Լամենտո

Լամենտո (իտալ.՝ lamento – բողոք, ափսոսանք, ողբ, բողոքի երգ), թախծոտ երաժշտություն, սովորաբար՝ ավարտուն փոքրածավալ վոկալ-գործիքային ստեղծագործություն^[1]։

Պատմություն խմբագրել

Առաջացել է վաղ բարոկկո երաժշտության մեջ մոնոդիայի տարածման հետ միասին^[2]^[3]։ 17-18-րդ դարերում լամենտոն՝ որպես արիա կամ վոկալ տեսարան, հաճախ ընդգրկվել է օպերայում՝ սյուժեի գագաթնակետից անմիջապես առաջ^[1]^[4]. առաջին նմուշներից կարելի է համարել Արիադնայի ողբ Կլաուդիո Մոնտեվերդիի «Արիադնա» օպերայից (1608)^[1]^[2]։

Լամենտոյին հատուկ են դանդաղ տեմպը, մեղեդու մարող ընթացքը, basso ostinato հնարքը, որոշակի ռիթմիկ բանաձևերը, վոկալ պարտիայում «հոգոցի» ինտոնացիան և այլն^[1]^[5]^[4]։ Մասնավորապես, basso ostinato-ի վրա հիմնված լամենտոն հանդիպում է 17-րդ դարի վերջի և 18-րդ դարի սկզբի մադրիգալներում, կանտատներում և օրատորիաներում^[1]։ Նրանք նաև զարգացում են ստացել 1640-ական թվականների վենետիկյան օպերայում^[6]։ Լամենտոյի այս տեսակի ամենահայտնի օրինակներից է «Դիդոնաեի ողբը» Հենրի Պյորսելի «Դիդոնե և Էնեաս» օպերայից^[2]^[6]։ Մարինա Լոբանովան նշում է, որ basso ostinato-ի հիման վրա ստեղծվող լամենտոն իրականում դարձել է ինքնուրույն ավանդույթ բարոկկո օպերայի շրջանակներում և ձեռք է բերել միջազգային բնույթ^[7]։ Վալենտինա Խոլոպովան նաև նկատում է, որ «բաս լամենտոն» դարձել է ժանրի այնպիսի անքակտելի բնութագրիչ, որ վշտի նույն իմաստաբանությամբ անցել է այլ վոկալ և գործիքային ժանրերի^[5]։

19-րդ դարում օպերային կոմպոզիտորները օգտագործել են լամենտոյի տարրերը՝ ընդգծելու վշտի ինտոնացիան^[4]։ 20-րդ դարում Ռոդիոն Շչեդրինը «Լամենտո» անվանումն է տվել իր «Լենինը ժողովրդի սրտում է» (ռուս.՝ «Ленин в сердце народном») օրատորիայի երկու մասերին (առաջին և երրորդ), որը կրում է ողբի բնույթ^[8]։

«Լամենտո» տերմինը կիրառվել է նաև գործիքային երաժշտության վերաբերյալ։ Այս իմաստով այն հոմանիշ է ֆրանսիական «tombeau» (գործիքային պիես՝ նվիրված մահացածի հիշատակին, լատ.՝ «տապանաքար») և «plainte» (լատ.՝ «բողոք») բառերին^[1]^[6]։ Եզրույթը հանդիպում է նաև արևմտաեվրոպ. երաժշտության մեջ, որտեղ ունի նույն իմաստը, ինչ ֆրանս. «tombeau» (գործիք. պիես՝ մահացածի հիշատակին) անվանումը։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Музыкальная энциклопедия, 1976
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Randel, 1999, էջ 363
↑ Ellen Rosand. «Lamento (It.: 'lament')». Grove Music Online. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ հունիսի 3-ին. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 12-ին.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Театральная энциклопедия, 1964, стб. 385
↑ ^5,0 ^5,1 Холопова, 2014, էջ 220
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 «Ламенто». Большая российская энциклопедия.(չաշխատող հղում)
↑ Лобанова, 2013, էջ 259
↑ Данилевич Л. «Ленин в сердце народном» // Советская музыка. — 1970. — № 1. — С. 2—5.

Գրականություն խմբագրել

Ламенто // Театральная энциклопедия / П.А. Марков. — М: Советская энциклопедия, 1964. — Т. III.
Лобанова М. Н. Западноевропейское музыкальное барокко: проблемы эстетики и поэтики. — СПб: Центр гуманитарных инициатив, 2013. — С. 259.
Холопова В. Н. Музыка как вид искусства. — Спб: Лань, 2014. — С. 219—221.
Ямпольский И. М. Ламенто // Музыкальная энциклопедия / Ю. В. Келдыш. — М: Советская энциклопедия, 1976. — Т. 3.
Don Michael Randel Lamento // The Harvard Concise Dictionary of Music and Musicians. — Harvard University Press, 1999. — P. 363.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

[Музыкальная_энциклопедия—1976——-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Музыкальная энциклопедия, 1976

[Randel—1999——363-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Randel, 1999, էջ 363

[3] Ellen Rosand. «Lamento (It.: 'lament')». Grove Music Online. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ հունիսի 3-ին. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 12-ին.

[Театральная_энциклопедия—1964—стб._385—-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Театральная энциклопедия, 1964, стб. 385

[Холопова—2014——220-5] 5,0 ^5,1 Холопова, 2014, էջ 220

[БРЭ-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 «Ламенто». Большая российская энциклопедия.(չաշխատող հղում)

[Лобанова—2013——259-7] Лобанова, 2013, էջ 259

[8] Данилевич Л. «Ленин в сердце народном» // Советская музыка. — 1970. — № 1. — С. 2—5.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]