Մանուս կղզի
Մանուս կղզին Պապուա Նոր Գվինեայի հյուսիսում գտնվող Մանուսի գավառի մաս է և հանդիսանում է Ծովակալության կղզիներից ամենամեծը։ Այն Պապուա Նոր Գվինեայի հինգերորդ խոշոր կղզին է ՝ 2.100 կմ 2 տարածք (810 քմ), չափվում է 100 կմ × 30 կմ-ով (60 mi × 20 mi): Մանուսի կղզին ծածկված է կոպիտ ջունգլիներով, որոնք լայնորեն կարելի է բնութագրել որպես ցածրադիր արևադարձային անձրևոտ անտառ։ Մանուսի կղզու ամենաբարձր կետը Մութն է։ Դրեմսել, ծովի մակարդակից 718 մետր (2,356 ֆուտ) բարձրության վրա ՝ հարավային ափերի կենտրոնում։ Մանուս կղզին ծագումով հրաբխային է և հավանաբար ներխուժել է օվկիանոսի մակերեսը 8-ից 10 միլիոն տարի առաջ ուշ Միոցենում։ Կղզու հիմքը կա՛մ ուղղակիորեն հրաբխային է, կա՛մ վերամբարձ կորալային կրաքարից։
 | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | կղզի |
| Երկիր |  Պապուա Նոր Գվինեա |
| Վարչատարածքային միավոր | Manus Province? |
| Մասն է | Ծովակալության կղզիներ |
| Երկարություն | 100 կմ |
| Լայնություն | 30 կմ |
| Մակերես | 2,100 km2 |
 | |
 | |
Լորենգաուն Մանուս կղզու կենտրոնն է։Մամոթ օդանավակայանը,Մանուս գավառի տերմինալը, գտնվում է Լոս Նեգրոս կղզու մոտակայքում։ Լոս Նեգրոսի կղզին Մանուսի կղզուց և Լորենգաու մայրաքաղաքից մի կամուրջ է բաժանում։Մենուս գավառի Լորենգաուն գտնվում է կղզում։ Մամոթ օդանավակայանը, Մանուս գավառի տերմինալը, գտնվում է Լոս Նեգրոս կղզու մոտակայքում։ Լոս Նեգրոսի կղզին մի կամուրջ կապում է Մանուսի կղզու հետ և Լորենգաու նահանգի մայրաքաղաքը։ 2000 թվականի մարդահամարի ընթացքում ամբողջ Մանուսի նահանգը ունեցել է 50 321 մարդ։ Կղզու վրա խոսում են ավստրոնեզիական մանուս լեզովով։
Ավստրալիայի գործող Մանուս տարածաշրջանային վերամշակման կենտրոնը գտնվում է Լոս Նեգրոս կղզում 2001 թվականից ի վեր, նախկինում Ավստրալիայի տարածքային սահմաններում հայտնաբերված նավով ժամանող ապաստան հայցողներին պատսպարելու համար,սակայն ամբողջությամբ պետք է փակվեր 2019 թվականի նոյեմբերի 30-ի դրությամբ։
Մանուս կղզին համարվում է զմրուխտ կանաչ խխունջի հայրենիքը, որի կեղևները հավաքվում են, որպեսզի վաճառվեն որպես զարդեր։Բիզնեսը շարունակվում էր, չնայած ավելի փոքր մասշտաբով, սակայն վերացող տեսակների պատճառով այդ նպատակի համար դրա վաճառքն այժմ շատ իրավասությունների մեջ ապօրինի է։
Պատմություն խմբագրել
Եվրոպացիների կողմից Մանուս կղզու առաջին գրանցված տեսքը ներկայացվել է իսպանացի հետախույզ Ալվարո Դե Սաավետրայի կողմից 1528 թվականի օգոստոսի 15-ին,ով նավով փորձում էր վերադառնալ Նոր Իսպանիա Մալուկուի կղզիներից:։ Սաավետրան շրջեց Մանուսի կղզին և, հնարավոր է, կանգ առավ Մուրայ կղզու հարավ-արևմուտքում։ Պարզվեց, որ Մուրայը բնակեցված է, և բնիկների որոշ մասը ձորեր էին դուրս գալիս նետ ու աղեղով։Այդ տղամարդկանցից երեքը գերեվարեցին իսպանացիների կողմից և Սաավարդրայի կողմից վերադարձվեցին նույն կղզին ՝ հաջորդ տարի Հյուսիսային Ամերիկա վերադառնալու երկրորդ փորձով։
