Վիքիպեդիա

Կապեցիտաբին

քիմիական միացություն

Կապեցիտաբին, վաճառքային անունը Քսելոդա, քիմիոթերապևտիկ դեղ, որն օգտագործվում է կրծքագեղձի, ստամոքսի և կոլոռեկտալ քաղցկեղների բուժման համար[2]։ Կրծքագեղձի քաղցկեղի բուժման մեջ այն օգտագործվում է հիմնականում դոցետաքսելի հետ[3]։ Կիրառվում է բերանացի[3]։

Կապեցիտաբին
Изображение химической структуры
Քիմիական բանաձևC₁₅H₂₂FN₃O₆
Մոլային զանգված6,0E−25 կիլոգրամ[1] գ/մոլ
Քիմիական հատկություններ
Դասակարգում
CAS համար154361-50-9
PubChem60953
EINECS համար604-948-1
SMILESCCCCCOC(=O)NC1=NC(=O)N(C=C1F)C2C(C(C(O2)C)O)O
ЕС604-948-1
ChEBI54916
Եթե հատուկ նշված չէ, ապա բոլոր արժեքները բերված են ստանդարտ պայմանների համար (25 °C, 100 կՊա)

Հաճախ դիտվող կողմնակի երևույթներից են որովայնային ցավը, փսխումները, լուծը, թուլությունը և ցանավորումը[3]։ Այլ, ավելի ծանր կողմնակի երևույթներից դիտվում են մակարդման խանգարումներ, ալերգիկ ռեակցիաներ, սրտային խնդիրներ, արյան բջիջների ցածր քանակ[3]։ Այն խորհուրդ չի տրվում երիկամային խնդիրներ ունեցող անձանց[3]։ Հղիության ընթացքում վերջինիս օգտագործումը կարող է վնասել պտղին[3]։ Օրգանիզմի ներսում կապեցիտաբինը վերածվում է 5-ֆտորուրացիլի, որն էլ իր ազդող ձևն է[3]։ Այն պատկանում է ֆտորպիրիմիդինների ընտանիքին, որոնցից են 5-ֆտորուրացիլը և տեգաֆուրը[4]։

Կապեցիտաբինը արտոնագրվել է 1992-ին և բժշկական օգտագործման համար հաստատվել է 1998 թ-ին[5]։ Այն ներառված է Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության անփոխարինելի դեղերի ցանկում, որոնք համարվում են առողջապահական համակարգի ամենաարդյունավետ և ամենաանվտանգ դեղերը[6]։ Զարգացող երկրներում կապեցիտաբինի բուժման մեկ կուրսը կազմում է մոտ 122․64-195․66 ԱՄՆ $[7]: Միացյալ թագավորությունում դեղի մեկ կուրսի արժեքը NHS-ի համար կազմում է 210․67 £[2]։ ԱՄՆ-ում 2016թ-ի դրությամբ դեղն արժե 1,892․00 $[8]:

Բժշկական ցուցումներ խմբագրել

Այն կիրառվում է հետևյալ քաղցկեղների բուժման համար[9][10][11]․

  • Կոլոռեկտալ քաղցկեղ (կամ որպես նեոադյուվանտ բուժում ճառագայթման հետ, ադյուվանտ թերապիա կամ մետաստազավորված ձևերի դեպքում)
  • Կրծքագեղձի քաղցկեղ (մետաստազավորված կամ մոնոթերապիայի/համակցված թերապիայի ձևով․ այն Միացյալ թագավորությունում արտոնագրված է, որպես երկրորդ ընտրության միջոց
  • Ստամոքսի քաղցկեղ (ԱՄՆ-ում կիրառումը հաստատված չէ․ արտոնագրված է Միացյալ թագավորությունում
  • Կերակրափողի քաղցկեղ (ԱՄՆ-ում կիրառումը հաստատված չէ)

