Կատալակտիկա
Կատալակտիկա, տեսություն այն մասին, թե ինչպես է ազատ շուկայական համակարգը հասնում փոխանակման գործակիցներին և գներին։ Այն նպատակ ունի վերլուծել դրամական հաշվարկների վրա հիմնված բոլոր գործողությունները, և ուսումնասիրել գների ձևավորումը` մինչ գործակալի ընտրություն կատարելը։ Այն բացատրում է գները այնպես, ինչպես դրանք կան, այլ ոչ թե ինչպես դրանք «պետք է» լինեն։ Կատալակտիկայի օրենքները արժեքային դատողություններ չեն, այլ նպատակ ունեն ճշգրիտ, օբյեկտիվ և համընդհանուր վավերականության։ Այն լայնորեն օգտագործվել է Ավստրիական դպրոցի տնտեսագետ Լյուդվիգ ֆոն Միզեսի[1] կողմից։
Կատալակտիկան պրաքսեոլոգիական տեսություն է։ Կատալլաքսի տերմինը, որն օգտագործվել է Ֆրիդրիխ Հայեկի կողմից` նկարագրելու «շուկայում շատ անհատական տնտեսությունների փոխադարձ հարմարեցմամբ բերված կարգը»[2]։ Հայեկը համաձայն չէր «տնտեսություն» բառի գործածությանը, քանի որ այն հունական ծագում ունի, որը թարգմանվում է որպես «տնային տնտեսությունների կառավարում», և ենթադրում է, որ շուկայական տնտեսության մեջ տնտեսական գործակալները ունեն ընդհանուր նպատակներ։ Նա առաջ քաշեց «Կատալաքսի» տերմինը՝ հունարեն katallasso բայից (καταλλάσσω), որը նշանակում էր ոչ միայն «փոխանակել», այլև «համայնքում ընդունվել» և «թշնամուց վերածվել ընկերոջ»[3]։
Ըստ Միզեսի (Մարդկային գործունեություն, էջ 3)[4] և Հայեկի[5], առաջինը Ռիչարդ Ուոթլին էր, ով առաջ քաշեց «կատալակտիկա» տերմինը։ Ուոթլիի «Ներածական դասախոսություններ քաղաքական տնտեսության վերաբերյալ»[6] գրքում (1831) ասվում է.
|
Հենց այս տեսակետով ցանկանում եմ ձեր ուշադրությունը հրավիրել ստեղծված նախապաշարմունքներին, որ ես իմ առարկություններն եմ հայտնել՝ կապված Քաղաքական-տնտեսագիտության անվան հետ։ Ես հիմա հասկանում եմ, որ շատ ուշ է մտածել այն փոխելու մասին։ Ա. Սմիթը թեև իր աշխատանքն անվանել է «Ազգերի հարստությունը» թեմայով տրակտատ, այնուամենայնիվ, այն անվանում է միայն առարկան, այլ ոչ թե հենց գիտությունը։ Անվանումը, որը ես պետք է նախընտրեի որպես առավել նկարագրական, կամ, առնվազն առարկայական, Կատալլակտիկան է, կամ «Փոխանակման գիտությունը»։ | 
|
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Bramoullé, Gérard (2002 թ․ հունվարի 1). «Ludwig Von Mises, the Man and His Economics - Israel M. Kirzner». Journal des Economistes et des Etudes Humaines. 12 (2). doi:10.2202/1145-6396.1068. ISSN 1145-6396.
- ↑ Hayek, F. A. (1978). Law, Legislation and Liberty, Volume 1. University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-32086-1.
- ↑ Fisk, Milton; Hayek, F. A. (1976-07). «Law, Legislation, and Liberty, Volume I, Rules and Order». The Philosophical Review. 85 (3): 429. doi:10.2307/2184060. ISSN 0031-8108.
- ↑ Brody, Alexander; von Mises, Ludwig (1951-12). «Human Action: A Treatise on Economics». Political Science Quarterly. 66 (4): 606. doi:10.2307/2145453. ISSN 0032-3195.
- ↑ «Catallactics &education». web.archive.org. 2010 թ․ հուլիսի 17. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հուլիսի 17-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 10-ին.
- ↑ «Introductory Lectures on Political Economy - Online Library of Liberty». oll.libertyfund.org. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 10-ին.