Մուհամեդ Բուդիաֆ
Մուհամեդ Բուդիաֆ (արաբ․՝ محمد بوضياف), կամ` Սի Տայեբ էլ Ուաթանի (արաբ․՝ سي الطيب الوطني), հունիսի 23, 1919[1][2][3][…], Ouled Madhi, Chellal District, M'Sila Province, Ալժիր և M'Sila, Ալժիր - հունիսի 29, 1992[1][2][3][…], Աննաբա, Ալժիր[4]), ալժիրցի քաղաքական առաջնորդ։ Ազգային ազատագրական ճակատի հիմնադիրներից մեկը, 1954 թվականից` ապստամբության առաջնորդ։ 1956-1962 թվականներին եղել է ֆրանսիական գերության մեջ։ Ֆրանսիացիների պարտությունից հետո վերադարձել է Ալժիր, այնուհետև տեղափոխվել է Մարոկկո։ 1992 թվականի զինվորական պուտչից հետո նրան առաջարկվել է դառնալ Պետական բարձրագույն խորհրդի նախագահ։ Փորձել է պայքար սկսել կոռուպցիայի դեմ, որին մասնակից էին խունտայի առաջնորդները։ Գնդակահարվել է իր սեփական թիկնապահի կողմից, Աննաբա քաղաքում ելույթ ունենալու ժամանակ, որը հեռարձակվում էր ազգային հեռուստատեսությամբ։
| Մուհամեդ Բուդիաֆ արաբ․՝ محمد بوضياف | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | հունիսի 23, 1919[1][2][3][…] |
| Ծննդավայր | Ouled Madhi, Chellal District, M'Sila Province, Ալժիր կամ M'Sila, Ալժիր |
| Մահացել է | հունիսի 29, 1992[1][2][3][…] (73 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Աննաբա, Ալժիր[4] |
| Քաղաքացիություն |  Ալժիր |
| Կրոն | սուննի իսլամ |
| Մասնագիտություն | քաղաքական գործիչ և գրող |
| Ամուսին | Fatiha Boudiaf? |
| Զբաղեցրած պաշտոններ | President of Algeria? |
| Կուսակցություն | Ազգային ազատության ճակատ և Party of the Socialist Revolution? |
| Պարգևներ և մրցանակներ |   և  |
| Անդամություն | High Council of State? |
 Mohamed Boudiaf Վիքիպահեստում | |
Երիտասարդություն խմբագրել
Մուհամեդ Բուդիաֆը ծնվել է Կուլեդ Մադխիում (այժմ` Մսիլի գավառ), Ալժիրում, նախկին ազնվականների ընտանիքում, որն իր հեղինակությունն ու ազդեցությունը կորցրել էր գաղութային ժամանակներում։ Նրա կրթությունն ավարտվել է տարրական դպրոցն ավարտելով` առողջական խնդիրներով պայմանավորված։ Դրանից հետո նա մտել է ազգային շարժման մեջ։ Եղել է Ազգային Parti du Peuple Algérien (PPA) կուսակցության անդամ, ավելի ուշ անդամակցել է MTLD և Organisation Spéciale (ОС) ռազմականացված կազմակերպությանը։ Բուդիաֆը պատասխանատու էր OC-ի տեղական բաժնի զենքի պահման, միջոցների հավաքման և պարտիզանական ուժերի պատրաստման համար Սետիֆ քաղաքում։ Նա հեռակա կերպով ֆրանսիական իշխանությունների կողմից դատապարտվել է 10 տարվա ազատազրկման, սակայն խուսափել է բանտարկությունից[5]։
Ալժիրի անկախության պատերազմ խմբագրել
1954 թվականի նոյեմբերի 1-ին Ազգային ազատագրման ճակատն սկսել է համազգային զինված պայքար Ֆրանսիայի դեմ։ Բուդիաֆն այդ ժամանակ դարձել է շարժման առաջնորդներից մեկը։ 1956 թվականին նա ձերբակալվել է Ահմեդ Բեն Բելայի և ճակատի մի շարք այլ առաջնորդների հետ և բանտարկվել է Ֆրանսիայում։ Ձերբակալված լինելով` նա խորհրդանշորեն ընտրվել է Ճակատի վտարանդի կառավարության նախարար։ 1962 թվականին ազատ է արձակվել բանտից` Ալժիրի` անկախություն ստանալուց անմիջապես առաջ, ութամյա դաժան պատերազմից հետո, որը խլել է ավելի քան 1.5 միլիոն կյանք։
Անկախություն ստանալուց հետո խմբագրել
