Մասնակից:Gohar Piloyan/Ավազարկղ2

Առաջնեկ

Առաջնեկ, (հայտնի է նաև որպես ավագ երեխա կամ երբեմն առաջնեկ) առաջին երեխան է, որը ծնվել է զույգի ծննդյան կարգով ծննդաբերության միջոցով: Պատմականորեն առաջնեկ երեխայի դերը սոցիալապես նշանակալից է եղել, հատկապես առաջնեկ որդու համար նահապետական հասարակություններում: Իրավագիտության մեջ շատ համակարգեր ներառել են առաջնեկության հայեցակարգը, որտեղ առաջնեկ երեխան ժառանգում է իր ծնողի սեփականությունը: Հուդայականության մեջ առաջնեկին՝ բեչորին, նույնպես հատուկ դիրք է հատկացվում։

Թեև միակ երեխան, ըստ սահմանման, միշտ էլ կլինի «առաջնեկը», ավելի մեծ ընտանիքներում առաջնեկը հաճախ ընկալում է, որ իրեն այլ կերպ են վերաբերվում, քան հետագա երեխաներին:

Պատմություն

Ալֆրեդ Ադլերը (1870–1937), ավստրիացի հոգեբույժ և Զիգմունդ Ֆրեյդի և Կառլ Յունգի ժամանակակիցն, 20-րդ դարի վերջին և 21-րդ դարի սկզբին առաջին տեսաբաններից մեկն էր, ով առաջարկեց, որ ծննդյան կարգը ազդում է անձի վրա: Նա պնդում էր, որ ծննդյան հաջորդականությունը կարող է անջնջելի տպավորություն թողնել անհատի կենսակերպի վրա, որը մարդու սովորական ձևն է՝ զբաղվելու ընկերության, սիրո և աշխատանքի խնդիրներով: Ըստ Ադլերի՝ առաջնեկներին «գահընկեց են անում», երբ գալիս է երկրորդ երեխան, և դա կարող է տեևական ազդեցություն ունենալ նրանց վրա: Փոքր և միայնակ երեխաները կարող են շոյված և փչացած լինել, ինչը կարող է ազդել նաև նրանց հետագա անհատականության վրա:

Դաստիարակեություն

Առաջին ծնվածը հաճախ մեծանում է ավելի մեծ ուշադրությամբ, քան հաջորդ երեխան կամ երեխաները, ինչը հանգեցնում է նրան, որ առաջին ծնված երեխան զարգացնում է որոշակի հատկանիշներ: Դա պայմանավորված է նրանով, որ զույգը, որը որոշում է ունենալ իր առաջնեկը, անփորձ է և նոր է երեխա մեծացնելու հարցում, ինչը նրանց ստիպում է լրացուցիչ տեղեկացված լինել և մտահոգվել երեխայի համար: Ծնողի վերաբերմունքը առաջնեկի նկատմամբ կարող է առաջացնել երեխայի խանդը կամ դառնությունը հաջորդ երեխայի կամ գալիք երեխաների նկատմամբ: Առաջնեկի քույր-եղբայրների վերաբերմունքն իրենց նկատմամբ և շրջապատող մարդկանցից ակնկալիքները նույնպես նրանց բնավորության ձևավորման գործոններն են: Թեև առաջնեկները տարբեր սեռերի են, կան որակներ, որոնք գերազանցում են տարբերությունը երեխայի միջավայրի պատճառով։ Հետազոտությունները ցույց են տվել, որ ազդեցություն են ունենում երեխայի ինչպես անհատականության, այնպես էլ IQ-ի վրա՝ համեմատելով ծննդյան հերթականությունը: Այս ուսումնասիրություններն իրականացնելիս ծնողները հարցազրույց են անցկացնում և օրինակներ են բերում յուրաքանչյուր երեխայի արտահայտած անհատականության տեսակի վերաբերյալ:

Դերը

Կազմակերպված ուսումնասիրությունների պատասխանները ուսումնասիրելիս, անհատականության և վերաբերմունքի գծերը կրկնվում են, երբ համեմատվում են նույն ծննդյան հաջորդականությամբ ծնված տարբեր երեխաներ: Այս բացահայտումները քննադատության են ենթարկվել:

