Ռամզես X

Դինաստիական շրջան, Նոր թագավորություն
Դինաստիական շրջան, Նոր թագավորություն
Հին Եգիպտոսի փարավոն
Պատմական ժամանակաշրջան	Դինաստիական շրջան, Նոր թագավորություն
Դինաստիա	XX դինաստիա
Կառավարման տարիներ	* 1105 — 1101 թվականներ (4 տարի) — Յու. ֆոն Բեկերատուի կողմից 1109 — 1099 թվականներ (10 տարի) — Է. Հորնունգուի կողմից; 1111 — 1102 թվականներ (9 տարի) — Ռ. Պարկերի կողմից; 1108 — 1098 թվականներ (10 տարի) — Է. Ֆ. Վենտեի կողմից; 1108 — 1104 թվականներ (4 տարի) — Ռ. Կրաուսուսի կողմից;
Նախորդող	Ռամզես IX
Հաջորդող	Ռամզես XI
	Արքայական տիտղոս ;
Թաղման վայր	Թագավորական հովիտ KV18

Հին Եգիպտոսի Փարավոն

Ռամզես IX		Ռամզես XI
	Ռամզես X
XX դինաստիա * 1105 — 1101 թվականներ (4 տարի) — Յու. ֆոն Բեկերատուի կողմից 1109 — 1099 թվականներ (10 տարի) — Է. Հորնունգուի կողմից 1111 — 1102 թվականներ (9 տարի) — Ռ. Պարկերի կողմից 1108 — 1098 թվականներ (10 տարի) — Է. Ֆ. Վենտեի կողմից 1108 — 1104 թվականներ (4 տարի) — Ռ. Կրաուսուսի կողմից

Ռամզես X, Հին Եգիպտոսի XX դինաստիայի փարավոն (Ռամեսիդա), մոտավորապես կառավարել է մ.թ.ա. 1108-1105 թվականներին։

Կենսագրություն խմբագրել

Հնարավոր է Ռամզես X-ը եղել է Ռամզես IX-ի որդին կամ նրա փեսան, ինչպես նաև թագուհի Թիթիի ամուսինը, բայց դա առանց ապացույցի է։ Ամեն դեպքում, Թիթին, որը հայտնի է որպես «փարավոնի դուստր, փարավոնի կին և փարավոնի մայր», ավելի քան համապատասխանում է Ռամզես X-ի կնոջ դերին։ Եթե Ռամզես X-ը ճանաչեր Ռամզես IX-ին՝ որպես հայր, ապա նրա մայրը կլիներ թագուհի Բակենվերելը։

Այս փարավոնի մասին գրեթե ոչինչ հայտնի չէ, բացառությամբ այն բանի, որ նրա կառավարման ժամանակ երկրում խառնաշփոթ էր տիրում և շարունակվում էր դամբարանների թալանը։ Թալանվել են Սեթի I-ի կանանցից մեկի գերեզմանը, Ամենհոտեպա III-ինը և այլն։ Նույնիսկ նրա կառավարաման տևողությունը հստակ հայտնի չէ։ Նրա կառավարման առաջին և երկրորդ տարվա վկայությունները հայտնաբերվել են Թուրինյան պապիրուսի վրա 1932-1939 թվականներին։ Կառավարման երրորդ տարվա մասին պահպանվել է արքայական բնակավայրի աշխատողների գյուղում հայտնաբերված Դեյր ալ-Մեդինա գերեզմանատան գրառումները։

Գրառումները ցույց են տալիս, որ Ռամզես X-ի կառավարման 3-րդ տարում Պերետի սեզոնի (այսինքն, «Կրակոցներ») 3-րդ ամսվա 6-րդ, 9-րդ, 11-րդ, 12-րդ, 18-րդ, 21-րդ և 24-րդ օրերը աշխատողները ստիպված էին ոչինչ չանել և չեն գնացել աշխատանքի «անապատի բնակիչներից» (այսինքն, լիբիացիներից) վախի պատճառով։ Սա ակնհայտորեն ցույց է տալիս, որ լիբիական հրոսակախմբերի վայրագությունները ընդգրկել էր ամբողջ երկիրը և նրանց հարձակումները հասնում էին մինչև Թեբե։

Ռամսես X-ը Նոր Թագավորության վերջին փարավոնն էր, որի անունը վավերացված է Նուբիայում, նրա թագավորական անունը պահպանվել է Անիբա տաճարի սյան վրա։ Ինչպես նաև պահպանվել է փոքրիկ քարակոթող և գրություն Կառնակ տաճարում։

Արքաների հովտում (KV18) գտնվող Ռամզես X-ի գերեզմանը անավարտ է և կասկածելի է, որ նա այնտեղ երբևէ թաղված է եղել։ Այս գերեզմանից հայտնաբերված թաղման պարագաների մասին տվյալներ չկան։ Մինչև վերջերս, այն ծածկված էր կեղտով. միայն առաջին միջանցքն էր մատչելի։ 1998-2000 թվականներին կատարված աշխատանքի ընթացքում այն ամբողջովին և մանրակրկիտ կերպով փաստաթղթավորվեց։ Ռամզես X-ի մումիան չի հայտնաբերվել և չի նույնականացվել։ Թագուհի Թիթին թաղվել է արքաների հովտում, որտեղ հայտնաբերվել է նրա գերեզմանը (QV52):

Արքաների հովիտը պատկերված տիեզերքից

Ըստ երևույթին, Ռամզես X-ը կառավարել է 3 կամ առավելագույնը 4 տարի, և ոչ թե 9-10։

Գրականություն խմբագրել

История Древнего Востока. Зарождение древнейших классовых обществ и первые очаги рабовладельческой цивилизации. Часть 2. Передняя Азия. Египет / Под редакцией Г. М. Бонгард-Левина. — М.: Главная редакция восточной литературы издательства «Наука», 1988. — 623 с. — 25 000 экз.
Древний Восток и античность. // Правители Мира. Хронологическо-генеалогические таблицы по всемирной истории в 4 тт. / Автор-составитель В. В. Эрлихман. — Т. 1.

XX Արքայատոհմ (Ռամեսիդա)
Նախորդող՝ Ռամզես IX	Եգիպտական փարավոն մոտ մ.թ.ա. 1108 — 1105 թվականներ	Հաջորդող՝ Ռամզես XI