Հովհաննես Չալթիկյան

Հովհաննես Հակոբի Չալթիկյան (նոյեմբերի 22, 1902(1902-11-22), Կարս, Կարսի մարզ, Կովկասյան երկրամաս, Ռուսական կայսրություն - մարտի 8, 1972(1972-03-08), Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), ֆիզքիմիկոս։ ՀԽՍՀ-ում ֆիզքիմիայի դպրոցի հիմնադիրը։ Քիմիական գիտությունների դոկտոր (1946), պրոֆեսոր (1948), ՀՀ ԳԱԱ թղթակից անդամ՝ 1961 թվականից։ ՀԽՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ (1980)։

Հովհաննես Հակոբի Չալթիկյան
Ծնվել է	1902, նոյեմբերի 22 (դեկտեմբերի 5)
Ծննդավայր	Կարս
Մահացել է	1972, մարտի 8
Մահվան վայր	Երևան
Քաղաքացիություն	Հայաստան
Կրթություն	Երևանի պետական համալսարան
Գիտական աստիճան	քիմիական գիտությունների դոկտոր
Մասնագիտություն	ֆիզքիմիկոս
Աշխատավայր	Երևանի պետական համալսարան
Պարգևներ և մրցանակներ	և
Երեխաներ	Վիգեն Չալթիկյան և Ռուբեն Չալթիկյան

Ֆիզիկոս-տեսաբան Վիգեն և ֆիզքիմիկոս Ռուբեն Չալթիկյանների հայրն է։

Կենսագրություն

Հովհաննես Չալթիկյանը ծնվել է 1902 թվականի նոյեմբերի 22-ին Կարսում։ Միջնակարգ դպրոցն ավարտել է Ալեքսանդրապոլում։ 1927 թվականին ավարտել է Երևանի պետական համալսարանի գյուղատնտեսական ֆակուլտետը։ 1930 թվականին գործուղվել է Մոսկվա՝ ստաժավորման։ 1931 թվականին մեկնել է Գերմանիա, մեկ տարի Մյունխենում զբաղվել ուժեղ էլեկտրոլիտների լուծույթների ջերմադինամիկայի հարցերով։ 1932-1933 թվականներին եղել է ԵՊԻ քիմիայի ֆակուլտետի դեկան, 1937 թվականից աշխատել է ԵՊՀ-ում, 1940-1972 թվականներին՝ ֆիզիկայի և կոլոիդային քիմիայի ամբիոնի, 1959-1972 թվականներին, միաժամանակ՝ պոլիմերման շարժընթացների կինետիկայի հիմնախնդրային լաբորատորիայի հիմնադիր-վարիչ։

Չալթիկյանի ստեղծած գիտական դպրոցը լայն ճանաչում ստացավ Հայաստանում և նրա սահմաններից դուրս, որի վկայություններից մեկը 1968 թվականին պերօքսիդների քիմիային նվիրված 4-րդ հերթական համամիութենական գիտաժողովի կազմակերպումն էր Երևանում։

Հեղինակ է ավելի քան 200 գիտական հոդվածների, «Կուպրոկատալիզ» (ռուսերեն` Երևան, 1963, անգլերեն, Նյու Յորք, 1966) մենագրության, «Ֆիզիկական քիմիա» (Երևան, 1969, 1975) ուսումնական և պրակտիկումի ձեռնարկների։

Գործունեություն

Գիտական առաջին լուրջ ձեռքբերումը բենզոիլ պերօքսիդ երկրորդային ամին ռեակցիաների կինետիկական մեթոդով ուսումնասիրությունն է։ Մոսկվայում զբաղվելով գիտական երկարատև բանավեճի նյութ դարձած մետաղվակուում սահմանագծի վրա վոլտապոտենցիալի գոյության հարցով՝ կարճ ժամանակում լուծել է այն, որի համար 1936 թվականին առանց ատենախոսության ներկայացման նրան շնորհվել է քիմիական գիտությունների թեկնածուի գիտական աստիճան։

Բացահայտել է կապրոկատալիտիկ ռեակցիաներում կինետիկորեն ակտիվ կոմպլեքսի բաղադրությունը և ռեակցիաների մեխանիզմը։ Ուսումնասիրել է ուժեղ էլեկտրոլիտների մետաղ-վակուում բաժանման մակերևույթում վոլտոպոտենցիալի, ացետիլենի դիմերման, վինիլացետիլենի հիդրոքլորման կատալիտիկ ռեակցիաների մեխանիզմը։ Տվել է ամին-գերօքսիդ ռեակցիայի միաժամանակ ռադիկալային և ոչ ռադիկալային մեխանիզմով ընթանալու վարկածը։

Հովհաննես Չալթիկյանի հետազոտություններն ունեն կարևոր կիրառական նշանակություն։

Պարգևներ

• Լենինի շքանշան
• ՀԽՍՀ գիտությունների վաստակավոր գործիչ, 1961 թ.

Երկեր

• Ֆիզիկական քիմիայի պրակտիկում, 2 հրտ., Ե., 1969։
• Ֆիզիկական քիմիա, Ե., 1975։
• Copper Catalytic Reactions, N.Y., 1966.

Ծանոթագրություններ

Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հովհաննես Չալթիկյան» հոդվածին։