Սառա (Րաֆֆի)
Սառան, Րաֆֆու չափածո գործերից է։ Այստեղ հեղինակը ներկայացնում է մարդկային հոգեբանության, կենցաղի և հայ գյուղացիության վիճակի այնպիսի պատկերներ, որոնք նորություն էին 1860-ականների պոեզիայի մեջ[1]։
| Սառա | |
|---|---|
| Ժանր | պոեմ |
| Հեղինակ | Րաֆֆի |
| Երկիր | Հայաստան |
| Բնագիր լեզու | հայերեն |
| Գրվել է | 1868-1871 թվական |
| Կերպարներ | Սառա հայր մայր Մելիքի տղան Մինասի տղան պառավ |
Տպագրման պատմություն խմբագրել
Ինքնակենսագրական որոշ դրվագներ պարունակող պոեմի գրության ստույգ թվականը հայտնի չէ։ «Փունջի» երկրորդ հատորի առաջաբանում հեղինակի հայտնած մի տեղեկությունից հնարավոր է դառնոում որոշել պոեմի մոտավոր թվականը։ «Հարեմը», «Սառան»,«Ղույլաբանին», ըստ հեղինակի հայտնած տեղեկության, գրվել է այն ժամանակ, երբ ինքը եղել է Պարսկաստանում։ Ինչպես հայտնի է, 1856 թվականին վերադառնալով Պարսկաստան, Րաֆֆին մնում է այնտեղ մինչև 1868 թվականը։ Այստեղից էլ պարզ է դառնում, որ նշված պոեմները լույս են տեսել այդ թվականներին։ Րաֆֆու հոր առևտրական տունը սնանկ է հայտարարվում, և նա այդ ժամանակ անընդհատ քաղաքից քաղաք է տեղափոխվում։ Այդ ամենն էլ մեծ ազդեցություն է թողնում նրա ստեղծագործական կյանքի վրա, որի վառ հետևանքները տեսնում ենք «Սառա» և «Ղույլաբանին» պոեմներում[2]։
Սյուժե խմբագրել
«Սառան» քնարաէպիկական պոեմ է, սիրո մի ողբերգական պատմություն, որն ունի ինքնակենսագրական բնույթ, և վերաբերվում է Րաֆֆու կյանքի այն շրջանին, երբ նա Թիֆլսում սովորելուց հետո վերադառնում է գյուղ։ Պոեմում ներկայացվում է Սառայի պատանեկության դրվագներից, երբ ինքը օգնում է իր ծնողներին։ Նա անվախ էր, անցնում էր այնպիսի ճանապարհներով, որտեղով բոլորը վախով էին անցնում։ Գիշերները խոսում էր դևերի մասին և խնդրում էր հորը, որ պատմի հեքիաթներ։ Սառան մի օր այգում հանդիպում է մելիքի տղային, միասին գնում են նրանց այգին, տղան նրան մատանի է տալիս և խնձոր։ Գիշերները Սառան այն պահում էր իր ծոցում և, երբ ծնողները քնած էին լինում, հանում էր ծոցից և ուշադիր զննում խնձորը։ Համբարձման օրը վիճակահանություն է լինում, և որոշվում է, որ նա պետք է հարուստ փեսացու ունենա։ Մելիքը տղային ուղարկում է ուրիշ քաղաք, որպեսզի ուսում ստանա, չնայած որ մինչև այդ էլ գիտեր գրել, կարդալ, անգամ Նարեկը։ Սառան խոստում է տալիս իր սիրածին, որ կսպասի։ Տարիներ են անցնում, տղան չի գալիս, իսկ Սառան դեռ սպասում էր։ Օրերից մի օր Սառայի հայրը որոշում է, որ պետք է ամուսնացնի աղջկան Մինասի տղայի հետ, ով իրենց շատ խոստումներ էր տվել՝ փիրուզ, ոսկի, ջուխտակ ապարանջան, սակայն աղջիկը դեմ է կանգնում և ասում է, որ պետք է սպասի իր սիրելիին։ Գյուղացիք ըմբոստանում են և աղջկան անվանում անառակ։ Հայրը բարկանում է աղջկա վրա և ասում.[2]
|
«Դու իմ տան վերա սև մուր քսեցիր,
Իմ աղն ու հացը լեղի շինեցիր...» |
|
Սառան միևնույն է չի համաձայնվում։ Երբ գնում են եկեղեցի, քահանայի խոսքի ժամանակ աղջիկը ուշաթափվում է, մոտենում և տեսնում են, որ մահացել է։ Տարիներ անց, երբ սիկրած տղան գալիս է գյուղ, տեսնում է ոչ թե աղջկան, այլ աղջկա գերեզմանը և գերեզմանի վրա գրում է հետևհալ տողերը.[3]
|
|
«Մինչ ե՞րբ, դու խավա՜ր բռնակալություն,
Կըճնշես առտնին մեր ազատություն. Մինչ ե՞րբ մեզանից քո սև ճանկերը Կըխլեն Սառայի նման զոհերը»... |
|
Գաղափարական բովանդակություն խմբագրել
Պոեմի գաղափարական հիմքը այն է, որ ժողովրդին փրկելու, նրան սոցիալական կեղեքումից ազատելու համար անհրաժեշտ է լուսավորություն։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Րաֆֆի. «Րաֆֆու կյանքի և ստեղծագործության ընդհանուր բնութագիրը» (PDF).
- ↑ 2,0 2,1 Րաֆֆի (1983). ԵՐԿԵՐԻ ԺՈՂՈՎԱԾՈՒ, հատոր առաջին. Երևան: Սովետական գրող. էջ 261. ISBN 006709.
{{cite book}}: Check|isbn=value: length (օգնություն) - ↑ Րաֆֆի (1983). ԵՐԿԵՐԻ ԺՈՂՈՎԱԾՈՒ, հատոր առաջին. Երևան: Սովետական գրող. էջ 258. ISBN 006709.
{{cite book}}: Check|isbn=value: length (օգնություն)