Գրիգոր Ջելայան
Գրիգոր Ջելայան (մոտ 1868/1870, Թալաս - - փետրվարի 12, 1937, ԱՄՆ), հայ բժիշկ։
 | |
|---|---|
| Ծնվել է | մոտ 1868/1870] |
| Ծննդավայր | Թալաս |
| Մահացել է | 1937, փետրվարի 12 |
| Մահվան վայր | ԱՄՆ |
| Ազգություն | հայ |
| Կրթություն | Փարիզի համալսարանի բժշկական ֆակուլտետ |
| Մասնագիտություն | բժիշկ |
| Աշխատավայր | Փարիզի հիվանդանոցներ Կ. Պոլսի Թաքսիմի Ֆրանսիական հիվանդանոց |
Կենսագրություն խմբագրել
Գրիգոր Ջելայանը ծնվել է մոտ 1868/1870 թվականին, Կ. Պոլսում/Անկարայի նահանգի Կեսարիայի գավառի Թալաս ավանում։ Պրոֆեսոր Հովսեփ Ջելալյանի (Ճելալյան) ավագ եղբայրն է։ Բժիշկ և հայդուկապետ Համբարձում Պոյաճյանի (Մեծն Մուրատ) աներորդին, կուսակիցը և ընկերն է եղել։ Նախնական կրթությունն ստացել է Կ. Պոլսում/Բրուսայի ազգային վարժարանում։
1896 թվականի նոյեմբերի 25-ին ավարտել է Փարիզի համալսարանի բժշկական ֆակուլտետը՝ մրցանակի և պատիվների արժանանալով։ 1896-1901 թվականներին աշխատել և մասնագիտացել է Փարիզի տարբեր հիվանդանոցներում։
1901 թվականին վերադարձել է Կ. Պոլիս և բժիշկ աշխատել։ 1905 թվականի դրությամբ եղել է Կ. Պոլսի Հայդարփաշա թաղամասում բնակվող, օսմանյան կառավարության նախկին ծովային նախարար, բնավորությամբ բարի, ազնիվ և մարդասեր Հաջի Թահսին՝ փաշայի սիրելին և հավատարիմ ընտանեկան բժիշկը, քանի որ ստույգ մահից փրկել էր փաշայի բազմանդամ ընտանիքի անդամներից մեկին։ Բժշկի ընտանիքի անդամները ևս ազատ մուտք ունեին փաշայի ապարանքը և վայելում էին նրա հովանավորությունը։ Աշխատել է նաև Կ. Պոլսի Թաքսիմի Ֆրանսիական հիվանդանոցում։ 1911-1914 թվականներին եղել է Կ. Պոլսի սբ. Փրկիչ ազգային հիվանդանոցի հոգաբարձուների խորհրդի անդամ։
Եղել է Ազգային կենտրոնական վարչության Քաղաքական ժողովի անդամ։ Եղել է հին հնչակյան գործիչ։ Կ. Պոլսում հնչակյանությունը նրա տանն է հիմնադրվել։
1915 թվականի ապրիլին ձերբակալվել է Կ. Պոլսում և Չանղըրը աքսորվել։ Անունը փորագրվել է Չանղըրըի բանտում հավաքված համրիչի 99 հատիկներից մեկի վրա։ Հետագայում կառավարության հրահանգով Չանղըրըի բանտում կատարվել է զտում, որի արդյունքում քարավանը բաժանվել է 2 մասի՝ «ծանր հանցագործների» և «թեթև հանցագործների»։ Առաջիններն ուղարկվել են Այաշի բանտը՝ սպանվելու, վերջինները, որոնց մեջ էր բժիշկ Գրիգոր Ջելալյանը, ազատվել են։
1915-1923 թվականներին շարունակել է ապրել և աշխատել Կ. Պոլսում։ Եղել է անվանի բժիշկ և նվիրյալ, բոլորից սիրված ու հարգված ազգային գործիչ։ 1923 թվականին տեղափոխվել է ԱՄՆ։
Մահացել է 1937 թվականի մայիսի 12-ին, ԱՄՆ-ում՝ 69 տարեկանում։
Գրականություն խմբագրել
- Ընդարձակ օրացոյց Սուրբ Փրկչեան հիւանդանոցի հայոց, Կ. Պոլիս, 1905։
- Պալաքեան Գրիգորիս ծ. վրդ., Հայ գողգոթան, Վիեննա, 1922։
- Մահագրութիւն Տօքթ. Գր. Ճէլալ, Ընդարձակ տարեգիրք Ազգային հիւանդանոցի, Իսթանպուլ, 1938։
- Սիրվարդ, Մեծն Մուրատ (Համբարձում Պոյաճյան), Կյանքն ու գործունեությունը, Երևան, 1991։
- Պալաքյան Գրիգորիս ծ. վրդ., Հայ գողգոթան, Երևան, 1991։
- Յարման Արսեն, Հայերը օսմանյան առողջապահության ծառայության մեջ և պատմություն սուրբ Փրկիչ հայոց հիվանդանոցի (թուր
քերեն), Ստամբուլ, 2001։
- Ավագյան Կարինե, Եղեռնահուշ մասունք կամ խոստովանողք և վկայք խաչի, Երևան, 2002։
- Ավագեան Կարին է, «Չանղըրըի 1915 թ. ապրիլի 11, Յիշատակ»… Թանգարանային ցուցանմոյշը, «Հանդէս Ամսօրեայ», 2008, հ. 1-12
Աղբյուր խմբագրել
Հարություն Մինասյան, Օսմանյան կայսրությունում և Թուրքիայի Հանրապետությունում բռնաճնշումների և ցեղասպանության ենթարկված հայ բժիշկներ, Երևան, «Լուսաբաց», 2014 — 520 էջ։