Հեկտոր Փիթերսոն
Զոլիլ Հեկտոր Փիթերսոն(19 օգոստոսի 1963 - 16 հունիսի 1976), հարավաֆրիկացի դպրոցական, ով գնդակահարվեց 12 տարեկանում Սովետոյի ապստամբության ժամանակ, երբ ոստիկանությունը կրակ բացեց սևամորթ ուսանողների վրա, ովքեր բողոքում էին աֆրիկաանս լեզվով դասավանդման դեմ, որը մեծապես գործածվում էր Հարավային Աֆրիկայի բնակչության կողմից, որպես ուսուցման միջոց բոլոր դպրոցական առարկաների համար, մինչդեռ նրանք ցանկանում էին սովորել իրենց մայրենի լեզուներով՝ Խոսայով և Զուլուով[1]։ Սեմ Նզիմայի լուսանկարը՝ պատկերող մահացու վիրավոր Փիթերսոնին, որը տանում էր Սովետոյի մեկ այլ բնակիչ, մինչ նրա քույրը վազում էր նրանց կողքով, հրապարակվեց աշխարհով մեկ։ Նրա մահվան տարելիցը Հարավային Աֆրիկայում նշվում է որպես Երիտասարդության օր։
Սովետոյի ապստամբություն խմբագրել
1976թ. հունիսի 16-ին դպրոցականները բողոքեցին աֆրիկաանս և անգլերեն լեզուների՝ որպես երկակի ուսուցման միջոց միջնակարգ դպրոցներում 50:50-ի սահմաններում կիրառելու դեմ։ Սա իրականացվեց ողջ Հարավային Աֆրիկայում, անկախ տեղական խոսակցական լեզվից, երբ որոշ քննություններ նույնպես գրված էին աֆրիկաանս լեզվով։ Ուսանողները հավաքվել էին խաղաղ ցույցեր կազմակերպելու համար, բայց շուտով ամբոխը վախեցավ, երբ ոստիկանությունը եկավ և սկսեց քարեր նետել[2][3]։
Ժամանած ոստիկաններն արցունքաբեր գազ են կիրառել ամբոխի մեջ՝ նրանց ցրելու համար։ Հակասական տեղեկություններ կան, թե ով է կրակելու առաջին հրամանը տվել, բայց շուտով երեխաները շրջվում և վազում են բոլոր ուղղություններով՝ մի քանիսին թողնելով ճանապարհին վիրավոր ընկած։
Թեև լրատվամիջոցները հաճախ հայտարարում էին այդ օրը մահացած առաջին երեխայի անունը, մեկ այլ տղա՝ Հասթինգս Նդլովուն, իրականում առաջին երեխան էր, ում գնդակահարեցին և անունը անմիջապես հայտնի չէր։
Երբ Փիթերսոնը գնդակահարվեց, ընկել է Մոեմա և Վիլակազի փողոցների անկյունում։ Նրան վերցրել է Մբույսա Մախուբոն, ով Փիթերսոնի քրոջ՝ Անտուանետի (այն ժամանակ 17 տարեկան) հետ միասին վազեց դեպի Սեմ Նզիմայի մեքենան։ Նրան կապեցին, և լրագրող Սոֆի Թեման տարավ մոտակա կլինիկա, որտեղ նրա մահը հայտարարվեց[4]։ Միջադեպից հետո Մբույիսային և Նզիմային ոստիկանները հետապնդել են, մինչդեռ երկուսն էլ թաքնված էին։ Մբույիսայի մայրը Ճշմարտության և հաշտեցման հանձնաժողովին ասել է, որ 1978 թվականին նամակ է ստացել Մբույիսայից Նիգերիայից, բայց դրանից հետո նրանից ոչինչ չի լսել[5]։ Փիթերսոնը և Հասթինգս Նդլովուն թաղված են Ավալոն գերեզմանատանը, Սովետո։ Զոհվել է նաև 10, վիրավորվել՝ 250 մարդ։
Ազգանուն խմբագրել
1976 թվականի հունիսից Փիթերսոնի ազգանունը հաճախ հայտնվում է ԶԼՄ-ներում` որպես Փեթերսոն և Փիտերսեն, վերջինս տապանաքարի վրա փորագրված ուղղագրությունն է։ Ըստ ընտանիքի՝ ճիշտ ուղղագրությունը Փիթերսոնն է[6]։
Հայցի ներկայացում խմբագրել
