Կիրյակ Շկուրտով
Կիրյակ Խրիստով Շկուրտով կամ Կիրյակ Շկուրտով ( բուլղար․՝ Киряк Христов Шкуртов ) (1872 Ստարիչանիում, ներկայիս Լակկոմատա, Հունաստան – 1965 Պլովդիվ, Բուլղարիա ) բուլղարացի հեղափոխական էր, Կոստուրի շրջանի (ներկայիս Հունաստան) Ներքին Մակեդոնա-Ադրիանապոլսյան հեղափոխական կազմակերպության կառավարիչն էր։
| Կիրյակ Շկուրտով | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | 1872 |
| Ծննդավայր | Lakkomata, Argos Orestiko Municipality, Կաստորիա, Արևմտյան Մակեդոնիա, Հունաստան |
| Մահացել է | 1965 |
| Մահվան վայր | Պլովդիվ, Բուլղարիա |
| Մասնագիտություն | հեղափոխական |
Վաղ կյանք խմբագրել
Կիրյակ Շկուրտովը ծնվել է 1872 թվականին Մակեդոնիայի Ստարիչանի գյուղում (ներկայումս Լակոմատա Կաստորիայի շրջանային միավորում, Հունաստան ), որը այդ ժամանակ Օսմանյան կայսրության կազմի մեջ էր։ Նա ավարտել է հունական միջնակարգ դպրոցը և եղել ուսուցիչ։
Շկուրտովը եղել է իր գյուղում IMARO-ի առաջին մասնակիցներից ու ղեկավարներից մեկը Իլինդեն-Պրեոբրաժենի ապստամբության ժամանակ մասնակցել է Վիշենի գյուղի ճակատամարտին և Կլեյսուրայի գրավմանն, ինչպես նաև Կոլոնիայի ապստամբական ուժերի արշավներին և այլ կռիվների[1]։ Ապստամբությունից հետո ընկերների հետ տեղափոխվել է Հունաստան, որտեղ սկզբում ձերբակալվել են, սակայն հետագայում ազատ են արձակվել և ստացել են արաջարկ անդամագրվել Հունական կոմիտեին։ Շկուրտովն իր հուշերում գրել է.
|
«Մենք պատասխանեցինք, որ համաձայն ենք, բայց աշխատելու ինքնավար Մակեդոնիայի համար»՝ ընդդեմ թուրքական բռնակալության[2]։ | 
|
1904 թվականի սկզբին, չնայած հունական և թուրքական իշխանությունների կողմից ձերբակալվելու փորձերին, Շկուրտովը վերադարձավ Կոստուրի շրջան և ընդգրկվեց արդեն ավելի թույլ IMARO-ի վերակառուցման գործընթացին։ Եղել է կառավարիչ Կոստանդո Ժիվկովի քարտուղարւը և 1904 թվականի դեկտեմբերին նրա մահից հետո նշանակվել է Կոստենարիայի շրջանի կառավարիչ։ Մասնակցել է հունական ազատագրական պայքար մղող խմբերի դեմ մղվող մարտերին՝ Օսնիչենի (ներկայիս Կաստանոֆիտո), Եզերեցի (ներկայիս Պետրոպուլակիոն), Ստարիճանի և այլ գյուղերի պաշտպանության համար։
Բացի մարտերին մասնակցելուց, նա բուլղարացի և մակեդոնացի հեղափոխականների անունից նամակագրության մեջ էր հույն պարագլուխների հետ, որտեղ նախատում էր նրանց դաշինքը Օսմանյան իշխանության հետ և IMARO-ի դեմ կատարած գործողությունների համար։ 1905 թվականի հունվարին մի քանի հունական գյուղերի բնակիչներ ստացել են նամակ, որը ստորագրված էր արդեն մահացած Կոստանդո Զիվկովի անունից, որում Շկուրտովը ներկայացրել էր IMARO-ի դիմաց դրված նպատակը.
|
|
"Մենք պայքարում ենք Մակեդոնիայում բնակվող բոլոր ժողովուրդների ազատությունը ձեռք բերելու համար՝ անկախ նրանից՝ նրանք բուլղարացիներ ,են հույներ թե վլախներ, քանի որ մենք բոլորս նույն բռնակալության տակ ենք։".[3] |
|
1907 թվականի մարտի վերջին Շկուրտովը մեկնեց բուժման Բուլղարիա, սակայն 1908 թվականին երիտթուրքական հեղափոխությունից հետո վերադարձավ Մակեդոնիա, որտեղ մնաց մինչև Բալկանյան առաջին պատերազմը 1912-1913 թվականներրը։ 1913 թվականի հունվարին, պատերազմի ընթացքում հունական զորքերի կողմից օկուպացված Հարավային Մակեդոնիայում, հունական իշխանությունները ձերբակալել են Շկուրտովին համարելով անվստահելի անձ և 14 ամիս բանտարկել Սալոնիկում գտնվող Յեդիկուլե բանտում։
Առաջին համաշխարհային պատերազմի ավարտից հետո Շկուրտովն ապրել է Բուլղարիայի Պլովդիվ քաղաքում, որտեղ աշխատել է որպես գործավար։ 1920-ական թվականներին ակտիվորեն մասնակցել է մակեդոնացի փախստականների ծրագրերից մեկին՝ «Իլինդեն» -ին և համագործակցել նրա «Իլինդենի լուսաբանում» ամսագրին, որտեղ հետագայում հրապարակել և տպագրվել են իր հուշերը։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Дневник на Киряк Шкуртов, в: „Дневници и спомени за Илинденско-Преображенското въстание“, София, 1984, стр.59-66 (Diary of Kiryak Shkurtov, In: Diaries and memoirs about Ilinden–Preobrazhenie Uprising, Sofia 1984, p. 59-66)
- ↑ Силянов, Христо. Освободителните борби на Македония, София 1943, т. II, с. 55 (Silyanov, Hristo. The liberation struggles of Macedonia, vol. 2, Sofia 1943, p. 55
- ↑ Тзавелла, Христофор. Дневник на костурския войвода Лазар Киселинчев, София 2003, с. 253-55 (Tzavella, Hristofor. The Diary of voivode of Kostur region Lazar Kiselinchev, Sofia 2003, p. 253-255)