Ղազախստանի Հանրապետության կենտրոնական պետական թանգարան

Ղազախստանի Հանրապետության կենտրոնական պետական թանգարան (ղազ.՝ Қазақстан Республикасы Мемлекеттік орталық музейі), թանգարան Ղազախստանի Ալմաթի քաղաքում։ Համարվում է Ղազախստանի և Կենտրոնական Ասիայի տարածաշրջանի ամենահին և ամենամեծ թանգարաններից մեկը։ Թանգարանի հավաքածուն ներառում է շուրջ 300 հազար միավոր թանգարանային ցուցանմուշ[1]։

Ղազախստանի Հանրապետության կենտրոնական պետական թանգարան
ղազ.՝ Қазақстан Республикасы Мемлекеттік орталық музейі
Տեսակթանգարան
Երկիր Ղազախստան
Հիմնադրվել է1931
Կայքcsmrk.kz/index.php(ղազախ.)(ռուս.)(անգլ.)
Քարտեզ
Քարտեզ

Պատմություն

խմբագրել

19-րդ դարի 30-ական թվականներին Օրենբուրգ քաղաքի Նեպլյուևսկու ռազմական ուսումնարանում ստեղծվել է «Օրենբուրգի շրջանի թանգարան»։ Հետագայում Օրենբուրգի շրջանի թանգարանի հավաքածուն և Ժետիսուի (Սեմիրեչենսկի) տարածաշրջանային թանգարանի հավաքածուն ընդգրկվել է թանգարանի ֆոնդում։

1931 թվականին թանգարանը գտնվում էր Ալմաթի քաղաքի նախկին տաճարի շենքում։ 1941 թվականին հիմնադրամի մեջ ընդգրկվել է Հանրապետական հակակրոնական թանգարանի հավաքածուն։

1985 թվականին կառուցվել է ժամանակակից շենք, որտեղ այժմ գտնվում է Ղազախստանի կենտրոնական պետական թանգարանը։ Թանգարանային համալիրը ներառում է Ղազախստանի ամենամեծ վերականգնողական կենտրոնը, որն աշխատում է արվեստի գործերի վերականգնման ուղղությամբ[2]։

2005 թվականին թանգարանը ստացել է հետազոտական կազմակերպության պաշտոնական կարգավիճակ, ինչը հնարավորություն է տալիս իրականացնել պատմական արշավներ և ընդլայնել կազմակերպության շրջանակները։ 2006 թվականից թանգարանը մասնակցում է «Թանգարանային գիշեր» միջազգային ակցիային[3][4]։

2015 թվականին թանգարանի գործունեությունը Մշակութային կենտրոնի վերափոխելու նախաձեռնություն է եղել, որը պետք է ներառեր ցուցահանդեսի փոփոխություն։ Առաջարկն առնչվում էր թանգարանը պետությունից մունիցիպալ սեփականությանը հնարավոր փոխանցմանը[5]։

Ցուցահանդեսային սրահներ

խմբագրել
  • Առաջին ցուցասրահը հնէաբանության և հնագիտության սրահն է։
  • Երկրորդ ցուցասրահը պատմական ազգագրության սրահն է։
  • Ցուցահանդեսների երրորդ դահլիճը բաղկացած է երկու բաժիններից. «Ղազախստանում բնակվող մարդկանց պատմություն և ազգագրություն» և «Ղազախստանը Հայրենական մեծ պատերազմի տարիներին. 1941-1945»:
  • Չորրորդ ցուցահանդեսային դահլիճը «Ժամանակակից Ղազախստան» սրահն է։
  • Հինգերորդ ցուցասրահը «Բաց ֆոնդ»-ն է։ Ղազախստանի հնագիտական ոսկի։
  • Վեցերորդ ցուցասրահը «Մարդաբանության թանգարան»-ն է։
  • Յոթերորդ ցուցադրության սրահը Նիկոլայ Գավրիլովիչ Խլուդովի դահլիճն է։

