Կանանոց
Կանանոց կամ հարեմ[1] (արաբ․՝ حرم - հարեմ - խարամ, արգելված) կամ տիկնունի (իտալ.՝ seraglio - «պարիսպ, կենդանաբանական այգի»), մուսուլմանների հարուստ տներում կանանց արգելափակված հարկաբաժինը, փոխաբերական իմաստով՝ նաև տանտիրոջ բոլոր կանանց ու հարճերի ամբողջությունը։ Հարեմի կանանց անվանում էին խուրամ[1]։
Ստուգաբանություն խմբագրել
«Հարեմ» բառը գալիս է արաբական «խարամ» (արաբ․՝ حرم, չպետք է շփոթել արաբ․՝ حرام, որը նույն արմատն է, և նշանակում է «արգելված»), որը նշանակում «արգելված, սրբազան վայր»[2]։ Մեկ այլ հարեմի անվանումը՝ տիկնունի, մտածել էին իտալացիները, ովքեր իրենց հերթին փոխ են վերցրել պարսկերենից։ Այդ տերմինը նշանակում է ոչ միայն կանանոց («haremlik»), այլ նաև համալիր շենք, որը պատկանում է սուլթանին[3]։
Հարեմի տիրակալներ խմբագրել
Պարսկաստանում, Աֆղանստանում, նախաքրիստոնեական Հայաստանում և այլուր միապետների, բարձրաստիճան անձանց ու հարուստների մեծ կանանոցերը հսկում էին ներքինիները, և սպասարկում սպասուհի կանայք։ Բացի ամուսնուց ու նրա որդիներից՝ մնացած տղամարդկանց մուտքը կանանոց արգելված էր։ Հնում արշավանքների և հեռավոր ճամփորդությունների ժամանակ միապետներն ու բարձրաստիճան անձինք իրենց հետ վերցնում էին նաև կանանոցերը։ Ըստ Ղուրանի՝ մուսուլմանը կարող էր ունենալ մինչև չորս օրինական կին, թուրքական սուլթանին թույլատըրվում էր ունենալ անսահման քանակությամբ հարճեր, սակայն օրինական կանանց թիվը չպետք է անցներ յոթից։ Նրանցից առաջինը Կանանոցում համարվում էր սուլթանին անդրանիկ արու զավակ պարգևողը։ Սուլթանի կանանոցում կարող էին ընդգըրկվել միայն մեծահարուստների տներում դաստիարակված գեղեցկուհի ստրկուհիներ (մեծ մասամբ՝ օտարազգի աղջիկներ)։ Սուլթանի մահից հետո նրա արու զավակների մայրերը տեղափոխվում էին «հին պալատում» ապրելու, իսկ աղջիկներ ծնած կանայք կարող էին հեռանալ և ամուսնանալ։ 20-րդ դարի 20-ական թվականներին՝ շնորհիվ տնտեսական և մշակութային առաջընթացի, դեմոկրատիայի զարգացման, կանանց պայքարի ծավալման և բազմակնության արգելման (Թուրքիայում՝ 1926 թվականին), վերացան նաև կանանոցերը։
Կենդանիների մոտ խմբագրել
Հարեմը նաև անվանում են իգական սեռի ներկայացուցիչները արական սեռի կողքին, հոմոգամետ կենդանիների տեսակ;
Արվեստում խմբագրել
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 Джеймс Клуг, 2004
- ↑ Баранов Х. К. Арабско-русский словарь.
- ↑ Норман Пензер, 2007, Введение
Գրականություն խմբագրել
- Норман Пензер Гарем. История, традиции, тайны / Пер. с англ. О.И. Миловой. — Москва: Центрполиграф, 2007. — 303 с. — ISBN 978-5-9524-2855-3
- Джеймс Клуг История гарема в культурах народов мира. — Смоленск, 2004.
- Возникновение, становление такого явления как гарем. Жизнь в гареме, обычаи. — BigBord.net. Архивировано из первоисточника 20 Սեպտեմբերի 2020.
- Хью Кеннеди Двор Халифов. — Москва: Хранитель, 2007. — 412 с. — ISBN 9785170457304
- Казиев Ш. М. Повседневная жизнь восточного гарема. — Молодая гвардия, 2006. — 265 с. — (Живая история: Повседневная жизнь человечества). — ISBN 9785235028531
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- Harem in the Ottoman Empire (English)
- Ottoman Harem Արխիվացված 2012-12-18 Wayback Machine
- Sigiriya and Kasyapa's Harem (Orodha)
- Sigiriya Frescoes depicting women of the Harem
- Some paintings of harems Արխիվացված 2007-02-07 Wayback Machine
- Popular culture depictions of harems
- Harem Novel From Aslı Sancar
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կանանոց» հոդվածին։ |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 5, էջ 233)։ 
|