Սագասոխուկ
| Բույսեր | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Գիտական դասակարգում | ||||||||||||
|
||||||||||||
| Լատիներեն անվանում | ||||||||||||
| Gagea Salisb. (1806) | ||||||||||||
| Տեսակներ | ||||||||||||
|
|
Սագասոխուկ (անգլ.՝ Gagea), շուշանագգիների ընտանիքի բազմամյա սոխուկավոր խոտաբույսերի ցեղ։ Հայտնի է 100 (այլ տվյալներով՝ 130) տեսակ։
Տեսակների ընդհանուր թիվը ըստ The Plant List տվյալների մոտ 200 է[1]։
Հայաստանում խմբագրել
Հայաստանում՝ 26 տեսակ՝
- սագասոխուկ դեղին (Gagea lutea),
- սագասոխուկ ցանցավոր (Gagea reticulata),
- սագասոխուկ կոճղակիր (Gagea bulbifera),
- սագասոխուկ թավոտ (Gagea hirsutum),
- սագասոխուկ փոքր (Gagea minima) և այլն։
Աճում է լայնատերև անտառներում, հերկած դաշտերում, թփուտներում, լեռնալանջերին։
Անվանում խմբագրել
Գիտական անվանումը ստացել է պարոն Թոմաս Գեյջի պատվին (անգլ.՝ Thomas Gage, 1781-1820)՝ անգլիացի բուսաբան, Իսլանդիայի և Պորտուգալիայի[2] ֆլորայի հետազոտող։
Կենսաբանական նկարագիր խմբագրել
Սոխուկը երկարավուն ձվաձև է։ Ցողունը մերկ է, կանգուն, բարձրությունը՝ 15-25 սմ։ Արմատամերձ տերևները գծանշտարաձև են, ծաղկապատյանի մոտինները՝ երկարավուն կամ գծա-երկարավուն։ Ծաղկաբույլը ողկուզանման կամ հովանոցանման է, ծաղիկները՝ դեղին, հազվադեպ՝ սպիտակավուն կամ կարմրավուն։
Պտուղը գնդաձև տուփիկ է։
Նշանակություն խմբագրել
Ամբողջ բույսը պարունակում է սխտորային եթերայուղ։ Ժողովրդական բժշկության մեջ սոխուկների եփուկն օգտագործում են այտուցների, դեղնախտի, բրոնխային հեղձուկի ժամանակ։ Սոխուկներն ու տերևներն ուտելի են։ Մեղրատու է։
Դասակարգում խմբագրել
Սագասոխուկը և իրեն շատ մոտ դաս Lloydia, ինչպես նաև Կակաչ (Tulipa) և Erythronium դասերը մտնում են Tulipeae ցեղի, պատկանում են Lilioideae ենթաընտանիքին, Liliaceae ընտանիքին[3]։
| դաս Երկշաքիլավորներ |
ևս 9 ընտանիք | |||||||||||||||
| բաժին Ծածկասերմեր |
կարգ Շուշանածաղկավորներ (Liliales) |
դաս Սագասոխուկ (Gagea ) | ||||||||||||||
| Թագավորություն Բույսեր |
դաս Միաշաքիլավորներ |
ընտանիք Շուշանազգիներ (Liliaceae) |
||||||||||||||
| բաժին Gymnosperms |
9 ենթակարգ (համաձայն APG II համակարգի) |
ևս 16 դաս տես Շուշանազգիներ | ||||||||||||||
Տեսակներ խմբագրել
հայտնի է մոտ 200 տեսակ[4](որոշ հեղինակներ ներկայացնում են 280 տեսակ[5])։
Ռուսաստանի եվրոպական մասում հանդիպում են.
- Gagea granulosa Turcz.: Բույսի բարձրությունը հասնում է մինչև 15 սմ։ Ծաղկակոթերը թավոտ են։
- Gagea lutea (L.) Ker Gawl.: Բույսի բարձրությունը՝ 25 սմ։
- Gagea minima (L.) Ker Gawl.: Բույսի բարձրությունը՝ 15 սմ։
- Gagea rubicunda Meinsh.: Բույսի բարձրությունը՝ 15 սմ։
- Gagea tadshikistanica
- Gagea takhtajanii
- Gagea talassica
- Gagea taschkentica
- Gagea taurica
- Gagea tenera
- Gagea tenuissima
- Gagea tesquicola
- Gagea ×theobaldii
- Gagea tisoniana
- Gagea toktogulii
- Gagea menitskyi
- Gagea mergalahensis
- Gagea michaelis
- Gagea micrantha
- Gagea microfistulosa
- Gagea minutiflora
- Gagea minutissima
- Gagea multipedunculifera
- Gagea nabievii
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Список видов рода Гусиный лук по данным сайта The Plant List(անգլ.)(լատ.)
- ↑ Smith A. W. A Gardener’s Handbook of Plant Names: Their Meanings and Origins. — Courier Dover Publications, 1997. — ISBN 0-486-29715-2, ISBN 978-0-486-29715-6(անգլ.)
- ↑ Список родов трибы Tulipeae на сайте GRIN(չաշխատող հղում)
- ↑ Национальный центр биотехнологической информации Проверено 25 ноября 2014.
- ↑ Информационная система «Historia Gagearum»
Գրականություն խմբագրել
- Мордак Е. В. Семейство лилейные (Liliaceae) // Жизнь растений. В 6-ти т. Т. 6. Цветковые растения / Под ред. А. Л. Тахтаджяна. — М.: Просвещение, 1982. — С. 72—91.
- Иллюстрированный определитель растений Ленинградской области / Под ред. А. Л. Буданцева и Г. П. Яковлева. — М.: Т-во науч. изд. КМК, 2006. — 799 с., илл. — С. 43, 625, 626, 631. — ISBN 5-87317-260-9.
- M. Zarrei et al. Molecular systematics of Gagea and Lloydia (Liliaceae; Liliales): implications of analyses of nuclear ribosomal and plastid DNA sequences for infrageneric classification // Ann Bot. — Oxford University Press, 2009 July. — Vol. 104(1). — P. 125—142. —
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- Информационная система «Historia Gagearum» Արխիվացված 2013-10-07 Wayback Machine на сайте Ботанического института имени В. Л. Комарова РАН
- Bestimmungsschlüssel Gelbsterne in Deutschland.
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական տարբերակը վերցված է Հայաստանի բնաշխարհ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։ 
|
 | Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սագասոխուկ» հոդվածին։ |
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սագասոխուկ» հոդվածին։ |