Մասնակից:AshotGPT/33

Իվան Նիկոլայի Շապովալով (), ռուս երաժշտական պրոդյուսեր։ 1999-2004 թվականներին «t.A.T.u.» («Տատու») փոփ խմբի պորդյուսեր, որի մեջ էին մտնում Յուլիա Վոլկովան ու Ելենա Կատինան։

Կենսագրություն

Վաղ տարիներ

Իվան Շապովալովը ծնվել է 1966 թվականի մայիսի 28-ին Վոլգոգրադի մարզի Կոտովո քաղաքում։ Նրա հայրը՝ Նիկոլայ Ալեքսանդրին, նկարիչ է։ Մայրը՝ Նադեժդա Ռիչարդին, ֆիզիկայի ուսուցիչ։ Իվանը ավարտել է ֆիզիկամաթեմատիկական դպրոց։

1990 թվականին Շապովալովը ավարտեց Սարատովի բժշկական համալսարանը, մասնագիտացել է "մանկական և դեռահասների հոգեբուժություն" մասնագիտությամբ, ինչից հետո աշխատել է որպես բժիշկ Բալակովո քաղաքի հոգեբուժական հիվանդանոցում և զուգահեռաբար զբաղվել է մասնավոր մանկական հոգեշտկանային պրակտիկայով:

1992 թվականին ստեղծել է «Կոնտեքստ» հասարակական կարծիքի ձևավորման ծառայությունը։ «Կոմպանիա» ամսագիրը հայտնել է, որ դրա ծառայություններից օգտվել է Դմիտրի Այացկովի նախընտրական շտաբը նահանգապետի ընտրությունների ժամանակ^[1]։

1992-1994 թվականներին Շապովալովը աշխատել է "Սլավիա" ապահովագրական ընկերության և "ռուսական կապիտալ" ոչ պետական կենսաթոշակային հիմնադրամի գովազդի և մարքեթինգի բաժնում: Այդ ժամանակ նա ծանոթացել է երգահան Ալեքսանդր Վոյտինսկու հետ։

1994 թվականից Շապովալովը սկսեց աշխատել որպես սցենարի հեղինակ տարբեր գովազդային տեսահոլովակների համար։ 1996 թվականին նա գովազդային հոլովակ է պատրաստել «R&K» համակարգչային ընկերության համար, որի սցենարում պատկերված է Նորբերտ Վիները, քանի որ թողարկվող համակարգիչները թողարկվել են Wiener ապրանքանիշի ներքո՝ ի պատիվ կիբեռնետիկայի հիմնադրի^[2]: Տեսահոլովակը հնչունավորել Է Օլեգ Եֆրեմովը։ R&K-ի հիմնադիրներից մեկը՝ Բորիս Ռենսկին, հետագայում հանդես է եկել որպես "Տատու" խմբի ֆինանսական հովանավոր և համապրոդյուսեր։ 1998 թվականին Շապովալովը նկարահանել է "ՕՍՏ" ընկերության "խմեք առանց կանգառի Չերնոգոլովկայի ըմպելիքները" զովացուցիչ ըմպելիքների գովազդային հոլովակը, որի հնչունավորմանը մասնակցել է խմբի ապագա մեներգչուհի Լենա Կատինան: Նկարահանումների ընթացքում նա ծանոթացել է ՆՏՎ հեռուստաընկերության լրագրող Ելենա Քիպերի և խմբի ապագա համապրոդյուսերի հետ։

1996 թվականից աշխատում էր «Ռուսական գինու-օղու ընկերություն»-ում (РВВК)։ 1997-1998 թվականներին աշխատում էր Ark J. Walter Thompson գովազդային գործակալության համար։

«t.A.T.u.» խմբի պրոդյուսերություն

1999 թվականին Շապովալովն ու Վոյտինսկին կաստինգ են անց կացրել մենակատարուհի գտնելու համար, որի արդյունքում ընտրվել է Լենա Կատինան։ Ձայնագրվել են մի քանի երգեր (այդ թվում ՝ «Я твой враг», «Югославия»՝ Հարավսլավիայի դեմ ՆԱՏՕ-ի ռազմական ագրեսիայի թեմայով)^[3]։ Ավելի ուշ խումբ են հրավիրել երկրորդ աղջկան՝ Յուլիա Վոլկովային։ Շապովալովը դարձել է «T.A.T.u.» խմբի պրոդյուսերը և «ոչ ֆորմալ» ընկերության տնօրենը (Ի. Շապովալովի պրոդյուսերական կենտրոն):

