Որն է իմ հավատը

«Ո՞րն է իմ հավատը»; ռուս.՝ В чём моя вера?
Հեղինակ	Լև Տոլստոյ
Տեսակ	գրական ստեղծագործություն և ստեղծագործական աշխատանք
Ժանր	կրոնական, փիլիսոփայական
Թեմա	կրոն
Բնօրինակ լեզու	ռուսերեն
Ստեղծման տարեթիվ	1883 - 1884
Հրատարակման տարեթիվ	1884
	What I Believe Վիքիպահեստում

«Ո՞րն է իմ հավատը» (1883-1884), Լև Տոլստոյի կրոնակափիլիսոփայական տրակտատը, որում շարադրված են տոլստոյականության հիմքերը։ Հրատարակումից անմիջապես հետո Ռուսաստանում այն արգելվել է^[1]։

Բովանդակություն խմբագրել

Մինչև 1878 թվականը՝ ուղիղ 50 տարի, Տոլստոյն իրեն համարում էր նիհիլիստ, այնուհետև նա խոսեց «Քրիստոսի վարդապետության մասին», որը հակադրվում էր «եկեղեցու վարդապետությանը»։ Եկեղեցու մասին Տոլստոյն իր աշխատություններում առաջին հերթին նկարագրել է ուղղափառ եկեղեցին։ Տոլստոյը կարծում է, որ, ի տարբերություն Քրիստոսի, եկեղեցին օրհնում է պատերազմները, մահապատիժները, հալածանքները և մարդկային բաժանումները։ Տոլստոյը ավելորդ է համարում արարողությունների, ծոմերի և աղոթքների մասին եկեղեցական վարդապետությունը։ Նա ճշմարտությանը հակարդում է Քրիստոսի սերը, ներումը, վիրավորանքները, անձնազոհությունն ու խոնարհությունը։ Բացի այդ՝ Տոլստոյը նկատում է, որ Ավետարանում մենք չենք հայտնաբերում Եկեղեցու վարդապետությունը, որ Քրիստոսը Երրորդության երկրորդ դեմքն է, որին մարմնավորվում է՝ քավելու ողջ մարդկության մեղքերը։ Քրիստոսի վարդապետությունը ձևակերպվում է հինգ պարզ պատվիրաններով. «մի՛ բարկացեք, մի՛ շնացեք, մի՛ երդվեք, մի՛ պաշտպանվեք բռնությամբ, մի՛ կռվեք»։ Այդ պատվիրաններին համապատասխանում են հինգ գայթակղությունները՝ զայրույթը, կիրքը, երդումը, չարությունը և ժողովուրդների բաժանումը։ Տոլստոյն իր հավատքը հիմնեց Լեռան քարոզի վրա, որը Ավետարանի էությունն էր։ Նա հատկապես առանձնացրեց Քրիստոսի խոսքերը «չարին չհակասելու» մասին (Ոչբռնություն)։ Նա գտնում է, որ ամենամեծ մոլորությունն այն է, որ Քրիստոսի ուսմունքը չի կարող առաջնորդել հասարակական կյանքը։ Չարիքի պատճառը նա անվանում է «տաբու»՝ (եբրայերեն), եկեղեցու, պետության, մշակույթի, գիտության, արվեստի և քաղաքակրթության մեջ արտահայտված կեղծ կուռքեր։ Նա պատերազմներին և դատական քաշքշուկներին մասնակցելը անվանել է «Տոգա»՝ որպես «չարին չհակասելու» պատվիրանի խախտում։ Տոլստոյը «Տոգա» ծառայության ձևերից մեկն անվանել է իշխանության երդումը, որն արգելված է Քրիստոսի կողմից (մի՛ երդվեք ամենևին)։ Հետևաբար, նա ճշմարիտ է համարում միայն Կոստանդիանոս Ա Մեծի քրիստոնեական հավատը։ Այն հավասարապես հեռու է հունական ուղղափառից, Կաթոլիկությունից և Բողոքականությունից, մինչև Կոնֆուցիականություն, ինչպես նաև «ազատամիտ մեկնաբանողներից» (Դավիդ Ֆրիդրիխ Շտրաուս)։ Նա նաև կարծում էր, որ երկրի վրա Քրիստոսի արքայության հաստատումը կախված է մարդկանցից։ Նա հերքել է «մարմնի հարությունը»։ Իսկ մարդն ինքը մահկանացու է, քանի որ «հավերժական կյանք»-ը միայն Աստծունն է։ Նրա կյանքի իմաստը ուրիշների խնամքն է (Այլասիրություն)։ Որպես փաստարկ Տոլստոյը բերում է Հովնանան Մարգարեի առակը, որը պատժվել էր Աստծուց, քանի որ նա փորձել էր առանձնանալ այլ մարդկանցից։ Նա նաև քննադատում է ասկետիստներին, դատապարտելու հետ նաև՝ հետամուտ լինելով աշխարհի բարիքներին (Խաղաղության վարդապետություն)։ Տոլստոյի Կրոնին դիմելու կարևորությունը բացատրվում է նրանով, որ այն տալիս է մարդուն կյանքի իմաստ, մինչդեռ գիտությունը փորձում է իրականացնել այն։ Այս առումով կրոնը էթիկական համակարգ է և լայնորեն վերաբերում է Բուդդայականությանը և Հուդայականությանը, «հունական իմաստությանը»։ Ըստ Տոլստոյի՝ կյանքի իմաստը հետևյալն է՝

