Սիոնի դարպաս
Սիոնի դարպաս (եբրայերեն՝ שַׁעַר צִיּוֹן, արաբ․՝ باب النبي داود, «Դավթի դարպաս»[1]), Հին Երուսաղեմի ութ դարպասներից մեկը, որը նաև մուտք է հանդիսանում դեպի հայկական թաղամաս։
| Սիոնի դարպաս եբրայերեն՝ שַׁעַר צִיּוֹן | |
|---|---|
 | |
 | |
 |
Պատմություն խմբագրել
Սիոնի դարպասը Երուսաղեմի ամրոցի հինգ հիմնական դարպասներից մեկն է, որոնք պահպանվել են խաչակիրների թագավորության ժամանակների քարտեզի վրա՝ Ոսկե, Դավթի, Սուրբ Ստեփանոսի դարպասների և Հոսափատ հովտի դարպասների հետ միասին[2]։ Այնուհետև քաղաքն ամրացվեց այուբիդ կառավարիչ Ալ-Մալիք ալ-Մաթամի կողմից, որը, մասնավորապես, կառուցեց դիտակետ քաղաքի պարիսպների վրա՝ ժամանակակից Սիոնի դարպասից մոտ 100 մ դեպի արևելք։ Սակայն 1219 թվականին Ալ-Մալիք ալ-Մաթամն ինքը հրամայեց ոչնչացնել քաղաքի բոլոր ամրությունները[3]։
Սիոնի դարպասը, որը պահպանվել է մինչ օրս, Երուսաղեմի քաղաքաի պարիսպային համալիրի մի մասն է, որն ավարտվել է 1540 թվականին Սուլեյման I-ի կողմից։ Այս դարպասները գտնվում են պարիսպների հարավ-արևմտյան մասում և, արդարացնելով իրենց անունը, հրեական և հայկական թաղամասերը կապում են Սիոն լեռան հետ[4]։ Դարպասի պատերի միջև նեղ անցումը, որը կատարում է 90 աստիճանի շրջադարձ, բնորոշ է այս ժամանակաշրջանի բազմաթիվ ամրոցների դարպասներին, և նախատեսված է հարձակման ժամանակ հարձակվող զորքերի մեծ զանգվածի ճակատային ճեղքումը կանխելու համար։ Դարպասի շուրջը պատը կառուցված է կրաքարի մեծ բլոկներից, դարպասի վերևում ճաղաշար է։ Դարպասի ճարտարապետական դեկորացիաները թե՛ ներսից, թե՛ դրսից նվազագույն են։ Ներսից քարե խոյակները, որոնց վրա հենված է գրկանը, զարդարված են փորագրված միանման գծերով, գրկանի վերևում արաբական մակագրությամբ փոքրիկ դեկորատիվ կամար կա։ Դրսում հասարակ քարե խոյակներով և գրկանով դարպասի բացվածքը շրջանակված է սրածայր կամարով, որի գագաթի և գրկանի միջև կա տիմպան (քանդակազարդ ճակատամաս)։ Տիմպանի ներսում նույնպես արաբերեն արձանագրություն է փորագրված՝ նշելով կառուցման տարեթիվը (Քրիստոնեական ժամանակագրության 1540) և շինարարի անունը (Սուլեյման I)[5]։
1948-1949 թվականների արաբա-իսրայելական պատերազմի ժամանակ Սիոնի դարպասը կռիվների թատերաբեմ է եղել։ 1948 թվականի հունիսի 6-ին իսրայելական ուժերը երեք ժամ տեւողությամբ հարձակում են սկսել Սիոնի դարպասի վրա՝ փորձելով ճեղքել հրեական թաղամասի շրջափակումը, սակայն ստիպեն ված եղել նահանջել։ Դարպասի շրջակայքում գտնվող բազմաթիվ որմնաքարերի վրա դեռևս կան փամփուշտների և բեկորների հետքեր[4]։
1967 թվականին, երբ Վեցօրյա պատերազմի արդյունքում Երուսաղեմի Հին քաղաքը հայտնվեց Իսրայելի վերահսկողության տակ, Իսրայելի հնությունների վարչությունը ձեռնարկեց Սիոնի դարպասի վերականգնումը, հիմնականում ամրացնելով այն և փոխարինելով քանդված մասերը, հիմնականում՝ դարպասների կամարների քարերը, որոնք մարտերի ժամանակ խիստ վնասվել էին[3]։ Նույն թվականին դարպասի բացվածքի պատաշարին կցվեց հուշատախտակ՝ նվիրված Պալմախի ուժերի կողմից դարպասը գրոհելուն։ 1948 թվականին հետագայում պարզվել է, որ այս տախտակը վնասակար է պատի քարե շարվածքին, հանվել է պատից և տեղադրվել որպես առանձին կանգնած իր։ 2008-2009 թվականներին Այս փոփոխությունը Իսրայելի հնությունների վարչության կողմից ձեռնարկված Սիոնի դարպասի նոր վերականգնման մի մասն էր՝ որպես Հին քաղաքի պատերի պահպանման ծրագրի մաս[6]։ Այս վերականգնման ընթացքում դարպասի արտաքին մասում միտումնավոր պահպանվել են 1948 թվականի մարտերի հետքերը, ինչը պատճառ է դարձել պատմական հուշարձանի գաղափարախոսության վերաբերյալ մեղադրանքների[4][5]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Johannes Pahlitzsch; Lorenz Korn Governing the Holy City: the interaction of social groups in Jerusalem between the Fatimid and the Ottoman period. — Reichert, 2004. — С. 122. — ISBN 978-3-89500-404-9 «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հունիսի 27-ին. Վերցված է 2023 թ․ մարտի 31-ին.
- ↑ Rubin, Rehav. Ancient Maps of Jerusalem // Bible Review - Washington. — 1993. — Vol. 9. — P. 34.
- ↑ 3,0 3,1 «The Conservation of Jerusalem's City Walls: The Mount Zion Section». Israel Antiquities Authority. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ սեպտեմբերի 18-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 «The Zion Gate, 1540». Center for Online Judaic Studies. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հունիսի 15-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
- ↑ 5,0 5,1 Guerin, Anne-Marie. Preserving the Zion Gate: The Role of Conservation in the Middle East // Jerusalem Art History Journal. — 2014. — Vol. 1. — P. 272—296.
- ↑ «The Conservation of Jerusalem's City Walls: Conservation of the Mount Zion Section». Israel Antiquities Authority. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 28-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սիոնի դարպաս» հոդվածին։ |