Մաթեմատիկական նշանակումների պատմություն

Մաթեմատիկական նշանակումների պատմություն, մաթեմատիկական հավասարումների ու բանաձևերի առավել հակիրճ գրառման համար կիրառվող նշանակումների ստեղծման ու զարգացման պատմությունը։ Բացի արաբական թվերից ու տարբեր այբուբենների տառերից (լատինական՝ ընդ որում նաև գոթիկ գրելաձևով, հունական ու հրեական), մաթեմատիկական լեզվում կիրառվում են նաև այլ հատուկ նշաններ, որոնք ներմուծվել են վերջին մի քանի հարկուրամյակների ընթացքում։

Լավ մտածված նշանակումները, որոնք արտահայտում են հետազոտվող օբյեկտի որոշակի հատկություններ, օգնում են խուսափել գնահատման անճշտություններից ու սխալներից, ուսումնասիրությունը տեղափոխում են տեխնիկական մակարդակ, երբեմն «հուշում են» լուծման ճիշտ ճանապարհը։ Ալֆրեդ Ուայտհեդի խոսքերով հաջող նշանակումների շնորհիվ ուղեղը անիմաստ աշխատանք կատարելու փոխարեն կենտրոնանում է բուն առաջադրանքի վրա։

Ի սկզբանե, (օրինակ, Էվկլիդեսի «Սկզբունքներ»-ում) մաթեմատիկական պնդումները ձևակերպվում էին բառերով։ Այդպիսի գրառումը ծավալուն էր, հաճախ՝ ոչ միանշանակ, իսկ հանրահաշվական ձևափոխությունները հատուկ դասակարգումներ էին պահանջում։ Նշանակումների համակարգի զարգացման գործում մեծ ավանդ ունեցավ Ֆրանսուա Վիետը (XVI դար)։ Նա, մասնավորապես, սկսեց թվային նշանակումներ օգտագործել՝ կոնկրետ թվերի փոխարեն։ Աստիճանաբար, մաթեմատիկական բանաձևերում կիրառվող գրեթե բոլոր բառերը (գործողություններ, համեմատական հարաբերություններ, հատկություններ արտահայտող) փոխարինվեցին հատուկ սիմվոլներով. մաթեմատիկան ձեռք բերեց սեփական լեզու, որը թարգմանության կարիք չուներ, որում ցանկացած «բառ» հստակ որոշված իմաստ էր արտահայտում, ինչը թույլ էր տալիս ճշգրիտ պնդումներից ստանալ նույնչափ ճշգրիտ այլ պնդումներ։