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմում Մանուս կղզին դիտորդական կետի դեր էր կատարում, այն ղեկավարում էր թիվ 4 բաժիններ՝ «Բ» դասակը,որը 1-ին անկախ ընկերությունն էր, Ավստրալիայի կայսերական ուժը[1], որը նաև բուժօգնություն էր ցուցաբերում բնակիչներին[2]։ Մանուսն առաջին անգամ ռմբակոծվել է ճապոնացիների կողմից 1942-ի հունվարի 25-ին, որի հիմնական թիրախն է եղել ռադիոկայանը</ref> Manus was first bombed by the Japanese on 25 January 1942, the radio mast being the main target.[1]: 1942-ի ապրիլի 8-ին կայսերական ճապոնական մի ուժ, կործանիչ Մուտսուկի նավով Միշիմա Մարուն մտավ Լորենգաու նավահանգիստ, իսկ 8-րդ հատուկ ռազմակայանի մի քանի հարյուր ճապոնացի զինվորներ սողոսկեցին ավստրալիական կղզու ափեր։ Հսկայական թվով ավստրալիացիներ դուրս եկան ջունգլիներից[1]։
Ավելի ուշ ՝1942-ին, Ճապոնիան ռազմական բազա ստեղծեց Մանուս կղզում:Դա որոշվեց Միացյալ Նահանգների ուժերի կողմից 1944 թվականի փետրվար-մարտ ամիսներին Ծովակալների կղզիների քարոզարշավում[3]:Կղզու Սեյդլեր նավահանգստում ստեղծվեց Դաշնակից ռազմածովային բազա, այն հետագայում աջակցեց բրիտանական Խաղաղ օվկիանոսին։ 1950–51-թվականներին Ավստրալիայի կառավարությունը անցկացրեց վերջին դատավարությունները կղզու ճապոնացի հանցագործների դեմ[4]։Հայտնի դարձավ,որ Տակումա Նիշիմուրան բախվեց ավստրալիական ռազմական դատարանի հետ։Նա արդեն դատվել էր բրիտանական ռազմական դատարանի կողմից Սինգապուրում տեղի ունեցած Սոկ Չինգի ջարդի կապակցությամբ և դատապարտվել ցմահ բանտարկության:Հոնկոնգում կանգառներից մեկում նրան հետախուզել էր Ավստրալիայի ռազմական ոստիկանությունը։Ներկայացվեց ապացույցներ այն մասին, որ Նիշիմուրան հրահանգել էր վիրավոր ավստրալիացի և հնդիկ զինվորների գնդակոծումը Փարիթ Սուլոնգում և մարմինների հեռացումը, որպեսզի ապացույցների հետք չմնա:Այս դատավարության մեջ նա իրեն մեղավոր ճանաչվեց և նրան կախաղան հանեցին 1951 թվականի հունիսի 11-ին։
Ամերիկացի կենսաբան Մարգարետ Մեյդը պատերազմից առաջ և դրանից հետո ապրում էր Մանուսի կղզում և մանրամասն տեղեկություններ էր տալիս Նոր Գվինեայում կյանքի միջին տևողության մասին։
Կալանավորման կենտրոն խմբագրել
Բացի իր հիմանական բնակչությունից, 2001-ից մինչև 2004 թվականը և 2012 թվականից ի վեր ապաստան հայցողները հաստատվում էին Լոս Նեգրոսում[5][6]։
Ավստրալիան 2001 թվականին ստեղծեց Մանուս կղզու տարածաշրջանային վերամշակման կենտրոն ՝ որպես իր Խաղաղ օվկիանոսի լուծում։ 2012-ի օգոստոսին Ավստրալիայի կառավարությունը հակասական կերպով հայտարարեց[7], որ սկսելու է օֆշորային վերամշակումը. 2012 թվականի նոյեմբերին վերսկսվեց ապաստան հայցողների տեղափոխումը Մանուս կղզի[8]։ 2016-ի ապրիլի 26-ին, Պապուա Նոր Գվինեայի Գերագույն դատարանը որոշում կայացրեց, որ Մանուս կղզում ապաստան հայցողների կալանավորումը անօրինական է[9],և Վարչապետ Պիտեր Օ'Նիլը հայտարարեց, որ կենտրոնը փակվելու է[10]:Պապուա Նոր Ցվինեայի զինված ուժերի և ոստիկանության ներգրավվածության պահից հետո, մնացած բոլոր տղամարդիկ մինչև 2017 թվականի նոյեմբերի 23-ը տեղափոխվել են Արևմտյան Լորենգա փախստականների տարանցման կենտրոնի, Հիլսաուս Հաուսի և Արևմտյան Լորենգա Հաուսի[11] նոր բնակավայրեր։
Ծովային բազաներ խմբագրել
