եղել է փայտաշեն կառույց։ Եկեղեցու հարավային պատին կա արձանագրություն[2], որտեղ ասվում է․
|
Շինեցաւ ս(ուր)բ Սիօն եկեղեցիս - ի 5-ն մայիսի 1881 ամի - սկսեալ եւ աւարտեալ - օգոստոսի նոյն ամի | 
|
Ըստ արձանագրության 1881 թվականինհին հին եկեղեցու տեղը կառուցվել է նոր եկեղեցի։ Ըստ 1830-1840-ական թվականների արխիվների, ի սկզբանե եկեղեցին անվանվել է «Սուրբ Հակոբ», որից հետո 1875 թվականին արդեն իսկ հիշատակվում է «Սուրբ Սիոն» անունով։
1875 թվականի դրությամբ եկեղեցին վթարային էր և վերանորոգման կարիք ուներ։ Այստեղից հասկանում ենք որ եկեղեցին նախորդ վերակառուցման և վերաօծման ընթացքում ստացել է «Սուրբ Սիոն» անունը։ Իսկ արդեն նորակառույց եկեղեցին որը կառուցվել է 1881 թվականին «Սուրբ Սիոն» անվամբ է։
Եկեղեցին բազիլիկ կառույց է, կառուցված է տուֆ տեսակի քարից, ունի մեկ մուտք, որը գտնվում է հարավային կողմում։ Եկեղեցում է պահվում Տպագիր Ճաշոց գրքերից, դրանց թվում է 1686 թվականի Վենետիկում լույս տեսած Ճաշոց գիրգը.
|
|
Ճաշոց գիրգ գեղեցկատիպ եւ վայելուչ գաղափարեացել ’ի մատենից հնոց թագաւորացն հայոց տպագրեցեալ ի հայրապետութեան սրբոյն աթոռոյն Էջմիածնի տն. Եղիազարու սրբազան կաթուղիկոսին, ներ տպարանում ճուղայեցի խօճայ Սահրատի որդի պարոն Գասպարին, եւ Թաթէոսի երիցու Երևանցւոյ Համազասպեան, ի թուականութեան Արամեան ՌՃԼԵ, յամսեանն յունվարի ԺԵ, իսկ ի թուի փրկչին 1686, ի Վէնէտիկ |
|
Ճաշոցի մի քանի ձեռագիր հիշատակումներից[2] ևս․
|
|
Ես խարբերդցի տ(է)ր Մինասի որդի տ(է)ր Աբրահամս գրեցի։ Գրեցաւ գիրս հայոց թ(վի)ն չորս ոբելեանըն ընդ հազարին (1200) հարցմունք... առնին և ոչ գտնին ինի (20) տարին ադաբ (8) գրին։ Փառք աւիտեանս արարողին, Աբրահամ անուն էրէցին, 1193 (1779)» __120 |
|
|
|
որդոյն` Ծառուկին, կողակցոյն` Եղսիկին... - կողացաքս` Անթառին եւ դըստերացն Եւային, Սա... - Համասիկ, տր Գրիգորին կողակցուն Մարգրիտին և ամ յ... - մեր նոցին կարդացողաց և լսողաց, որ զողացի ասէ... - թվին հ(այոց) ՌՄԾ (1801)-ին, որ ծախէ կամ... |
|
|
|
Այս ճաշոցին չորս տեղ յիշատակութիւն է գրած, - երկուսն կողին, մինն Համբարձման և միւսն Աւագ - Շաբաթին։ - Որ էր պապական յիշատակութիւն որդւոց որդի... - յիշատակեալ ի ձեռն որդւոյն Ա(ստուծո)յ շնորհիւն... - որդւոց որդին չունին իրաւունք ծախելոյ կամ ... - որ իւր իսկականն է այս յիշատակութիւնը... - ընթռնուն և յիշէն հոգւոյ... - պապին իւրոյ տ(է)ր Գալուստ ք(ա)հ(ա)ն(ա)յին, որ ընծայեաց իւր... - տոհմից ժառանգաց, ի ծերաց և ի տղայոց անմոռաց... - յիշատակութիւնը, որ է յաւիտեան ամէն, - 1820 (1820) |
|
|
|