2000 թվականին ձայնագրվել է «Я сошла с ума» երգը, որի տեքստի հեղինակներն են Ելենա Քիպերն ու Վալերի Պոլիենկոն։ Երաժշտությունը գրել է 17-ամյա դպրոցական Սերգեյ Գալոյանը։ Նույն տարում թողարկվել է տեսահոլովակը: Տեսահոլովակում կատարողների կերպարի վրա աշխատել է դիմահարդար Անդրեյ Դրիկինը^[4]։ 2001 թվականին թողարկվեց «200 по встречной» ալբոմը։ 2001 թվականի մայիսին Շապովալովը պայմանագիր է կնքել «Universal Music» լեյբլի ռուսական բաժանմունքի հետ։ Պայմանագրի համաձայն Շապովալովը պետք է թողարկի երեք ալբոմ, ընդ որում պայմանագրի պայմաններից մեկը եղել է այն կետը, որի համաձայն պրոդյուսերը չէր կարող փոխել խմբի կազմը։ Ավելի ուշ Շապովալովը հայց է ներկայացրել Universal Music Russia-ի դեմ՝ մեղադրելով ռեկորդային լեյբլը պայմանագրի խախտման մեջ և պահանջելով լրացուցիչ փոխհատուցում^[5]։ Սեպտեմբերին լույս է տեսել «Полчаса» սինգլը և նկարահանվել է տեսահոլովակ։ 2002 թվականին թողարկվել է անգլալեզու «200 km/h in the Wrong Lan» ալբոմը։ 2003 թվականին թողարկվել են «All the Things She Said» սինգլը և տեսահոլովակը։ Այդ ընթացքում խումբը մեծ ժողովրդականություն էր վայելում, բազմաթիվ գաստրոլներ էին անցկացվում։

2004 թվականի հունվարին ՍՏՍ հեռուստաալիքով մեկնարկեց «Տատու» ռեալիթի-շոուն, ուղիղ եթերում խումբը նախատեսում էր նոր ալբոմ ձայնագրել։ «Պեկին» հյուրանոցի 13-րդ հարկում Շապովալովը ստուդիա է կազմակերպել, որտեղ ընդունել է նաև երիտասարդ կատարողների դեմոձայնագրությունները, որոնցից կազմվել է «Поднебесная № 1» ժողովածուն: Սակայն արդյունքում ալբոմը չի ձայնագրվել, Շապովալովը վայր է դրել "ոչ ֆորմալ" ընկերության գլխավոր տնօրենի լիազորությունները, որին պատկանում էր «Տատու» (t.a.T.u.) ապրանքանիշը, խմբի անվանումը մնացել է երգչուհիների հետևից։ Նոր պրոդյուսեր է դարձել Բորիս Ռենսկին։

2004 թվականի հոկտեմբերին «BET Honors Top European Songwriter and Publishers at Annual London Awards» մրցանակաբաշխության ժամանակ Շապովալովը «Pop Awards» անվանակարգում մեդալով պարգևատրվեց«All the Things She Said»։ Կոմպոզիցիան, որի համահեղինակն էր նա, եթերում հնչել է ավելի քան 2 միլիոն անգամ և փոփ երաժշտության անվանակարգում զբաղեցրել է առաջին տեղը՝ առաջ անցնելով No Doubt խմբի «it's My Life» երգից^[6]։

2004-2008 թվականներ

2004 թվականին Շապովալովը դարձավ երգչուհի Նատալյա Շևլյակովային (Nato) պրոդյուսերը, ով ծանոթացավ Շապովալովի հետ «Поднебесная»-ի վրա նրա աշխատանքի ժամանակ։ Նրա ծրագրում էր երգչուհու ելույթը շահիդուհու հանդերձանքով^[7]։ 2001 թվականի սեպտեմբերի 11-ին ԱՄՆ-ում ահաբեկչության տարելիցի օրը Շապովալովը փորձում էր համերգ կազմակերպել Միությունների տան Սյունազարդ դահլիճում, որտեղ նախատեսվում էր երգչուհու ելույթը շահիդուհու զգեստով։ Այդ կապակցությամբ ՌԴ մշակույթի և զանգվածային հաղորդակցությունների նախարարության ներկայացուցիչն իր մտահոգությունն է հայտնել, ակցիան անվանել են քաղաքական ոչ կոռեկտ, և համերգը չեղյալ է հայտարարվել^[8]։ Նման համերգ Շապովալովը փորձել է անցկացնել Անգլիայում։ Մեծ Բրիտանիայի մուսուլմանական խորհուրդը դատապարտել է այդ գաղափարը՝ անվանելով այն «այլ մարդկանց ողբերգությունների վրա փող աշխատելու փորձ», և կոչ է արել անտեսել համերգը^[9]։ Ելույթը տեղի է ունեցել 2005 թվականի հունվարին^[10]^[11]։ 2004 թվականին Շապովալովը սկսել է համագործակցել երգչուհի Հելեյի և Նանո Project-ի հետ^[12]։