Կողմնակի ազդեցություններ խմբագրել

Կողմնակի երևույթները ըստ հաճախականության[12][13][14][15]․

Շատ հաճախ (>10% հաճախականություն)
  • Ախորժակի բացակայություն
  • Լուծ
  • Փսխում
  • սրտխառնոց
  • Բերանաբորբ
  • Որովայնի ցավ
  • Հոգնածություն
  • Ասթենիա/թուլություն
  • Ձեռք-ոտք համախտանիշ[16]
  • Այտուցներ
  • Տենդ
  • Ցավ
  • Գլխացավ
  • Ալոպեցիա|մազաթափություն
  • Մաշկաբորբ
  • Դիսպեպսիա/մարսողության խանգարում
  • Հևոց/շնչարգելություն
  • Աչքի գրգռում
  • Ոսկրածուծի ճնշում[Ն 1]


Հակացուցումներ խմբագրել

Հակացուցումներից են[14]․

  • Ֆտորուրացիլի, կապեցիտաբինի կամ նրանց այլ ածանցյալների նկատմամբ գերզգայունության պատմություն
  • Դիհիդրոպիրիմիդին դեհիդրոգենազայի պակաս
  • Հղիություն և կրծքով կերակրում
  • Ծանր լեյկոպենիա, նեյտրոպենիա կամ թրոմբոցիտոպենիա
  • Ծանր լյարդային կամ երիկամային խնդիրներ
  • Սորիվուդինով կամ իր քիմիական նմանակներով (օրինակ՝ բրիվուդինը) բուժում

Դեղորայքային փոխազդեցություններ խմբագրել

Դեղեր, որոնց փոխազդեցության մասին հայտնի է[14]․

  • Սորիվուդին կամ իր նմանակները, ինչպես բրիվուդինը
  • CYP2C9-ի սուբստրատներ, ներառյալ՝ վարֆարինը և կումարինի այլ ածանցյալները
  • Ֆենիթոին, քանի որ կապեցիտաբինը բարձրացնում է ֆենիթոինի շիճուկային խտությունը
  • Կալցիումի ֆոլինատը կարող է ուժեղացնել կապեցիտաբինի բուժական ազդեցությունները, պայմանավորված վերջինիս ածանցյալ 5-ֆտորուրացիլի հետ առկա սիներգիզմով։ Այս սիներգիզմի պատճառով կարող է դիտվել շատ ավելի ծանր լուծ[9]

Ֆարմակոգենետիկա խմբագրել

Դիհիդրոպիրիմիդին դեհիդրոգենազա ֆերմենտը պատասխանատու է ֆտորպիրիմիդինների խմբի դեղերի՝ կապեցիտաբինի, ֆտորուրացիլի և տեգաֆուրի նյութափոխանակության համար[4]։ Այս ֆերմենտի գենետիկ տարբերակներով պայմանավորված, կարող է դիտվել վերջինիս ակտիվության նվազում կամ բացակայություն, և այլ անձինք, ովքեր հետերոզիգոտ կամ հոմոզիգոտ են այդ տարբերակի համար, կունենան ֆերմենտի մասնակի կամ լրիվ բացակայություն․ մարդկանց մոտ 0․2%-ը ունի ֆերմենտի լրիվ բացակայություն[4][17]։ Ֆերմենտի մասնակի կամ լրիվ բացակայությամբ հիվանդները ունեն ծանր կամ, նույնիսկ, մահացու դեղորայքային տոքսիկության բարձր ռիսկ, ֆտորպիրիմիդիններով բուժման ժամանակ․ որպես օրինակ կարող է դիտվել ոսկրածուծի ճնշում, նեյրոտոքսիկություն կամ ձեռք-ոտք համախտանիշ[4][17]։

Ազդեցության մեխանիզմ խմբագրել

Կապեցիտաբինը օրգանիզմում վերածվում է 5-ֆտորուրացիլի, որը թիմիդիլատ սինթազայի պաշարիչ է, և ընկճում է թիմիդիլատ մոնոֆոսֆատի սինթեզը, որն անհրաժեշտ է ԴՆԹ-ի դե նովո սինթեզի համար[10]։