Տէր Յ(իսու)ս ողորմեա ծառայիցն քոց տ(է)ր - Գալուստին, կողակցւոյն Խասիկին, որ-դւոցն Ծառուկին, կողակցւոյն` Էղ-սիկին, Աստուրին, կողակցւոյն` Անթա-ռին և դստերացն` Եւային, Սառային, - Համասին, տ(է)ր Գրիգորին, կողակցւոյն` - Մարգըրտին, Արզուին, Գրիգորին, կողակ-ցւոյն հանգուցեալ Աննային, Սառա-յին, որդւոցն Յօհաննէսին, Գրիգորին, Մա-րանին, Ծառօյին, Գալօյին։ Ով սիրելի - ընթերցօղք միով հայրմերիւ յիշե-ցէք զվերոյ գրեալ անձինքն, որ և - յիշօղքդ և յիշեցեալքս գտցուք - ողորմութիւն ի միւսանգամ գալըս-տեան փրկչին և ա(մենա)յն մերոյ, - ամէն։ Ուստի մի իշխեսցէ ոք - ծախել զս(ուր)բ մատեանս և որք - ներհակին այսմ գրոյս ծախելով - և կամ գրաւ տալով պատիժն - Յ(իսու)սն առցէ։ - Գրեցաւ ի ՌՄՀԲ (1823) թուոջս և յունվ. ԺԵ (15) |
|
|
|
Օվ որ այս գիրը կարդայ վասն ա(ստու)ծոյ խաթերն համար մէկ հայր մեղայ ասէ և այլ ասէ թէ տ(է)ր ա(ստուա)ծըն այս գիր գրօղիս վերջն բարի լինի և տ(է)ր ա(ստուա)ծըն արքայութենին արժանի արասցէ ասէ։ Ա(ստուծո)յ եխպար և դուն էլ ամէն, որ իմ մեղայորիս յիշես և յիշեալ լինի Ք(րիստո)ս Յ(իսու)ս ի տ(է)ր մեր ամէն |
|
Գյուղում է պահվում Սուրբ մագաղաթյա Ավետարան, որը գրվել է Հովհաննես Գրչի ձեռքով 974 թվականին, Ավետարանի էջերի քանակն է 395։ Ավետարանի վկայություններից մեկում ասվում է․
|
|
Այստեղ կայ մի Աւետարան, որ հանգուցեալ Կարապետ եպիսկոպոսը բերել է Կարնօյ մօտ Սպերու սուրբ Յովհաննէս վանքից միւս զարդերի հետ |
|
1830-ական թվականներին եկեղեցու հոգևորականն է եղել քահանա Ստեփան քհն. Տեր-Նահապետյանցը, իսկ 1851 թվականին եկեղեցու համար ձեռնադրվել է Մկրտիչ Տեր-Սարգսյանցը, նայև որպես դպիր է հիշատակվում Հովհաննես Ալեքսանյանը։
1904-1909-ական թվականներին եղել է Վարդան Հովհաննիսյան Վարդանյանցը ով ձեռնադրվել է 1896-ի ապրիլի 2-ին, իսկ 1917 թվականին եղել է Եղիշե Տեր-Հակոբյանը։
2013 թվականի հոկտեմբերի 8-ին` եկեղեցու բակում կանգնեցվում է խաչքաչ և օծվում է[3]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ «ԾՈՒՂՐՈՒԹ - ՍՈՒՐԲ ՍԻՈՆ (ՍՈՒՐԲ ՀԱԿՈԲ) ԵԿԵՂԵՑԻ». Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 14-ին.
- ↑ 2,0 2,1 «Research on Armenian Architecture». www.raa-am.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ սեպտեմբերի 14-ին. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 14-ին.
- ↑ «Ծուղրութի Սուրբ Սիոն եկեղեցում տեղադրվեց խաչքար». Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ օգոստոսի 14-ին. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 14-ին.
{{cite web}}: Text "Ջավախք Մեդիա" ignored (օգնություն)