Լուսնի սոնատ (Բեթհովեն)

Լուսնի սոնատ (անգլ.՝ Mondscheinsonate), գերմանացի կոմպոզիտոր Լյուդվիգ վան Բեթհովենի դաշնամուրի համար գրված թիվ 14 սոնատ («Լուսնի», op.N2, Դո դիեզ մինոր)։ Սոնատի առաջին մասը (Adagio sostenuto) «լուսնային» է կոչել երաժշտական քննադատ Լյուդվիգ Ռելշտաբը Բեթհովենի մահից տարիներ անց` 1832 թվականին։ Նա այս ստեղծագործությունը համեմատել է Շվեյցարիայում գտնվող «Ֆիրվալդշտեդ լճի լուսնի լույսի» հետ։ Հետագայում սոնատն ամբողջությամբ ստացել է «Լուսնի սոնատ» անվանումը, որի առաջին մասի քնարական երազկոտությունը հավանաբար Բեթհովենի ժամանակակիցների մոտ ասոցացվել է լուսնկա գիշերվա լռության ու խորհրդավորության հետ։

Իսկ Բեթհովենն այն անվանել է «Sonata quasi una fantasia» (սոնատ ֆանտազիայի նման), որը հավանաբար պայմանավորված է նրանով, որ կոմպոզիտորը մասերի հերթականությունը փոխում է, առաջին մասը դանդաղ մասն է, իսկ բուն սոնատային ձևը՝ ֆինալում, այսինքն առաջին մասի փոխարեն սոնատային մասը տեղափոխվում է ֆինալ։ Սոնատն ավարտվել է 1801 թվականին և 1802 թվականին Բեթհովենն այն նվիրել է իր աշակերտ Ջուլիետտա Գվիչարդիին (Countess Giulietta Guicciardi)^[2]։

«Լուսնի Սոնատը» Բեթհովենի ամենատարածված ստեղծագործություններից է դաշնամուրի համար, և այն նույնիսկ սիրված էր այդ ժամանակներում։ Կոմպոզիտորը սոնատը գրել է 30 տարեկանում^[3]։

Պատմություն խմբագրել

noicon

«Լուսնի» սոնատի առաջին մասն աչքի է ընկնում իր քնարականությամբ, տխուր ու թախծոտ բնույթով, որի արտահայտման համար կոմպոզիտորն օգտագործում է շատ լակոնիկ՝ հակիրճ երաժշտական ինտոնացիա, ալիքաձև շարժումով։ Այս մասը գրված է դո դիեզ մինորում, սակայն ընթացքում տեղի են ունենում մոդուլացումներ` տոնայնային փոփոխություններ, և ավարտվում է ողբերգական թախիծով։

Երկրորդ մասը Alegretto- ն իր սկերցոզային հումորով լուսավորում է նախաբանի մասի թախծոտ տրամադրությունը։ Սա ժամանակավոր շեղում է, կարճատև հանգիստ։ Գրված է լյա բեմոլ մաժորում։ Այս մասի զգայական բուռն վերելքն արտահայտվում է սոնատային ձևում։

Երրորդ մասի թեմատիկ կորիզը կազմում է առաջին մասի հիմքում ընկած դո դիեզ մինորային ակորդը։ Սա կարելի է համարել բուռն պոռթկում, որն իր գագաթին է հասնում ակորդների հզոր հնչողության պահին։

Սոնատը բաղկացած է երեք տեմպերից․

1․Ադաջիո

2․Ալեգրետտո

3․Պրեստո

Դաշնամուրի սոնատ թիվ 14

Օժանդակ պարտիան ՝ սոլ դիեզ մինոր, իր մեջ պարունակում է երգայնություն, իսկ Էքսպոզիցիայի (ցուցադրման) վերջին եզրափակիչ ֆրազներում դրսևորվում է հանգստությունը։

Դրան հաջորդող մշակման մեջ առաջ է գալիս դրամատիկական աճի նոր ալիք։

Սոնատային ձևի կոդան ասես վերածվում է երկրորդ մշակման, որը դիտվում է որպես միանգամայն ինքնուրույն բաժին։