Թանգարանի տնօրեններ

խմբագրել

Ստորև ներկայացված է թանգարանների տնօրենների ցուցակը[6]։

  • Ա․ Մ․ Ժիրենչին (1942-1951)
  • Ս․ Ս․ Եսովա (1956-1973)
  • Ռ․ Ի․ Կոսմամբետովա (1974-1995)
  • Գ․ Բ․ Դյուսենբինովա (1995-1997)
  • Ե․ Տ․ Ժանգելդին (1997-1999)
  • Նուրսան Ալիմբայուլի Ալիմբայ (1999 թվականից առ այսօր)

Թանգարանի շենք

խմբագրել

Թանգարանի շենքը կառուցվել է 1978-1985 թվականներին։ Դրանից առաջ թանգարանը գտնվում էր Սուրբ Համբարձման տաճարում[7]։

Այն կառուցվել է Ալմաթիի քաղգործկոմի կոմիտեի պատվերով՝ «Главалмаатастрой» կազմակերպության կողմից։

Նախագիծը մշակվել է «Казгорстройпроект» ГПИ-ի կողմից։ Ճարտարապետական թիմի ղեկավարն էր Յու․ Գ․ Ռատուշնին։ Նախագծի հեղինակը Զ. Մ․ Մուստաֆինան է՝ Բ. Ա. Ռզագալիևի, Բ. Ի. Նիկիշինայի, Վ. Ի. Սլյուսարևայի և այլոց հետ համագործակցությամբ[8]։

Պլանով ուղղանկյուն եռահարկ շենքը հենվում է տարածքի բնական ռելիեֆով ձևավորված «ստիլոբատի» վրա։ Կառուցվածքի ծավալային և տարածական բնութագրերը հիմնված են ղազախական ճարտարապետության ոճային տեխնիկայի օգտագործման վրա։ Շենքի շրջանակը նախատեսված է ութ արտաքին հենասյունների շրջանակային համակարգի վրա։ Ճակատները նախագծված են սյուների մեկ ռիթմիկ կառուցվածքով, որոնք միավորում են երեք հարկերը։ Թանգարանի ներսի հարդարման համար օգտագործվում են գունավոր մետաղներ, մարմար, մանրահատակ, կեղևաքար, գրանիտ[9]։

Հուշարձանի կարգավիճակ

խմբագրել

1986 թվականի հունվարին Ալմաթի քաղաքի գործադիր կոմիտեի որոշմամբ Կենտրոնական թանգարանի շենքը ներառվել է մշակույթի պատմության հուշարձանների շարքում։

Նոյեմբերի 10-ին հաստատվել է Ալմաթիի տեղական նշանակության պատմամշակութային հուշարձանների նոր պետական ցուցակը, որի հետ միաժամանակ անվավեր էին այս հարցի վերաբերյալ բոլոր նախկին որոշումները[10]։ Այս որոշումը պահպանել է թանգարանի շենքի տեղական հուշարձանի կարգավիճակը։ Պաշտպանված գոտիների սահմանները հաստատվել են 2014 թվականին[11]։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. Официальный сайт Государственного музея Республики Казахстан
  2. «900 отреставрированных экспонатов выставлено в Центральном государственном музее Алматы». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ փետրվարի 7-ին. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 6-ին.
  3. «Ночь в музее» длилась до полуночи
  4. В Алматы пройдет «Ночь музеев»
  5. Старейший музей Казахстана в Алматы хотят переделать в культурный центр
  6. «История музея». Оф. сайт ЦГМ Казахстана. Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 16-ին.
  7. «Достопримечательности г. Алматы. Центральный музей Казахстана». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ փետրվարի 7-ին. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 6-ին.
  8. «Музей Алматы. Центральный Государственный музей Республики Казахстан». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հունվարի 29-ին. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 6-ին.
  9. «Управление культуры г. Алматы. Центральный Гос. музей Республики Казахстан». Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ փետրվարի 4-ին. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 6-ին.
  10. Постановление Акимата города Алматы от 10 ноября 2010 года N 4/840 «Об утверждении Государственного списка памятников истории и культуры местного значения города Алматы»
  11. Решение ХХХI сессии маслихата города Алматы V созыва от 10 сентября 2014 года N 261 «Об утверждении границ охранных зон, зон регулирования застройки и зон охраняемого природного ландшафта объектов историко-культурного наследия города Алматы»
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ղազախստանի Հանրապետության կենտրոնական պետական թանգարան» հոդվածին։