Շփում հողի, բույսերի և կենդանիների հետ,
Ազատ ֆիզիկական աշխատանք, որը լավ ախորժակ և ամուր քուն է պարգևում,
Ընտանիք (Մոնոգամիա),
Մարդկանց հետ զրուցելը,
Առողջություն,
Ցավ չպատճառող մահ։

Գրքի ճակատագիրը խմբագրել

«Ո՞րն է իմ հավատը» տրակտատը հրատարակվել է 1884 թվականին։ Եկեղեցու վարդապետության քննադատության պատճառով գիրքն անմիջապես արգելվել է, սակայն տպաքանակը բռնագրավելուց հետո գրաքննիչ կոմիտե են դիմել գրքի օրինակների տրամադրման վերաբերյալ անհատական հարցումների համար։ Հարցվողների թվում էին ներքին գործերի նախարար Կոմս Տոլստոյը, նախարարներ, ղեկավարներ։ Պալատական և իշխանական ոլորտները ևս ցանկացան ունենալ մի քանի օրինակ։ Արդյունքում ամբողջ տպաքանակը խուսափեց ոչնչացումից և տարածվեց բավականին անսովոր, բայց միանգամայն օրինական ճանապարհով։ Առաջին անգամ գիրքը ամբողջական և ռուսերենով լույս է տեսել Ժնևում 1888 թվականին։ Հետագայում տրակտատը վերահրատարակվել է ԽՍՀՄ-ում (մասնավորապես, Լ. Տոլստոյի ստեղծագործությունների 90-հատորանոց ամբողջական ժողովածուում, որը հրատարակվել է 1928-1958 թվականներին)։

Հետևանքները խմբագրել

1901 թվականի փետրվարի 24-ին գրողը պաշտոնապես եկեղեցուց հեռացվեց (Սրբազան կառավարիչ Սինոդ)։ Տոլստոյը հաստատել է ուղղափառ եկեղեցու հետ իր խզումը «Սինոդի պատասխանում»։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ Рачин E. И. В чём моя вера? // Новая философская энциклопедия / Ин-т философии РАН; Нац. обществ.-науч. фонд; Предс. научно-ред. совета В. С. Стёпин, заместители предс.: А. А. Гусейнов, Г. Ю. Семигин, уч. секр. А. П. Огурцов. — 2-е изд., испр. и допол. — М.: Мысль, 2010. — ISBN 978-5-244-01115-9

Գրականություն խմբագրել

Рачин E. И. В чём моя вера? // Новая философская энциклопедия / Ин-т философии РАН; Нац. обществ.-науч. фонд; Предс. научно-ред. совета В. С. Стёпин, заместители предс.: А. А. Гусейнов, Г. Ю. Семигин, уч. секр. А. П. Огурцов. — 2-е изд., испр. и допол. — М.: Мысль, 2010. — ISBN 978-5-244-01115-9

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Որն է իմ հավատը» հոդվածին։

[Рачин-1] Рачин E. И. В чём моя вера? // Новая философская энциклопедия / Ин-т философии РАН; Нац. обществ.-науч. фонд; Предс. научно-ред. совета В. С. Стёпин, заместители предс.: А. А. Гусейнов, Г. Ю. Семигин, уч. секр. А. П. Огурцов. — 2-е изд., испр. и допол. — М.: Мысль, 2010. — ISBN 978-5-244-01115-9

[1]