Շապովալովը նաև զբաղվել է «7Բ» ռոք խմբի պրոդյուսերությամբ։ Այս համագործակցության ընթացքում ստեղծված «Инопланетен» ալբոմն ու երաժշտական երեք տեսահոլովակները նկատելիորեն տարբերվում էին խմբի նախորդ ինքնուրույն աշխատանքներից՝ ձայնի ծանրացման, մեծ քանակությամբ էֆեկտների, դեպրեսիվ թեմատիկայի ուղղությամբ^[13]։

2005 թվականին Շապովալովը հայտարարեց, որ մտադիր է նկարահանել սառցահատի ռեալիթի-շոուն, որը Հյուսիսային Սառուցյալ օվկիանոսով համերգային շրջագայության է պատրաստվում, սակայն նախագիծը մնաց չիրականացված^[14]^[15]։

2007 թվականին դարձել է Mp3search.ru ինտերնետ խանութի համասեփականատեր^[16]: Միևնույն ժամանակ, մտել է NP Fair-ի ղեկավարության կազմի մեջ, որը զբաղվում է ինտերնետի հեղինակային իրավունքների կոլեկտիվ կառավարմամբ: Նույն թվականին Gala Records ձայնագրման ընկերությունը հայց էր ներկայացրել Mp3search.ru ընկերության սեփականատիրոջ դեմ, մեղադրելով նրան ՄաքՍիմ երգչուհու ձայնագրությունների ապօրինի տարածման մեջ^[17]։

2013 թվական

2013 թվականին Շապովալովը ձայնագրեց երեք երգ «Podnebeses» նախագծի կազմում։

Против часовой
Она оставила солнце
Моя любовь гуляет

Բաժնետոմսեր և քննադատություն

Շապովալովը օգտագործում էր տարբեր սադրիչ հնարքներ՝ իր նախագծերին ուշադրություն հրավիրելու համար։ «Տատու» խմբի տեսահոլովակներում, բացի լեսբիական թեմատիկայից, եղել են ձեռնաշարժության և ահաբեկչության (մանկական կարուսելի պայթյուն) հետ կապված պատմություններ: Քննադատության գլխավոր օբյեկտներից մեկը դարձել է խմբի կողմից օգտագործված լեսբուհիների իմիջը։ Այսպես, սեքսոլոգ Դիանա Ենիկեեվան, մեկնաբանելով խմբի ստեղծագործությունը, գրել է. «դա մտածված քաղաքականություն է ազգի, առողջ սեռի, ընտանիքի և մայրության դեմ»^[18]: Միևնույն ժամանակ, մի շարք աղբյուրներում նշվում էր, որ, չնայած իր իմիջին, «T.A.T.u.»-ն լեսբիական համայնքում չի ընկալվել որպես լեսբիական խումբ, իսկ Շապովալովը ենթարկվել է խիստ քննադատության։

Այդպիսի վերաբերմունքի պատճառներից մեկն այն էր, որ իրականում խումբը գործում էր գետերոսեքսիստական մշակույթի շրջանակներում․ «լեսբուհիների բեմական կերպարի կառուցման գործում խումբը կողմնորոշվում է հայրապետական շրջանակի վրա, որտեղ կինը միշտ էլ հաճույք ստանալու օբյեկտ է, իսկ դիտորդի դերը պատկանում է տղամարդուն... խմբի կերպարը ավելի շուտ համապատասխանում է «կինը տղամարդու համար» մոդելին, քան «կինը կնոջ համար»»^[19]^[20]^[21]