Ալժիրի` անկախություն ստանալուց հետո Ազգային ազատագրման ճակատ կուսակցությունում ներքին հակամարտությւոններ են առաջացել, կուսակցությունը բաժանվել է մրցակից խմբավորումների։ Ահմեդ Բեն Բելան Խուարի Բումեդյենի հետ միասին ստեղծել է միակուսակցական պետություն` իր ղեկավարությամբ։
Բուդիաֆը համաձայն չէր Ալժիրի կառավարման քաղաքականության հետ և հիմնել է ընդհատակյա ընդդիմադիր կուսակցություն, PRS-ը, որը պայքարում էր միակուսակցական կառավարության դեմ։ Բուդիաֆն ստիպված էր լքել երկիրը և հաստատվել հարևան Մարոկկոյում։ Բումեդյենի կողմից 1965 թվականին պետական հեղաշրջում իրականացնելուց հետո Բուդիաֆը մնացել է ընդդիմության շարքերում, ինչպես և եղել էր նախկինում։ PRS կուսակցությունն ակտիվ մասնակցություն է ունեցել կառավարության դեմ տարվող գործողություններում։
Վերադարձ որպես պետության ղեկարար խմբագրել
1992 թվականին, 27-ամյա աքսորից հետո Բուդիաֆը վերադարձել է հայրենիք այն բանից հետո, երբ զինվորականներից առաջարկ է ստացել դառնալ Ալժիրի Բարձրագույն պետական խորհդրի նախագահ` ընտրությունների արդյունքները զրոյացնելուց հետո։ Նա արագորեն համաձայնել է, ինչի մասին հայտարարվել է Ալժիրի ժողովրդին։ Նա հրապարակայնորեն ներկայացվել է որպես ազգի առաջնորդ։ Չնայած նա հասարակության լայն շերտերին ծանոթ չէր, սակայն բարեփոխումների ձգտումը հույս էր ներշնչում, և նա շուտով ճանաչում է ձեռք բերել։
Անգամ լինելով պետության ղեկավար` Բուդիաֆն ամբողջապես կախված էր այն քաղաքական ուժերից, որոնք իրեն իշխանության էին բերել, և նրա լիազորությունները սահմանափակվում էին զինվորականների կողմից։ Բացի դա, երկիրը շարունակում էր հակված լինել դեպի քաղաքացիական պատերազմը, աճում էր իսլամական բռնությունը Ալժիրը շրջապատող շրջաններում, և Բուդիաֆի կառավարությունն ի զորու չէր արդյունավետորեն բարեփոխումներ անցկացնել։
Մահ և ժառանգություն խմբագրել
1992 թվականի հունիսին Բուդիաֆն սպանվել է իր թիկնապահի կողմից, Աննաբայում մշակութային կենտրոնի բացման արարողությանը ելույթ ունենալիս։ Բուդիաֆը քաղաքական նշանակալի դիրք է ձեռք բերել իր մահից հետո, և ինչպես այժմ մեջբերում են քաղաքական շատ մեկնաբաններ, դարձել է Ալժիրի տանջահար։ Համոզմունք կա, թե նա կարող էր դառնալ երկրի փրկիչ։
Մարդասպանը լեյտենանտ Լեմբարեկ Բումարաֆին էր։ Ենթադրվում է, որ նա սպանությունը կատարել է իսլամիստական հայացքներ ունենալու պատճառով։ Նա դռնփակ դատական նիստի ժամանակ մահվան է դատապարտվել 1995 թվականին, սակայն դատավճիռն ի կատար չի ածվել։ Բուդիաֆի սպանությունը տարբեր ենթադրությունների տեղիք է տալիս. կարծիք կա, թե նա սպանվել է զինվորականների կողմից, որպեսզի խուսափի պետական հեղաշրջման համար պատասխանատվությունից։
Մոհամեդ Բուդիաֆի կինը` Ֆաթիխա Բուդիաֆը, պնդում է, որ ամուսնու մահն ինչպես հարկն է չի հետաքննվել։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Encyclopædia Britannica
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #119172135 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
- ↑ Jacques Duchemin, Histoire du F. L. N., Editions Mimouni, Algiers 2006)
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մուհամեդ Բուդիաֆ» հոդվածին։ |