Հստակեցված դեպքերում, առաջնեկը, որի վրա ուսումնասիրվել է, կրկին դիտարկվել է որպես չափահաս և շարունակել է դրսևորել նույն հատկանիշները, ինչպես երևում էր, երբ նրանք երեխա էին: Գեղարվեստական ասպարեզում հայտնի և պատմական հանճարներին ուսումնասիրելիս, կրկնությունը ցույց է տվել, որ առաջնեկները ստեղծագործական կողմով երեխաներ են, ինչպես նաև արդյունավետ: Այս ուսումնասիրությունը նույնպես կապված է միակ երեխա լինելու հետ: Մի ուսումնասիրություն ցույց է տալիս, որ մարդիկ իրենց շրջապատում են ուրիշներով, որոնք կապված են իրենց ծննդյան կարգի հետ: «Առաջնեկներն ավելի հավանական է, որ շփվեն առաջնեկների հետ, միջին ծնվածները՝ միջին ծնվածների, վերջինները՝ վերջինների հետ, և միայնակ երեխաները՝ միայնակ երեխաների հետ»: Այս ուսումնասիրությունը կապված էր ԱՄՆ նախագահների հետ, երբ պարզվեց, որ կեսից ավելին առաջնեկ են, մնացածը՝ միջին, չորսը՝ վերջին: ԱՄՆ նախագահների ծննդյան կարգը հետաքննելուց հետո կարևոր առաջնորդները նույնպես դիտարկվեցին և ցույց տվեցին նույն արդյունքը. Յուրաքանչյուր տիպի ղեկավարներից շատերն առաջնեկ էին, քան վերջինը:

Ծննդյան կարգը և առաջնեկի դերը կարող են բարդանալ ոչ միջուկային ընտանիքներում, այնպիսի իրավիճակներում, ինչպիսիք են մեկ երեխայի ծնողները կամ երեխաների խումբը, որոնք բաժանվում են միմյանցից և հարաբերություններ են սկսում այլ մարդկանց հետ, իսկ հետո երեխաներ ունենում իրենց նոր զուգընկերների հետ: . Նման դեպքերում, նոր հարաբերություններում ծնված առաջին երեխան կարող է առաջնեկ համարվել այդ զույգի համար, թեև դա կարող է լինել առաջին երեխան, որը ծնվել է զույգերից որևէ մեկի համար:

Քննադատություն

Ծննդյան կարգի հետևանքները բազմիցս վիճարկվել են. Հաստատվել է, որ ծննդյան կարգի տեսությունն ունի «Զոմբիի տեսության» բնութագրերը:

Հղումներ

1. Adler, A. (1964). Problems of neurosis. New York: Harper and Row.
2. http://www.healthofchildren.com/B/Birth-Order.html
3. Joshua K. Hartshorne.http://www.scientificamerican.com/article/ruled-by-birth-order/
4. http://www.parents.com/baby/development/social/birth-order-and-personality/
5. Neal, Rome (June 10, 2002). http://www.cbsnews.com/news/personality-traits-linked-to-birth-order/
6. Schachter, Stanley (3 July 1963). "Birth Order, Eminence and Higher Education". American Sociological Review. https://en.wikipedia.org/wiki/JSTOR_(identifier)
7. Rodgers, JL; Cleveland, HH; Van Den Oord, E; Rowe, DC (2000). "Resolving the debate over birth order, family size, and intelligence". The American Psychologist. 55 (6): 599–612.
8. Damian, Rodica Ioana; Roberts, Brent W. (2015-11-17). "Settling the debate on birth order and personality". Proceedings of the National Academy of Sciences. 112 (46): 14119–14120 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4655556
9. Ferguson, Christopher J.; Heene, Moritz (2012-11-01). "A Vast Graveyard of Undead Theories Publication Bias and Psychological Science's Aversion to the Null". Perspectives on Psychological Science. 7 (6): 555–561.https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26168112 https://api.semanticscholar.org/CorpusID:6100616