«Իմ կարծիքով, T.A.T.u.-ի հաջողությունը պայմանավորված է ոչ այնքան ցուցադրական խաղով արգելված լեսբիական հարաբերություններում, որքան նրանով, որ ստեղծվել է ինքնաբավ աղջիկների կերպար»^[22]։

2003 թվականին Մեծ Բրիտանիայում Շապովալովը տարբեր սադրիչ արտահայտություններ է արել մանկապղծության թեմայով, ինչը բողոքի ալիք է բարձրացրել մի շարք հասարակական կազմակերպությունների կողմից (մասնավորապես, երեխաների պաշտպանության «Kidscape» կազմակերպության կողմից)^[23]: «Kidscape»-ի տնօրեն Միշել Էլիոտը նշել է․ «Մենք առարկում և ծիծաղելի չենք գտնում այն փաստը, որ Իվանը ներկայացնում է նրանց, որպես մանկական սեքսուալ ֆանտազիա։ Այս աղջիկները տաղանդավոր են։ Ցավալի է, որ նրանց գովազդում են հարյուր հազարավոր սեքսուալ ապականված երեխաների հաշվին^[24]։

Բրիտանական պարբերականին տված հարցազրույցում Շապովալովը հայտարարել է, որ «գերադասում է անչափահաս աղջիկներին»^[25]։ Բրիտանական հեռուստատեսության 4-րդ ալիքի հաղորդավար Ռիչարդ Մեդլին "սրտխառնոց" է անվանել դուետը՝ All the Things She Said երգի տեսահոլովակը բնորոշելով «բրիտանացի բոլոր մանկապիղծների քաղցր երազների չափանիշ»^[26]: Ի պատասխան Շապովալովը խմբի պաշտոնական կայքում կոչ է արել բանավեճ անցկացնել «Մեծ Բրիտանիայում մանկապղծության աճի թեմայով» և պատրաստակամություն է հայտնել բուժօգնություն ցուցաբերել Մադլիին^[27]: Խմբի հայտնվելուն նման արձագանքը կապված էր այն բանի հետ, որ այդ ժամանակ Մեծ Բրիտանիայում մանկապիղծների դեմ պայքարի տարբեր արշավներ էին անցկացվում^[28]^[29]^[30]։

2003 թվականի մայիսին Շապովալովը պատրաստվում էր տեսահոլովակ նկարահանել Կարմիր հրապարակում՝ դպրոցական կիսաշրջազգեստներով մի քանի հարյուր աղջիկների մասնակցությամբ։ Սակայն ոստիկանության աշխատակիցները կանխել են միջոցառումը՝ դուրս մղելով բոլոր հավաքվածներին և ձերբակալելով պրոդյուսերին^[31]^[32]։ Այս առնչությամբ Շապովալովը նշել է. «հավանաբար Կրեմլին Եվրատեսիլում «Տատու» խումբը պետք չէ»^[33]: 2003 թվականին Շապովալովը փորձում էր «Տատու»-ի մեներգչուհիներին առաջադրել որպես Ռուսաստանի նախագահի թեկնածու^[34]։ Ստորագրահավաքի մեկնարկի մասին հայտարարվել է ռուսական հեռուստատեսությամբ։ 35 տարեկան տարիքային ցենզը հաղթահարելու համար նա առաջարկում էր գումարել երգչուհիների տարիքը։

