Նավը լեռան վրա
Նավը լեռան վրա (արևմտ․՝ Նաւը լերան վրայ), Կոստան Զարյանի վեպը, որ նա գրել է 1943 թվականին՝ Բոստոնում ապրելու տարիներին։ Հետագայում վեպը վերամշակվել է կոմունիստական գրաքննության կողմից և 1963 թվականին կրճատումներով հրատարակվել Երևանում[1]։
Նավը լեռան վրա Նաւը լերան վրայ | |
|---|---|
 | |
| Հեղինակ | Կոստան Զարյան |
| Ժանր | վեպ |
| Թեմա | Հայոց պատմություն |
| Բնօրինակ լեզու | հայերեն |
| Կերպար(ներ) | Արա Հերյան Միշա Թումանյան |
| Ստեղծման տարեթիվ | 1943 |
| Նկարագրում է | Հայաստանի առաջին Հանրապետություն |
| Վիքիքաղվածք | Նավը լեռան վրա |
Սյուժեն
խմբագրելՎեպում շարունակվում ու զարգացվում են այն տրամադրությունները, որոնք արտահայտված էին Կոստան Զարյանի «Անցորդը և իր ճամփան» ուղեգրության մեջ և «Բանկոոպը և մամութի ոսկորները» վեպում։ Վեպում պատկերված է 1918-20 թվականներին Հայաստանը՝ հայերի պայքարը թուրքերի դեմ, Սարդարապատի ճակատամարտը, Հայաստանի Առաջին Հանրապետության տարիներն ու Հայաստանում սովետական կարգերի հաստատումը։ Հայաստանը լցված էր արևմտահայ փախստականներով, թուրքերը հարձակվում էին, նոր ստեղծված պետությունը, ինչպես Զարյանն է ներկայացնում, անզոր էր աղետի առաջն առնելու։ Հերյանը Հայաստան է գալիս ահա այդ ճակատագրական տարիներին և չնայած բոլոր դժվարություններին՝ մնում է հայրենիքում։ Սա է Հերյանի ամենամեծ տարբերությունը Զարյանի նախորդ գրքերի «անցորդ» հերոսներից։ Հեռավոր նավարկությունների նավապետ Արա Հերյանը Բաթում քաղաքում նավ է գնում, գնացքով բերում Հայաստան, այնուհետև եզներով քաշում մինչև Քանաքեռ, սակայն քաղաքական պատճառներով երկար ժամանակ նավը մնում է այդտեղ։
Վեպում նավը ընթացքի ու շարժման խորհրդանիշ է, լեռը՝ Հայաստանի ու հայ ժողովրդի։ Նավը լեռը բարձրացնելը՝ Սևան հասցնելը, խորհրդանշում է հայոց պետականության վերականգնումը։
Վեպի առաջին տարբերակում Հերյանին այդպես էլ չի հաջողվում նավը հասցնել Սևան, սակայն երկրորդ տարբերակում կոմունիստները Հերյանին օգնում են նավը հասցնել Սևան և ջուրն իջեցնել։
Միշա Թումանյանը նույնպես նավապետ է, որը թողել է իր ծառայությունը ռուսական նավատորմում և եկել Հայաստան՝ իր հայրենիքին ծառայելու։ Նրան չի հուսահատեցնում այն, որ ծովերի և օվկիանոսների փոխարեն իր առջև ընդամենը Սևանա լիճն է, նա էլ կառուցում է ի՛ր երազանքի նավը՝ խղճուկ նավակ այն նավերի փոխարեն, որոնցով ինքը նավարկել է Ռուսաստանում։ Բայց նա նվիրված է իր երազանքին ու իր հայրենիքին, որը նա նոր-նոր է սկսում ճանաչել։
Այս խմբին է պատկանում նաև երիտասարդ սպա Բաբկեն Միրանյանը, որը դաստիարակվել է Ռուսաստանում և ծառայել է ցարական բանակում, ապա ծառայության է անցել հայկական բանակում և զոհվում է թուրքերի դեմ մղված մարտերում։
Հերյանին հակադրվում է վեպի մեկ այլ գործող անձ ևս. Պետրոս Մարկը, որն Ամերիկայից վերադարձել է Հայաստան, ուսումնասիրում է Հայաստանը, փորձում հասկանալ նախնիների հայրենիքը։ Զարյանը էջեր է նվիրում նրա և Հերյանի զրույցներին։
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ «Մենք և ժամանակը», 16.07.2015 թողարկում
Գրականություն
խմբագրել- Կոստան Զարյան, Նավը լեռան վրա, Երևան, 1963։