Տվյալ դեպքում կոդան նույնիսկ գերազանցում է մշակմանը։ Այն նման է դրամատիկական ֆրազայի, որտեղ իմպրովիզացիոն կերպով փոփոխվելով անցնում են մի շարք հակադիր էպիզոդներ, որտեղ օժանդակը հնչում է ավելի պաթետիկ բնույթով։ Միայն վերջում այդ ամենն ասես ետ է քաշվում և մեծ զսպվածությամբ հնչում են սոնատն ավարտող տոնիկական ակորդները։

«Լուսնի սոնատ» անունը առաջացել է գերմանացի երաժշտական քննադատ և բանաստեղծ Լյուդվիգ Ռելշտաբի կողմից արված հայտարարությունների արդյունքում։ 1832 թվականին, Բեթհովենի մահից հետո հինգ տարի անց, Ռելշտաբը ստեղծագործությունը համեմատեց լուսնի լույսի ներքո Ֆիրվալդշտեդ կամ Լյուցեռնի լճի (Լյուցեռն շվեյցարական քաղաքի անվամբ) լուսնի լույսով լուսավորության հետ^[4]։ Հետագա տասը տարիների ընթացքում ստեղծագործությունը գերմանական^[5] և անգլիական^[6] հրատարակություներում «Լուսնի սոնատ» անվամբ է հրատարակվել, իսկ 19-րդ դարում սոնատը վերջնականապես այդ անունով հայտնի դարձավ^[7]։

Շատ քննադատներ դեմ են եղել «Լուսնի սոնատ» անվանը` համեմատելով այն թաղման քայլերգի հետ^[8]։

Մատենգրություն խմբագրել

Rosenblum, Sandra P. (1988). Performance Practices in Classic Piano Music: Their Principles and Applications. Bloomington: Indiana University Press.
Siepmann, Jeremy (1998). The Piano: The Complete Illustrated Guide to the World's Most Popular Musical Instrument.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Detailed analysis and recordings review of Beethoven's Moonlight Sonata Արխիվացված 2011-09-04 Wayback Machine
1st movement for piano and orchestra ՅուԹյուբում, arranged by Georgii Cherkin
Beethoven’s Piano Sonata No. 14 in C-sharp minor, Op. 27, No. 2, performed by Artur Schnabel
Lecture and performance of the work ՅուԹյուբում by András Schiff
Recording of "Moonlight Sonata" No. 14 in C-sharp minor, published by 1stpiano.com
Third movement ՅուԹյուբում by Wilhelm Kempff
Ricordi edition, The William and Gayle Cook Music Library at the Indiana University School of Music
Ноты сонаты на IMSLP
Бенжамин Зандер — что Бетховен хотел сказать в своей «Лунной сонате»

Հայտնի երաժիշտ կատարողներ խմբագրել

Վիլհելմ Քեմպֆ, YouTube
Վլադիմիր Գորովից, YouTube
Էմիլ Գիլելս, YouTube
Գլեն Գուլդ, YouTube

