Լուսնային ճագար
Լուսնային ճագար, աշխարհի տարբեր ժողովուրդների ֆոլկլորում նապաստակ կամ ճագար, որ բնակվում է Լուսնի վրա։ Այս պատկերացումը պարեյդոլիական տեսողական պատրանք է. Լուսնի վրայի մուգ հետքերը (որոնք իրականում լուսնային լճեր են) ընկալվում են որպես նապաստակ կամ ճագար։
Թերևս ամենահայտնի հիշատակությունը Լուսնային նապաստակի մասին հանդիսանում է «Չուի բանաստեղծություններ» ստեղծագործական հավաքածուն, որ գրվել է Չինաստանում` Հան դինաստիայի ժամանակաշրջանում. այնտեղ ասվում է, որ լուսնային պալատում ապրում է սպիտակ լուսնային ճագար (չինարեն՝ 月兔), ով, նստած լինելով գույհույի ծառի ստվերի տակ, մի ամբողջ տարի փնտրում է անմահության դեղահաբեր։ Հանի դինաստիայի ժամանակաշրջանի այլ պոետներ հաճախ լուսնային ճագարին անվանում էին «նեֆրիտային ճագար» (չինարեն՝ 金兔), և այս արտահայտությունները շատ հաճախ սկսեցին օգտագործվել Լուսինը մատնանշելու համար։
Մի փոքր ավելի ուշ Չինաստանում հայտնվեց մի միֆ Չան Էի` Հոու Իի կնոջ մասին, ով գողացել էր անմահության դեղահաբը, թռել Լուսին և այնտեղ դոդոշի վերածվել։ Ավելի ուշ տարբերակներում Չան Էի դավաճանության և լուսնային ճագարի մասին պատմություններն աստիճանաբար միաձուլվեցին, և մարդիկ սկսեցին ասել, որ Չան Էն դարձել է Լուսնի աստվածուհին և ապրում է լուսնային պալատում լուսնային ճագարի հետ միասին։
Հնդկական ֆոլկլորում ասվում է, որ ճագարին Լուսնի վրա տեղափոխել է Ինդրա աստվածը. ճագարը, ընդունելով աստվածային հյուրին կարիքավորի կերպարով, նրա համար չգտավ ոչ մի կերակուր և տապակեց ինքն իրեն։ Այդ արարքից ոգեշնչված` Ինդրան խաչեց ճագարին և տեղափոխեց նրան Լուսին` այդպիսով նրան անմահ դարձնելով։
Մինչկոլոմբոսյան մեզոամերիկայում նույնպես տարածված էին լուսնային ճագարի մասին պատկերացումները։ Այսպես, հինգերորդ դարաշրջանի ացտեկական մի միֆ ճագարի հայտնությունը լուսնի վրա ներկայացնում է հետևյալ կերպ՝ Նանաուացին և Տեկեստեկալ աստվածները այրում են իրենց զոհաբերման խարույկի մեջ` դառնալով համապատասխանաբար Արև և Լուսին։ Լուսին-Տեկիստեկատլը գրեթե այնքան պայծառ էր, ինչքան Արև-Նանաուացինը, այդ իսկ պատճառով էլ աստվածներից մեկը վերցրեց ճագարին երկրի վրայից և շպրտեց նրան Տեկիստակետլի վրա, ինչը պակասեցրեց Լուսնի լույսը։
Առաջին չինական լուսնագնացը, ով հաջողակ կերպով իջավ Լուսնի վրա 2013 թվականի դեկտեմբերի 15-ին, կոչվեց Յույտու` «նեֆրիտային ճագար»[1]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
Գրականություն խմբագրել
- Յուան Կե «Հին Չինաստանի միֆեր», — Մոսկվա։ Արևելյան գրականության գլխավոր խմբագրություն, 1987.
- Moon Rabbit in China