Ծանոթագրություններ

↑ Румянцев А. «Тату»-мейкер // Компания. — 2002. — № 2007.
↑ Прямая ссылка на видеозапись ролика: Рекламный ролик, снятый для компании R&K(չաշխատող հղում)
↑ t.A.T.u.: «Мы и сейчас иногда целуемся!» // OK, № 20 (133), 2009
↑ Российский цирюльник // Вечерняя Москва, № 106 (24151), 16 июня 2005
↑ Яроцкий Ю. Искография «Тату» // Коммерсантъ Деньги, 3 марта 2003
↑ Антонова А., Мартан М. Иван Шаповалов попал в ротацию // Коммерсантъ, 11 октября 2004
↑ Интервью Шаповалова «Эхо Москвы» // Эхо Москвы, 9 сентября 2004
↑ Барабанов Б. Концерт-теракт удалось предотвратить // Коммерсантъ. — 2004. — № 168 (3007)
↑ Elizabeth Day. n.A.T.o. — a pop singer dressed as a suicide-bomber — causes outrage // The Telegraph. 02/10/2004
↑ Харченко А. На чужой роток // Коммерсантъ, № 5 (3089), 15 января 2005
↑ Вражьи голоса. «Неделя» с Марианной Максимовской (интернет-версия программы 15 января 2005 года) // РЕН ТВ
↑ Возвращение певицы Хели — проекта Ивана Шаповалова
↑ Барабанов Б. Диски // Коммерсантъ, № 229 (3313), 6 декабря 2005
↑ Иван Шаповалов арендует ледокол и приглашает «Тату» и «U2» // РОЛ, 11 августа 2005
↑ «Ледокол» Шаповалова затонул // РОЛ, 13 октября 2005
↑ Экс-продюсер «Тату» стал совладельцем Mp3search.ru // Вебпланета, 13 февраля 2007
↑ Малахов А. Создателя «Тату» привлекли за певицу Maksim // Коммерсантъ, № 139 (3715), 07 августа 2007
↑ Еникеева Д. Тату. Лесбос. СПС(չաշխատող հղում) // Президент. Парламент. Правительство, № 1, 2004
↑ Один из авторов писал, что как следствие «группа „Тату“ не разрушает патриархатных схем и, следовательно, не может способствовать росту общественной терпимости к лесбиянкам и легитимации лесбийского образа жизни в современном российском обществе». См. Гурова О. «Тату» (или репрезентация женской гомосексуальности в современной российской массовой культуре) Արխիվացված է Հուլիս 30, 2009 Wayback Machine-ի միջոցով: // «Гендерные исследования», № 9, 2003
↑ «Тату» — международный позор России // lesbiru.com, 10 февраля 2003
↑ В 2005 году британская певица Алекс Паркс заявила, что «по отношению к лесбиянкам их сценический имидж был оскорбительным». См. Английская певица Алекс Паркс обвиняет группу t.A.T.u в оскорблении мирового лесби-сообщества // lesbi.ru, 14 ноября 2005
↑ «Тату» как повод для национальной гордости // Радио Свобода, 26 мая 2003
↑ Почему сорвались концерты «Тату» в Англии? // Русская служба Би-Би-Си, 1 мая 2003
↑ Sabrina Tavernise. A Bubblegum Duo Sets Off Squeals and Squirms // The New York Times, March 4, 2003 (перевод inosmi.ru)
↑ I prefer underage girls // The Sun, 10.02.2003
↑ Британские педофилы работают на имидж «Тату» // Коммерсантъ-Деньги, № 5 (410), 10 февраля 2003
↑ Продюсер «Тату» готов судиться // Русская служба Би-Би-Си, 5 февраля 2003
↑ Россия — родина Лолит // Коммерсантъ, № 18 (2621), 4 февраля 2003
↑ Успех группы «Тату» и критика в её адрес // Радио Свобода, 11 февраля 2003
↑ Пропажа девочек закончилась трагедией // Русская служба Би-Би-Си, 19 августа 2002
↑ Нестеров В. Простые движения возле Кремля // Газета.ру, 15 мая 2003
↑ Костюков А. Ум, честь и «Тату» нашей эпохи // Независимая газета, 16 мая 2003
↑ «Кремлю не нужны „Тату“» // Коммерсантъ, № 83 (2686), 16 мая 2003
↑ «Тату» претендует на пост президента России // Лента. Ру, 24 декабря 2003 Արխիվացված 2012-07-23 Wayback Machine

Արտաքին հղումներ

«T.A.T.u.»-մեյքեր(չաշխատող հղում)

// Կոմպանիա, № 207, 25 մարտ, 2002 թվական

Հարցազրույցներ

Իվան Շապովալով: «Սերը չի հերիքում» // Известия, 16 հոընվար, 2004 թվական
[1]Իվան Շապովալով, Վոլկովա և Կատինա // Эхо Москвы, 16 մայիս, 2003 թվական
[2]Իվան Շապովալով // Մոսկավայի արձագանք, 7 մարտ, 2004 թվական
[3][4]Իվան Շապովալով // Մոսկավայի արձագանք, 9 սեպտեմբեր, 2004 թվական
[5][6]Իվան Շապովալով: «Օրենքները նկարիչներն են ստեղծում» // BRAVO, 2003 օգոստոս

Կատեգորիա:Ռուս կոմպոզիտորներ

[1] Румянцев А. «Тату»-мейкер // Компания. — 2002. — № 2007.