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ The title page is in Italian, and reads SONATA quasi una FANTASIA per il Clavicembalo o Piano=forte composta e dedicata alla Damigella Contessa Giulietta Guicciardi da Luigi van Beethoven Opera 27 No. 2. In Vienna presso Gio. Cappi Sulla Piazza di St. Michele No. 5. (In English, "Sonata, almost a fantasia for harpsichord or pianoforte. Composed, and dedicated to Mademoiselle Countess Giulietta Guicciardi, by Ludwig van Beethoven. Opus 27 No. 2. Published in Vienna by Giovanni Cappi, Michaelerplatz No. 5.") The suggestion that the work could be performed on the harpsichord reflected a common marketing practice of music publishers in the early 19th century (Siepmann 1998, 60).
↑ This dedication was not Beethoven's original intention, and he did not have Guicciardi in mind when writing the Moonlight Sonata. Thayer, in his Life of Beethoven, states that the work Beethoven originally intended to dedicate to Guicciardi was the Rondo in G, Op. 51 No. 2, but circumstances required that this be dedicated to Countess Lichnowsky. So he cast around at the last moment for a piece to dedicate to Guicciardi. See Thayer, Alexander Wheelock (1921). Elliot, Forbes (ed.). Thayer's Life of Beethoven (revised ed.). Princeton: Princeton University Press (published 1967). p. 291 and p. 297. ISBN 0-691-02702-1.
↑ Jones, Timothy. Beethoven, the Moonlight and other sonatas, op. 27 and op. 31. Cambridge University Press, Cambridge, pp. 19, 43 and back cover.
↑ Beethoven, Ludwig van (2004). Beethoven: The Man and the Artist, as Revealed in His Own Words. 1st World Publishing. p. 47. ISBN 978-1-59540-149-6.
↑ See. e.g., Allgemeiner musikalischer Anzeiger. Vol. 9, No. 11, Tobias Haslinger, Vienna, 1837, p. 41.
↑ See, e.g., Ignace Moscheles, ed. The Life of Beethoven. Henry Colburn pub., vol. II, 1841, p. 109.
↑ Aunt Judy's Christmas Volume. H.K.F. Gatty, ed., George Bell & Sons, London, 1879, p. 60.
↑ Kennedy, Michael. "Moonlight Sonata", from Oxford Dictionary of Music 2nd edition. Oxford University Press, Oxford, 2006 rev., p. 589.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լուսնի սոնատ (Բեթհովեն)» հոդվածին։

[1] The title page is in Italian, and reads SONATA quasi una FANTASIA per il Clavicembalo o Piano=forte composta e dedicata alla Damigella Contessa Giulietta Guicciardi da Luigi van Beethoven Opera 27 No. 2. In Vienna presso Gio. Cappi Sulla Piazza di St. Michele No. 5. (In English, "Sonata, almost a fantasia for harpsichord or pianoforte. Composed, and dedicated to Mademoiselle Countess Giulietta Guicciardi, by Ludwig van Beethoven. Opus 27 No. 2. Published in Vienna by Giovanni Cappi, Michaelerplatz No. 5.") The suggestion that the work could be performed on the harpsichord reflected a common marketing practice of music publishers in the early 19th century (Siepmann 1998, 60).

[2] This dedication was not Beethoven's original intention, and he did not have Guicciardi in mind when writing the Moonlight Sonata. Thayer, in his Life of Beethoven, states that the work Beethoven originally intended to dedicate to Guicciardi was the Rondo in G, Op. 51 No. 2, but circumstances required that this be dedicated to Countess Lichnowsky. So he cast around at the last moment for a piece to dedicate to Guicciardi. See Thayer, Alexander Wheelock (1921). Elliot, Forbes (ed.). Thayer's Life of Beethoven (revised ed.). Princeton: Princeton University Press (published 1967). p. 291 and p. 297. ISBN 0-691-02702-1.

[3] Jones, Timothy. Beethoven, the Moonlight and other sonatas, op. 27 and op. 31. Cambridge University Press, Cambridge, pp. 19, 43 and back cover.

[4] Beethoven, Ludwig van (2004). Beethoven: The Man and the Artist, as Revealed in His Own Words. 1st World Publishing. p. 47. ISBN 978-1-59540-149-6.

[5] See. e.g., Allgemeiner musikalischer Anzeiger. Vol. 9, No. 11, Tobias Haslinger, Vienna, 1837, p. 41.

[6] See, e.g., Ignace Moscheles, ed. The Life of Beethoven. Henry Colburn pub., vol. II, 1841, p. 109.

[7] Aunt Judy's Christmas Volume. H.K.F. Gatty, ed., George Bell & Sons, London, 1879, p. 60.

[8] Kennedy, Michael. "Moonlight Sonata", from Oxford Dictionary of Music 2nd edition. Oxford University Press, Oxford, 2006 rev., p. 589.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]