Յան Յունգ (էստ․՝ Jaan Jung, նոյեմբերի 6 (18), 1835, Լիֆլանդիայի նահանգ, Ռուսական կայսրություն - հունիսի 13 (26), 1900, Լիֆլանդիայի նահանգ, Ռուսական կայսրություն, Էստոնիա), էստոնացի նշանավոր մշակութա-հասարակական գործիչ, պատմաբան, կենսագիր, հնագետ, բանահավաք, հրապարակախոս, երաժիշտ, թարգմանիչ, դասագրքերի հեղինակ։

Յան Յունգ
Դիմանկար
Ծնվել էնոյեմբերի 6 (18), 1835
ԾննդավայրԼիֆլանդիայի նահանգ, Ռուսական կայսրություն
Մահացել էհունիսի 13 (26), 1900 (64 տարեկան)
Մահվան վայրԼիֆլանդիայի նահանգ, Ռուսական կայսրություն
Քաղաքացիություն Ռուսական կայսրություն
Մասնագիտությունմշակութա-հասարակական գործիչ, պատմաբան, կենսագիր, հնագետ, բանահավաք, հրապարակախոս, երաժիշտ, թարգմանիչ, դասագրքերի հեղինակ

Կենսագրություն

խմբագրել

Ծնվել է 1835 թվականի հոկտեմբերի 25 (նոյեմբերի 6), Էստոնիայի Լիֆլանդական գուբերնիայում;

Յան Յունգը եղել է նահանգի պարզ դպրոցական ուսուցիչ և հնագիտության սիրահար։

19-րդ դարի երկրորդ կեսին, նա օգտագործելով լայնածավալ նամակագրություն, նախաձեռնել է լայն նախագիծ, որը զբաղվում էր Էստոնիայի հին հուշարձանների և հնադարյան ժամանակների հուշարձանների ընդհանուր գույքագրմամբ և գրանցավորմամբ։ Այնուհետև դարձել է երկրում էստոնացիներին հայտնաբերելու ուղղությամբ շարժման կազմակերպիչը։

Արդյունքում նրան հաջողվել է գրանցել Էստոնիայի պատմության գրեթե 500 հուշարձաններ։ Դրանցից ամենակարևորները, Յունգը սկսեց հրատարակել «Muinasaja teadus eestlaste maalt» (հուշարձանների առաջին ցանկը լույս է տեսել 1898, 1899 թվականներին և 1910 թվականին՝ հետմահու) ցանկում։

Այս քայլը դարձել է Էստոնիայի հնագիտության զարգացման առաջին քայլը։

Հավաքել տվյալներ իր երկրամասին հայտնի քարերի մասին, և 1910 թվականին հետմահու տպագրվել է Յան Յունգի «Գիտություն Էստոնիայի հին ժամանակների հողերի մասին» գիրքը, որը նա նկարագրել է մի շարք մենաքարեր, որոնք նա հայտնաբերել է Էստոնիայում։

Մատիաս Յոհան Էյսենի (1857-1934) և Օսկար Կալլասի (1868-1946) հետ եղել է ժողովրդական երաժշտության հավաքագրման նախաձեռնողը։ Մինչև օրս Էստոնիայի Տարտու քաղաքի բանահյուսության արխիվում պահպանում է ֆոլկլորագիտության ամենախոշոր համաշխարհային հավաքածուները։

Զբաղվել էր նաև թարգմանություններով։

Համագործակցել է մի շարք էստոնալեզու թերթերի հետ։ Էստոնիայի գիտական հասարակության և Ֆինլանդիայի հարմարավետ հասարակության հասակարության անդամ է (Suomen Muinaismuisto-Yhtiö)։

Յան Յունգի աշխատությունները ներկայումս գտնվում է Էստոնիայի գրականության թանգարանում։

Մահացել է 1900 թվականի մայիսի 31-ին (հունիսի 13), Էստոնիայի Լիֆլանդական գուբերնիայում։ Թաղված է Պիլաստվեր գերեզմանոցում։

Ընտրված մատենագիտություն

խմբագրել
  • Eesti rahwa wanast usust, kombedest ja juttudest. Tartu: H. Laakmann, 1879.
  • Halliste ja Karksi kirikute ja kihelkondade ajalugu: Halliste kiriku 25-aastase juubileumi mälestuseks 29. Okt. 1892. Tartu, 1893.
  • Jutustused Türgi sõaplatsist 1877 թ. Viljandi, 1877.
  • Järwa maa ja Paide lossi ja linna aja loust. Tartu: H. Laakmann, 1879.
  • Liiwimaa kuningas Magnus ja Wene Zaar Joann Wassiljewitsh IV, ehk, tükike Wene - ja Läänemere maade ajalugust aastast 1530 kunni 1584. Tartu: H. Laakmann, 1874.
  • Liiwlaste würst Kaupo, ja sõdimised tema päewil, kui ka Liiwi rahwast ja nende kadumisest siin maal. Tartu: H. Laakmann, 1876.
  • Mönda Isamaa wanust aegust. Tartu: H. Laakmann, 1874.
  • Nurmegunde maa ja Põltsama lossi ja linna aja loust. Tartu: H. Laakmann, 1879.
  • Rootslaste wäljarändamine Hiiomaalt aastal 1781, ja teiste Eestimaal elawa Rootslaste loust aastast 1345 kunni 1800. Tartu: H. Laakmann, 1875.
  • Sakala maa ja Wiliandi lossi ja linna aja loust : lõpetuses mõned Wiliandi maa rahwa wanad jutud. Tartu: H. Laakmann, 1878.
  • Sõda Wolmari linna al ja Rakwere linna õnnetu kadumine. Tartu: H. Laakmann, 1876.
  • Õntsa dr. Martin Luteruse elu lugu : Luteruse 400 aastase sündmise pääwa mälestuseks. Tartu ։ H. Laakmann, 1883.
  • Muinasaja teadus Eestlaste maal. I(II) osa-ը : kohalised muinasaja kirjeldused Liiwimaalt, Pernu ja Wiljandi maakonnast. Tallinn: Artsturm, 2000.
  • Läti Hendriku Liiwi maa kroonika ehk Aja raamat. Alguskirja järele välja annud J. Jung. 4 vihikut. Tartu: H. Laakmann, 1881-1884.

Արտաքին հղումներ

խմբագրել