[2] Прямая ссылка на видеозапись ролика: Рекламный ролик, снятый для компании R&K(չաշխատող հղում)

[3] t.A.T.u.: «Мы и сейчас иногда целуемся!» // OK, № 20 (133), 2009

[4] Российский цирюльник // Вечерняя Москва, № 106 (24151), 16 июня 2005

[5] Яроцкий Ю. Искография «Тату» // Коммерсантъ Деньги, 3 марта 2003

[6] Антонова А., Мартан М. Иван Шаповалов попал в ротацию // Коммерсантъ, 11 октября 2004

[7] Интервью Шаповалова «Эхо Москвы» // Эхо Москвы, 9 сентября 2004

[8] Барабанов Б. Концерт-теракт удалось предотвратить // Коммерсантъ. — 2004. — № 168 (3007)

[9] Elizabeth Day. n.A.T.o. — a pop singer dressed as a suicide-bomber — causes outrage // The Telegraph. 02/10/2004

[10] Харченко А. На чужой роток // Коммерсантъ, № 5 (3089), 15 января 2005

[11] Вражьи голоса. «Неделя» с Марианной Максимовской (интернет-версия программы 15 января 2005 года) // РЕН ТВ

[12] Возвращение певицы Хели — проекта Ивана Шаповалова

[13] Барабанов Б. Диски // Коммерсантъ, № 229 (3313), 6 декабря 2005

[14] Иван Шаповалов арендует ледокол и приглашает «Тату» и «U2» // РОЛ, 11 августа 2005

[15] «Ледокол» Шаповалова затонул // РОЛ, 13 октября 2005

[16] Экс-продюсер «Тату» стал совладельцем Mp3search.ru // Вебпланета, 13 февраля 2007

[17] Малахов А. Создателя «Тату» привлекли за певицу Maksim // Коммерсантъ, № 139 (3715), 07 августа 2007

[18] Еникеева Д. Тату. Лесбос. СПС(չաշխատող հղում) // Президент. Парламент. Правительство, № 1, 2004

[19] Один из авторов писал, что как следствие «группа „Тату“ не разрушает патриархатных схем и, следовательно, не может способствовать росту общественной терпимости к лесбиянкам и легитимации лесбийского образа жизни в современном российском обществе». См. Гурова О. «Тату» (или репрезентация женской гомосексуальности в современной российской массовой культуре) Արխիվացված է Հուլիս 30, 2009 Wayback Machine-ի միջոցով: // «Гендерные исследования», № 9, 2003

[20] «Тату» — международный позор России // lesbiru.com, 10 февраля 2003

[21] В 2005 году британская певица Алекс Паркс заявила, что «по отношению к лесбиянкам их сценический имидж был оскорбительным». См. Английская певица Алекс Паркс обвиняет группу t.A.T.u в оскорблении мирового лесби-сообщества // lesbi.ru, 14 ноября 2005

[22] «Тату» как повод для национальной гордости // Радио Свобода, 26 мая 2003

[23] Почему сорвались концерты «Тату» в Англии? // Русская служба Би-Би-Си, 1 мая 2003

[24] Sabrina Tavernise. A Bubblegum Duo Sets Off Squeals and Squirms // The New York Times, March 4, 2003 (перевод inosmi.ru)

[25] I prefer underage girls // The Sun, 10.02.2003

[26] Британские педофилы работают на имидж «Тату» // Коммерсантъ-Деньги, № 5 (410), 10 февраля 2003

[27] Продюсер «Тату» готов судиться // Русская служба Би-Би-Си, 5 февраля 2003

[28] Россия — родина Лолит // Коммерсантъ, № 18 (2621), 4 февраля 2003

[29] Успех группы «Тату» и критика в её адрес // Радио Свобода, 11 февраля 2003

[30] Пропажа девочек закончилась трагедией // Русская служба Би-Би-Си, 19 августа 2002

[31] Нестеров В. Простые движения возле Кремля // Газета.ру, 15 мая 2003

[32] Костюков А. Ум, честь и «Тату» нашей эпохи // Независимая газета, 16 мая 2003

[33] «Кремлю не нужны „Тату“» // Коммерсантъ, № 83 (2686), 16 мая 2003

[34] «Тату» претендует на пост президента России // Лента. Ру, 24 декабря 2003 Արխիվացված 2012-07-23 Wayback Machine

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]