Հովհաննես Վանանդեցի

Հովհաննես Վանանդեցի; արմտ. հայ.՝ Յովհաննէս Վանանդեցի
Ծննդյան անուն	արմտ. հայ.՝ Ամիրզադէ Միրզայեան
Ծնվել է	1772
Ծննդավայր	Վան, Վանի էյալեթ, Օսմանյան կայսրություն
Վախճանվել է	փետրվարի 3, 1841
Վախճանի վայր	Իզմիր, Այդին, Օսմանյան կայսրություն
Մասնագիտություն	բանաստեղծ և մշակութային գործիչ
Ազգություն	հայ
Կրթություն	Կտուց վանք
Աշխատավայր	Մեսրոպյան վարժարան
Զավակներ	Տեր Մարգար Միրզայան

Հովհաննես Վանանդեցի, Հովհան (Ամիրզադե Միրզայի Միրզայան, 1772^[1], Վան, Վանի էյալեթ, Օսմանյան կայսրություն^[1] - փետրվարի 3, 1841(1841-02-03)^[1], Իզմիր, Այդին, Օսմանյան կայսրություն^[1]), հայ բանաստեղծ, մշակութային գործիչ։

Կենսագրություն

Սկզբնական կրթությունն ստացել է ծննդավայրի Կտուց անապատում։ 1798 թվականին ավարտել է Կ․ Պոլսի «Մայր դպրատուն»-ը։ 1799 թվականից Վանանդեցին աստվածաբանություն և հայկաբանություն է դասավանդել Զմյուռնիայի նորաբաց Մեսրոպյան վարժարանում։ Իր առաջին գործում՝ «Ճառ ներբողական ի սուրբ Խաչն Քրիստոսի եւ պատմագրական առասացութիւն ի Սուրբ Նշանն Գ․ Վանանդեցի Յ․ Վանանդեցի Վարագայ» (1816, հրատարակվել է 1853), տալիս է Վարագա վանքի կառուցման պատմությունը, մատնանշում քրիստոնեական կրոնի դերը հայ ժողովրդի կյանքում։ 1829 թվականին Վանանդեցին ավարտել է «Տեսարան հանդիսիցն Հայկայ, Արամայ եւ Արայի» (հրատարակվել է 1856) դյուցազներգությունը, որի նյութը հայ ժողովրդի պատմական-առասպելական անցյալն է։ Հեղինակը հիմնականում հետևել է Խորենացուն, թեև կան որոշ հավելումներ ու շեղումներ։ Մյուս՝ «Արփիական Հայաստանի» (1836) դյուցազներգությունում (10 հազար տող) շարադրված է հայ ժողովրդի՝ քրիստոնեություն ընդունելու պատմությունը (ըստ Ագաթանգեղոսի)։ Որոշ ընդմիջումից հետո Վանանդեցին գրել է իր վերջին՝ «Ոսկի դար Հայաստանի» (1841) դյուցազներգությունը (5500 տող)։ Ունենալով հարուստ գիտելիքներ, տիրապետելով հայ բանաստեղծական արվեստի օրինաչափություններին՝ հեղինակը ստեղծել է բարձրարժեք գործ։ Իր այս երեք դյուցազներգություններով Վանանդեցին որոշակի ձև և ուղղություն է տվել հայկական կլասիցիզմի իզմիրահայ թևին և առաջադիր սկզբունքներ թելադրել առհասարակ հայկական կլասիցիզմի համար։ Վանանդեցու բանաստեղծություններից հայտնի է «Առ Հայաստան»-ը (առավելապես իր առաջին տողով՝ «Հայաստան, երկիր դրախտավայր»), որ երգի է վերածել Կոմիտասը։

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 11, էջ 268)։

[_5e5775e65518eefb-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.

[1]