2018-ի սեպտեմբերի 20-ին The Australian թերթը հաղորդեց, որ Ավստրալիան և Պապուա Նոր Գվինեան քննարկում են Մանուս կղզու Թագավորական նավատորմի և ԱՄՆ-ի նավատորմի նավահանգիստները տրամադրելու հարցը[12]։ Ավստրալիան և Միացյալ Նահանգները կօգնեն ընդլայնել Լոմբրում ռազմածովային բազան, ուստի այնտեղ հնարավորություններ կլինեն ավստրալիական ռազմածովային նավերի համար։ Թերթը հայտնում է, որ Ավստրալիան հակասում է այն հետաքրքրություններին, որոնք Չինաստանը դրել էր Պապուա Նոր Գվինեայի նավահանգիստների ընդլայնումը Ուեվակի, Կիկորիի, Վանիմոյի և Մանուս կղզու տարածքում։ Այս չորս նավահանգիստներից Մանուս կղզին ամենակարևորն է, քանի որ այն խորը ջրային նավահանգիստ է ՝ բեռնափոխադրման կարևոր գծերի մոտակայքում։
RAN-ը համարվում էր ռազմածովային բազա Մանուս կղզու վրա 1950-ական թվականներից մինչև 1974 թվականը տեղափոխվեց Պապուա Նոր Գվինեայի պաշտպանական ուժերի կոմից։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Klemen, L (1999–2000). «Manus Island, experience of No. 4 Section, 'B' Platoon, First Independent Company, Australian Imperial Force». Forgotten Campaign: The Dutch East Indies Campaign 1941-1942. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 14-ին. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 25-ին.
- ↑ Klemen, L (1999–2000). «Medical Patrol on Manus Island, 1941». Forgotten Campaign: The Dutch East Indies Campaign 1941-1942. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հունվարի 7-ին. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 25-ին.
- ↑ Video: Americans Win New Airbases In South Pacific Etc. (1944). Universal Newsreel. 1944. Վերցված է 2012 թ․ փետրվարի 21-ին.
- ↑ Piccigallo, Philip; The Japanese on Trial; Austin 1979; 0-292-78033-8, ch.: "Australia".
- ↑ Matt Siegel: "Australia Adopts Tough Measures to Curb Asylum Seekers", in The New York Times, 19 July 2013
- ↑ Refuge prisons in Manus Roger Cohen, NYTimes, December 9, 2016
- ↑ «United Nations rejects Australia's off-shore processing plans - Asia Pacific». radioaustralia.net.au.
- ↑ «Subscribe - theaustralian». www.theaustralian.com.au.
- ↑ «Papua New Guinea's Supreme Court rules detention of asylum seekers on Manus Island is illegal». ABC News. Australian Broadcasting Corporation. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 26-ին.
- ↑ Stephanie Anderson (2016 թ․ ապրիլի 27). «Manus Island detention centre to be shut, Papua New Guinea Prime Minister Peter O'Neill says». ABC News. Australian Broadcasting Corporation. Վերցված է 2018 թ․ հունվարի 10-ին.
- ↑ Fox, Liam; Yaxley, Louise (2017 թ․ նոյեմբերի 1). «PNG army prepares to enter Manus Island centre, 600 men still inside». ABC News. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 1-ին.
- ↑ https://www.theaustralian.com.au/subscribe/news/1/?sourceCode=TAWEB_WRE170_a&dest=https%3A%2F%2Fwww.theaustralian.com.au%2Fnational-affairs%2Fforeign-affairs%2Fmove-to-head-off-china-with-australian-base-in-png%2Fnews-story%2Ffa4d3f407ffa73dd8240071e03ba7828&memtype=anonymous&mode=premium
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մանուս կղզի» հոդվածին։ |