Հասարակություն և մշակույթ խմբագրել

Վաճառքային անվանումներից մեկը Քսելոդան է, որը արտադրում է Գենենթեքը։

Նշումներ խմբագրել

  1. ↑ Ներառյալ։ սակավարյունություն, լիմֆոպենիա, նեյտրոպենիա and թրոմբոցիտոպենիա

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 CAPECITABINE
  2. ↑ 2,0 2,1 British national formulary : BNF 69 (69 ed.). British Medical Association. 2015. էջեր 585, 588. ISBN 9780857111562.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 «Capecitabine». The American Society of Health-System Pharmacists. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 15-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Caudle, KE; Thorn, CF; Klein, TE; Swen, JJ; McLeod, HL; Diasio, RB; Schwab, M (December 2013). «Clinical Pharmacogenetics Implementation Consortium guidelines for dihydropyrimidine dehydrogenase genotype and fluoropyrimidine dosing». Clinical Pharmacology and Therapeutics. 94 (6): 640–5. doi:10.1038/clpt.2013.172. PMC 3831181. PMID 23988873.
  5. ↑ Fischer, Janos; Ganellin, C. Robin (2006). Analogue-based Drug Discovery (անգլերեն). John Wiley & Sons. էջ 511. ISBN 9783527607495. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ սեպտեմբերի 11-ին.
  6. ↑ «WHO Model List of Essential Medicines (19th List)» (PDF). World Health Organization. April 2015. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
  7. ↑ «Capecitabine». International Drug Price Indicator Guide. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
  8. ↑ «NADAC as of 2016-12-07 | Data.Medicaid.gov». Centers for Medicare and Medicaid Services. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 21-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 19-ին.
  9. ↑ 9,0 9,1 Rossi, S, ed. (2013). Australian Medicines Handbook (2013 ed.). Adelaide: The Australian Medicines Handbook Unit Trust. ISBN 978-0-9805790-9-3.
  10. ↑ 10,0 10,1 «Xeloda (capecitabine) dosing, indications, interactions, adverse effects, and more». Medscape Reference. WebMD. 2014 թ․ հունվարի 25. Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ փետրվարի 2-ին.
  11. ↑ Joint Formulary Committee (2013). British National Formulary (BNF) (65 ed.). London, UK: Pharmaceutical Press. ISBN 978-0-85711-084-8.
  12. ↑ «XELODA (capecitabine) tablet, film coated [Genentech, Inc.]». DailyMed. Genentech, Inc. December 2013. Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ փետրվարի 1-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 25-ին.
  13. ↑ «Capecitabine Teva : EPAR – Product Information» (PDF). European Medicines Agency. Teva Pharma B.V. 2014 թ․ հունվարի 10. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2014 թ․ փետրվարի 4-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 25-ին.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 «Capecitabine 150mg – Summary of Product Characteristics (SPC)». electronic Medicines Compendium. Zentiva. 2013 թ․ դեկտեմբերի 23. Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ փետրվարի 1-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 25-ին.
  15. ↑ «NAME OF THE MEDICINE XELODA® Capecitabine» (PDF). TGA eBusiness Services. Roche Products Pty Limited. 2013 թ․ դեկտեմբերի 5. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ սեպտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 25-ին.
  16. ↑ Reddening, swelling, numbness and desquamation on palms and soles
  17. ↑ 17,0 17,1 Amstutz, U; Froehlich, TK; Largiadèr, CR (September 2011). «Dihydropyrimidine dehydrogenase gene as a major predictor of severe 5-fluorouracil toxicity». Pharmacogenomics. 12 (9): 1321–36. doi:10.2217/pgs.11.72. PMID 21919607.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կապեցիտաբին» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Կապեցիտաբին&oldid=9428390» էջից