2002 թվականի օգոստոսի 9-ին ԱՄՆ իրավաբան Էդ Ֆագանը գլխավորեց ապարտհեյդի ժամանակաշրջանի զոհերի կողմից 50 միլիարդ դոլարի խմբակային հայցը ընդդեմ միջազգային ընկերությունների և բանկերի, որոնք օգուտ էին քաղում ապարտհեյդ ռեժիմի հետ գործարքներից[7]։ Հայցվորների թվում էր Դորոթի Մոլեֆին՝ Փիթերսոնի մայրը։ Հարավաֆրիկյան կառավարությունը հեռու է մնացել հայցից։ Ֆագանը մի շարք հայցեր էր ներկայացրել մարդու իրավունքների հետ կապված խնդիրների վերաբերյալ, որոնք բերվել էին ընկերություններին կարգավորելու ստիպելու համար։ Գործերը չեղարկվել են 2004թվականին[8]։
Հուշահամալիր և թանգարան խմբագրել
2002 թվականի հունիսի 16-ին Հեկտոր Փիթերսոնի թանգարանը բացվեց այն վայրի մոտ, որտեղ նա գնդակահարվել է Օռլանդո Ուեսթում, Սովետո, ի պատիվ Փիթերսոնի և նրանց, ովքեր զոհվեցին ամբողջ երկրում 1976 թվականի ապստամբության ժամանակ։ Բնապահպանական հարցերի և զբոսաշրջության դեպարտամենտի (16 միլիոն ռուբ) և Յոհաննեսբուրգի քաղաքային խորհրդի (7,2 միլիոն ռուբլի) ֆինանսավորմամբ այն դարձել է զբոսաշրջության հիմնական գրավչություն։ Թանգարանի մեկնարկը սկսվում է Փիթերսոնի մահվան նկարներով։ Թանգարանը միաձուլում է հուշերը ժամանակակից տեխնոլոգիաների և մշակութային պատմության հետ։ 2010 թվականի դրությամբ Փիթերսոնի քույրը՝ Անտուանետը, ով երևում է լուսանկարում, աշխատում է թանգարանում որպես էքսկուրսավար[9][10]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Hawkins, Stan (2020). «Personas in Rock: "We Will, We Will Rock You"». The Bloomsbury Handbook of Rock Music Research. doi:10.5040/9781501330483.ch-016. ISBN 9781501330483. S2CID 226406419.
- ↑ «Inquiry must be held into Soweto Riot». World. 1976 թ․ հունիսի 17.
- ↑ «Riot – Kruger speaks». World. 1976 թ․ հունիսի 17.
- ↑ Davie, Lucille (2005 թ․ հունիսի 9). «Museum gathers memories of '76». News Update. City of Johannesburg. Արխիվացված է օրիգինալից 2006 թ․ սեպտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2007 թ․ մայիսի 27-ին.
- ↑ «Transcript of a Human Rights Violation Hearing, CASE: GO/O133, 30 April 1996, Day 3». Johannesburg: Truth and Reconciliation Commission. 1996.
- ↑ «Soweto Tours | Widest Selection of Johannesburg City and Day Tours». MoAfrika Tours (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ փետրվարի 27-ին. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 24-ին.
- ↑ «Multi-billion dollar Apartheid lawsuit kicks off». Mail & Guardian. 2002 թ․ հունվարի 1. Վերցված է 2021 թ․ նոյեմբերի 28-ին.
- ↑ «Court throws out apartheid cases». BBC News. 2004 թ․ նոյեմբերի 29.
- ↑ Davie, Lucille (2002 թ․ հունիսի 14). «Hector the famous child whose face is unknown». News Update. City of Johannesburg. Արխիվացված է օրիգինալից 2003 թ․ մարտի 27-ին.
- ↑ Davie, Lucille (2001 թ․ հոկտեմբերի 24). «Hector Pieterson gets his memorial». News Update. City of Johannesburg. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ մայիսի 19-ին.
Արտաքին հղումներ խմբագրել
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հեկտոր Փիթերսոն» հոդվածին։ |