Հարավային հարթ կետ[1][2] (լատին․՝ Eubalaena australis), հարթ կետերի ընտանիքի տեսակ (Balaenidae)։ Այն նման է Eubalaena սեռի երկու այլ տեսակների՝ Ճապոնական և Հյուսիսային հարթ կետերին, և նախկինում նույնիսկ կարծում էին, որ նրանց հետ նույն տեսակն է կազմում։

Հարավային հարթ կետ
Հարավային հարթ կետ Արգենտինայի Վալդես թերակղզու մոտ
Հարավային հարթ կետ Վալդես (թերակղզի), Արգենտինա
Գիտական դասակարգում
Թագավորություն Կենդանիներ
Տիպ Քորդավորներ
Դաս Կաթնասուններ
Կարգ Կետանմաններ
Ընտանիք Հարթ կետեր
Տեսակ Հարավային կետ
Լատիներեն անվանում
Eubalaena australis
(Desmoulins, 1822)
Հատուկ պահպանություն
Արեալ
պատկեր
     Հարավային հարթ կետերի տարածվածությունը


Դասակարգումը
Վիքիցեղերում


Պատկերների որոնում
Վիքիպահեստում




Նկարագրություն խմբագրել

Կետերի այս տեսակի գույնը տատանվում է բաց շագանակագույնից մինչև կապտավուն սև, հնարավոր են սպիտակ բծեր։ Երբեմն ծնվում են սպիտակ արու ձագեր, որոնք ալբինոս չեն։  Գլխի հատվածում, առաջին հերթին ստորին ծնոտի մոտ, ինչպես նաև աչքերի վերևում, նրանք ունեն մաշկային գոյացություններ, որոնք յուրաքանչյուրի մոտ ձևավորվում են անհատապես և կարող են ծառայել կենդանու նույնականացման համար։ Հարավային կետերը կարող են հասնել մինչև18 մետր երկարության և 80 տոննա քաշի։ Էգերը, որպես կանոն, մի փոքր ավելի մեծ են, քան արուները։ Ինչպես բոլոր հարթ կետերը, Հարավային կետերն առանձնանում են իրենց մեծ գլխով, որը կազմում է մարմնի ամբողջ երկարության մոտ մեկ երրորդը, ինչպես նաև մեջքային լողակի բացակայությամբ։

Տարածվածություն խմբագրել

Հարավային կետերն ապրում են Հարավային օվկիանոսի ենթաբևեռ և բարեխառն լայնություններում, սովորաբար 30°-ից 50° հարավային լայնության միջև։ Հարավային կետի կանոնավոր դիտումներն իրականացվում են Հարավային Ամերիկայի, Հարավային Աֆրիկայի, Ավստրալիայի, Նոր Զելանդիայի և փոքր մերձանտարկտիկական կղզիների ափերից։ Ձմռանը նրանք զուգավորման համար գաղթում են դեպի հյուսիս՝ ավելի տաք ծովային շրջաններ, իսկ ամռանը՝ սնունդ փնտրելու համար, նրանք շարժվում են դեպի հարավ։

Բազմացում խմբագրել

Մեկամյա հղիությունից հետո էգը ձմռանը կամ գարնանը ձագ է ծնում, որի երկարությունը 5-6 մ է, իսկ քաշը՝ 1-1,5 տոննա։ Գիշատիչներից պաշտպանվելու համար էգը ծննդաբերելուց առաջ մեկուսանում է ծովածոցում։ Ձագը շատ արագ է աճում՝ օրական մոտ 3 սմ։  Նա վեց ամիս սնվում է կաթով։ Հատկանշական է, որ Հարավային կետերն ունեն կենդանական աշխարհում ամենամեծ սեռական օրգանները, որոնք կշռում են մոտ մեկ տոննա և կազմում են կենդանու ընդհանուր քաշի մինչև 2%-ը։

Սպառնալիքներ խմբագրել

Ինչպես Հյուսիսատլանտյան հարթ կետերը, այնպես էլ Հարավային կետերը երկար ժամանակ եղել են ինտենսիվ որսի թիրախներ։ Նրանց հետաքրքրասիրությունն ու շփումը հեշտ որս էին դարձնում կետորսների համար։ 1937 թվականից տեսակը պաշտպանված է և Հարավային կետերի թիվը սկսել է վերականգնվել։ Հարավային հարթ կետերի թիվն ավելի արագ է աճում, քան նրանց Հյուսիսային ցեղակիցները և այսօրվա դրությամբ գնահատվում է 7000 առանձնյակ։

Հարավային կետերի դիտում խմբագրել

 
Հարավային հարթ կետերը և մարդիկ

Դիտարկման լավ հնարավորություններ կան Արգենտինայի Վալդես թերակղզու մոտակայքում։ Հունիսից դեկտեմբեր ընկած ժամանակահատվածում կետերին կարելի է տեսնել ափից, կամ ավելի լավ է նրանց նայել նավակից։ Հարավային կետերը մեծ քանակությամբ իրենց ձագերով մոտենում են նավակներին։ Հաճախ կարելի է տեսնել ջրից դուրս նետվող կետեր։  Կետերին կարելի է դիտել Բարեհուսո հրվանդանում հունիսից նոյեմբեր ամիսներին, ինչպես նաև Արևմտյան Ավստրալիայում՝ Ալբանի քաղաքի մոտակայքում։

Կմախքը, որն օգտագործվել է տեսակների առաջին նկարագրության մեջ 1822 թվականին, ցուցադրվում է Փարիզի Պալեոնտոլոգիական թանգարանում։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. «WoRMS - World Register of Marine Species - Eubalaena australis (Desmoulins, 1822)». www.marinespecies.org (անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ մարտի 24-ին.
  2. «Ամբողջական պատկերազարդ հանրագիտարան «Կաթնասուններ» Գիրք 2 The New Encyclopedia of Mammals / էդ. Դ. Մակդոնալդ. - Մ.: Օմեգա, 2007. -- Էջ 469։ - 3000 ISBN 978-5-465-01346-8».

Գրականություն խմբագրել

  • R. R. Reeves, B. S. Stewart, P. J. Clapham, J. A. Powell: See Mammals of the World - a complete Guide to Whales, Dolphins, Seals, Sea Lions and Sea Cows. A&C Black, 2002, ISBN 0-7136-6334-0
  • M. Würtz, N. Repetto: Underwater world: Dolphins and Whales. White Star Guides, 2003, ISBN 88-8095-943-3