Տես նաև

• Կատեգորիա:Մաթեմատիկական նշաններ
• Մաթեմատիկական նշաններ

Գրականություն

• Ն. Վ. Ալեքսանդրովա Մաթեմատիկական նշանակումների, հասկացությունների ու տերմինների պատմություն։ Բառարան-ուղեցույց. — 3-րդ հրատ.. — СПб.: ЛКИ, 2008. — 248 с. — ISBN 978-5-382-00839-4
  • 2015 թվականի վերահրատարակություն։ URSS, ISBN 978-5-382-01578-1.
• Իզաբելլա Բաշմակովա Հանրահաշվի ձևավորումը (մաթեմատիկական գաղափարների պատմությունից). — М.: Знание, 1979. — 64 с. — (Մաթեմատիկա, կիբերնետիկա, № 9 (1979)).
• Գ. Վիլեյթներ Մաթեմատիկայի պատմությունը սկսած դԵկարտից մինչև 19-րդ հարյուրամյակի կեսեր. — М.: ГИФМЛ, 1960. — 468 с. — С. 13—17.
• Հերշ Գլեյզեր Մաթեմատիկայի պատմությունը դպրոցում. IV — VI դասարաններ. — М.: Просвещение, 1981. — 239 с.
• Հերշ Գլեյզեր Մաթեմատիկայի պատմությունը դպրոցում. VII — VIII դասարաններ. — М.: Просвещение, 1982. — 240 с.
• Հերշ Գլեյզեր Մաթեմատիկայի պատմությունը դպրոցում. IX — X դասարաններ. — М.: Просвещение, 1983. — 351 с.
• Ի. Յ. Դեփման Հանրահաշվի պատմություն. Ուսուցչի ձեռնարկ. 2-րդ հրատ.. — М.: Просвещение, 1965. — 416 с. — С. 208—212.
• Մաթեմատիկական նշաններ // Մեծ սովետական հնարագիտարան. — 3-րդ հրատ. — Т. 9.
• Մաթեմատիկական նշաններ // Մաթեմատիկական հանրագիտարան. Т. 2 / Գլխ. խմբ. Իվան Վինոգրադով. — М.: Սովետական հանրագիտարան, 1979. — 1104 стб. — Стб. 457—463.
• Մաթեմատիկական նշաններ // Պատանի մաթեմատիկոսի հանրագիտարանային բառարան / Ա. Պ. Սավին. — М.: Педагогика, 1985. — 352 с. — С. 114—116.
• Մաթեմատիկայի պատմությունը Ադոլֆ Պավլովիչ Յուշկևիչի խմբագրությամբ, երեք հատոր՝
  • Արխիվացված պատճենը / Ադոլֆ Պավլովիչ Յուշկևիչի խմբագրությամբ. — М.: Наука, 1970. — 352 с.
  • Մաթեմատիկայի պատմությունը։ Հ. Математика XVII столетия / Ադոլֆ Պավլովիչ Յուշկևիչի խմբագրությամբ. — М.: Наука, 1970. — 301 с.
  • Մաթեմատիկայի պատմությունը։ Հ. III. XVIII դարի մաթեմատիկան / Ադոլֆ Պավլովիչ Յուշկևիչի խմբագրությամբ. — М.: Наука, 1972. — 496 с.
• Ն. Ի. Կոնդակով Տրամաբանական բառարան-ուղեցույց. 2-րդ հրատարակություն. — М.: Наука, 1975. — 720 с.
• Кэджори Ф. История элементарной математики. 2-е изд / Пер. с англ. под ред. И. Ю. Тимченко. — Одесса: Mathesis, 1910. — x + 368 с.
• Стяжкин Н. И. Формирование математической логики. — М.: Наука, 1967. — 508 с.
• Тихомиров В. М. Теория приближений // Современные проблемы математики. Фундаментальные направления. Т. 14. — М.: ВИНИТИ АН СССР, 1987. — 272 с. — С. 103—260.
• Хрестоматия по истории математики. Арифметика и алгебра. Теория чисел. Геометрия / Под ред. А. П. Юшкевича. — М.: Просвещение, 1976. — 318 с.
• Хрестоматия по истории математики. Математический анализ. Теория вероятностей / Под ред. А. П. Юшкевича. — М.: Просвещение, 1977. — 224 с.
• Цейтен Г. Г. История математики в XVI и XVII веках. — М.-Л.: ОНТИ, 1938. — 456 с.
• Ben-Menahem A. Historical Encyclopedia of Natural and Mathematical Sciences. Vol. 1. — Berlin: Springer-Verlag, 2007. — cxxix + 5985 p. — ISBN 978-3-540-68831-0
• Cajori F. A History of Mathematical Notations. Vol. 1 (1929 reprint). — NY: Cosimo, Inc., 2007. — xvi + 456 p. — ISBN 978-1-60206-684-7
• Cajori F. A History of Mathematical Notations. Vol. 2 (1929 reprint). — NY: Cosimo, Inc., 2007. — xii + 392 p. — ISBN 978-1-60206-713-4
• Mazur J. Enlightening Symbols: A Short History of Mathematical Notation and Its Hidden Powers. — Princeton: Princeton University Press, 2014. — 312 p. — ISBN 978-0-69115-463-3

Արտաքին հղումներ

• «Математические знаки». Վերցված է 2015-ին. {{cite web}}: More than one of |accessdate= and |access-date= specified (օգնություն)
• Čižmár, Ján. «The origins and development of mathematical notation (A historical outline)» (PDF) (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016 թ․ մարտի 15-ին. Վերցված է 2016-ին. {{cite web}}: More than one of |accessdate= and |access-date= specified (օգնություն)
• «Earliest Uses of Various Mathematical Symbols» (անգլերեն). Վերցված է 2015-ին. {{cite web}}: More than one of |accessdate= and |access-date= specified (օգնություն)
• Michon, Gérard P. «Scientific Symbols and Icons» (անգլերեն). Վերցված է 2015-ին. {{cite web}}: More than one of |accessdate= and |access-date= specified (օգնություն)
• Weaver D., Smith A. D. «The History of Mathematical Symbols» (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2001 թ․ փետրվարի 20-ին. Վերցված է 2016-ին. {{cite web}}: More than one of |accessdate= and |access-date= specified (օգնություն)